LITOSFERAREN DINAMIKA

Litosfera higitu da

Froga geologikoak

Geologia kontinente desberdinetan

Froga geografikoak

Kontinenteak bateratu ahal puzle bat bezala

Froga paleoklimatikoak

Kontinenteen arteko klima antzekoak

Froga paleontologikoak

Izaki bizidunen mugimenduen arabera

Dortsalak

Ozeanoan dauden mendilerroak

Ezaugarriak:

Jatorri bolkanikoko leku handiak

Ez daude sedimentuz estalita

Lokatzez edo hautsez

Zerrenda paleomagnetiko simetrikoak dituzte

Magnetismo handia

Zenbat eta urrunago egon dortsaletik, basoltozko arrokak antzinagoak dira

Plaka litosferikoen arteko interakzioa

Kontitenenteak urruntzen ari dira

Lurra handituko da

- Harry Hess

Litosfera kontinentala

ezin da hondoratu mantuan

Litosfera ozeanikoa

Dortsaletik zenbat eta urrunago egon, lodi eta dentsoagoa da

Basaltozko lurrazala eta mantuaren lehen kilometroek osatzen dute

Plaka litosferikoak

Lurrazaleko litosfera osatu

Plaka desberdinak

Zazpi plaka nagusi

Ertainak ere

Subdukzioa

Plaka ozeaniko baten ertza loditzean edo hoztean

Plaka ozeanikoa litosfera azkpiko mantuan ondoratzeko prozezua

Dortsaletik hurrundu ahala ertza trinkotu

Aspiratzen diren litosferak gero eta presioa handiagoa

Konprimatu eta trinkotu

Ondoratze prosezua azkarragoa horregatik

Subdukzio eremuak

Litosfera ozeanikoa goi-mantuan ondoratu eta lurraren gainazaletik dezagertu

Horregatik

Plaka suntsitzaile deritzo

Dortsal ozeanikoak eta faila eraldatzaileak

Plaka-ertz eraikitzailea

Dortsal ozeanikoetan sortzen den litosfera

Dortsal ozeanikoa

Haustura eta eten ikaragarriak

Magma basiltikoa isuri

Faila eraldatzaileak

Ozeanoareen hondoaren hedaduran sortzen dira

Faila eremu bat sortzen denean eta ebaki-igidura sortzen denean

Litosfera ez da sortzen

Plaka-ertz pasiboa ere deitu diezaiokegu.

Azkenean 90 milioi urte behar zituela ondorioztatu

Granitoaren dentsitatea nabarmen txikiagoa delako mantuarena baino.

Lurreko beroa

William Thompson

Lurra arroka urtuzko esfera zela pentsatuz

Kalkulatu zuen zenbat denbora behar zuen planetak hozteko

Gaur egun badakigu

Duela 4.500 milioi urte Lurra urtututa zegoen

Fisikariak esan zuen moduan

Hala ere, haren kalkulua ez zen zuzena

Sistema berotzen ari da

Elementu erradioaktiboen desintegrazioa

Uranio, Plutonio eta Erradio atomo ezegonkorren fisio espontaneoa gertazean,

Partikula subatomikoak askatu

Nukleo metalikoaren kristalizazioa

Kanpo nukleoko burdina kristaltzen ari da

Lurraren barneko eremuetan presio altuak direlako

Barne-nukleoa loditzen ari delako

Kristaltze prozesuan

Burdinaren fusioaren bero sorra askatu

Nukleoa hozteko prozesua luzatu

Lurreko makina termikoaren motorra

Nukleoko tenperatura altua denez

Lurrak gradiente geotermiko handia du

Gradiente horrek eragiten du konbekzioa mantuan

Mantuko konbekzioak egindako prozesuak

Jarduera bolkanikoa

Bero asko kanpora bota

Gasak atmosferara isuritzen ditu

Basaltozko lurrazalaren birziklapena

Ozeanoen hondoa eratu basaltozko lurrazalak

Lurrazal kontinentala granitozkoa da

ez da mantuan hondoratzeko bezain dentsoa

Plaka litosferikoen higidura

Mantuko konbekzioaren goiko aldeko higidura da

Haren ondorioz

kontinenteak posizio erlatiboz aldatu--> denborarekin

Lurraren gainazalean

elkartu

sakabanatu

Lurraren barnean

Aspiratzen diren plaka ozeanikoak

Presioa eta tenperatura:

Urtze partziala

Likidotzen diren mineralak magma bihurtu

Gainazalera igo magma

Faktore hauek asko iraun

Repitti etenaren gainean bermatu

Deshidratazioa

Aspiratutako sedimentuak plakak busti

Mineralak hidratatu

pLAKA OZEANOA ERATU

Gandor termikoak

Geruzatik ateratako material gainberotua

Arrokak dilatatu

Mantua gorantz joan

Litosferaren oinarrira heldu

Berotu leku hori

Plaka ozeanikoen arteko konbergentziak

Litosfera ozeanikoa

dortsaletik hurrundu ahala hoztu eta loditu

Subsidentzia termikoaren ondorioz

hautsi eta espontaneoki azpiratu

Litosfera ozeanikoak

litosfera ozeanikoaren azpian azpiratu

Ezaugarriak

Azpiratzen ez den plakan

uharte-arku bat sorrarazi

Mineralak urtzeak

Magma-ganberak gainazalera igotzea eragin

Subdukzio-eremuan

Ozeano-fosa oso sakon sortu

Ez da akrezio-prisma handirik sortzen

Aspiratzen den plaka

oso okertuta pisuarengatik

Plaka kontinentalen talka

Ezaugarriak

Bi plaka kontinentalen arteko suturan--> talka orogeneoa (litosfera loditu eta sedimentuak pilatu)

Talken aurretik sedimentuak tolestu eta pilatu--> goraguneak eratu

Sedimentuen artean ofiolitak--> litosfera ozeanikoko zatien obdukzioengatik

Plaka ozeanikoa askatu eta azkenean azpiratu egiten da

Litosfera ozeanikoa hautsi egiten dira

Faila handiak sortu

Litosfera kontinentalak, bata bestearen gainean

Talka organoak Espainian Pirineoak eta Mendikate Betikoak

Iberiar plaka Europako kontinenteen azpian sartu

Talka ondoren itsasoko sedimentuak tolestu eta Pirineoak sortu

Magmatismoak

Pirinio axialak sortu

Plataforma kontinentaletan pilatutako sedimentuak->

arroka sedimentarioak, Mendikate prebetikoan eta subbetikoan

Alborango plakaren kontra--> talka egin zuen--> Sierra Nevada

Lurrikarak izateko arriskuak Iberian Penintsulan

Goratze -prozesuak

Iberiar plakaren muturra mantuaren azpian hondoratu Talkaren ondorioz

Higidura areagotu

Orogenoei pisua kendu

Distentzioa

Ebaki-esfortzuak sortu failetan

Jarduera bolkanikoa

Litosfera ozeanikoan

Erraz zeharkatu

Zumendi uharteak sortu

Gandorra mugitzen bada zumendia itzaliko da

Basaltozko goi lautadak

Litosfera kontinentalean

Zaila zulatzeko

Xurrunagoa eta hotzagoa

Presioarengatik lurrazala ahuztu eta sabaldura handiak sortu

Rift deitu ahuztura-eremuari

Beroa kontinentearen azpian pilatu

Wilsom zikloa

1. Distentzio esfortzuek koninteen ahustura sortu, Riftak eratuz

2. Ahuzturatik magma basaltikoa atera eta litosfera ozeanikoa eratzen hasi

3. Litosfera ozeanikoa hautsi eta subdukzio eremua sortu

4. Ozeanoaren hondoa txikitu eta kontinenteak talka egin

Riftinga Iberiar penintsulan

Iberiar penintsula osoa gora egiten dago

Kostaldean

hondartzak

itsasoak

Barnealdean

ordokiak

Distentsioak eragindako faila handiak daude ere

Isostasia

Tektonikoa eta sedimentazioa

Arro sedimeentarioarekin baldintzatuta

Erliebea aldatu

Litosfera kontinentala edo ozeanikoa loditzean, presioarengatik, mantua sustraiatzen da eta gorakada isostatikoa jasan

Horrela uharte-arku bat sortu

Higidurak goraguneak sortzerakoan pisua higotzen da eta sustraiak ahultzen dira

Sustraiak eta erliebea desagertu

Litosfera lau gelditu

Talka-oregenoaren pisua azpian dagoen plaka hondoratu

Subsidentzia-arroa sortu

Sedimenduak pilatu

Sedimentuak jalkitzerakoan haren pisua hondoratzen da (subsidentzia)

Material ugari pilatu arro sedimentarioan

Clarence E. Dutton lehen aldiz erabili terminoa1892n

lurrazalaren hondoratze eta goratze bertikala azaltzeko

Lurrazala

mantuaren gainean flotatzen

azpian mantua egoera likidoan dago

Oreka isostatikoa

Arkimedesen printzioa

lurrazalari eta matuari aplikatzearen emaitza

Subtema

Zenbait eremuen hazkuntza azaltzeko

Lurrazala

Kontinentala

Granitozkoa

Kontinenteak eratu

30-70 km

Ozeanikoa

Basaltozkoa

Ozeanoaren ondoa

10 km

Mantua

%82

Mohorovicic eta Gutenberg etenen artean

Peridoititaz osauta

Nukleoa

Barnekoena

Burdina gehiena eta ere nikela

Litosfera

Geruza zurruna

Litosfera kontinentala

100-300 km lodi

Litosfera ozeanikoa

30-50 km lodi

Mantua

Portaera jariakorra eta konbekzio motela

Litosfera azpiko goi-mantua

Litosferaren oinarriaren eta Repitti etenaren artean

Zurruna

Uhin sismikoak bizkortu

Behe-mantua

Repittiren eta Guterberg etenen artean

Dentsoagoa

Kanpo-nukleoa

Oso dentsoa

Gehiena burdina

Likidoa

Lehman etena banatu barne-nukleotik

Barne-nukleoa

Presioa handia

Solidoa