ZATIKETA ZELULARRA

ZER DA ZIKLO-ZELULARRA?: Zelula guztiak ugaldu egiten dira, eta zelula kumeak sortzen dituzte. Zelula mota guztiek ez dute denbora bera behar ugaltzeko. Gizakiaren zenbait zelula ez dira inoiz ere ugaltzen, eta beste zelula batzuk oso sarri ugaltzen dira

Zikloa zelula sortzen denean hasten da, eta iraupena zelula motaren eta giro-baldintzen (tenperatuta, elikagaiak ..) araberakoa da. Orduak edo egunak izan daiteke. Zelula eukariotoaren zelula-zikloan bi fase bereizten dira:

INTERFASEA

Hasierako fasea da, iraupen luzekoa. Zelula hazi da eta bere funtzio biologikoari ekiten dio.

G1:

Hazkunde fasea da; zelula helduaren bolumena eta gaitasunak lortzen direnean bukatzen da. Tarterik luzeena da.

S:

Kromatida kopurua bikoizten da; bukaeran kromosoma guztiek bi kromatida dituzte. Zentrioloak ere bikoizten dira eta bukaeran, lau zentriolo daude.

G2:

S fasea ongi burutu den kontrol gunea da; Mitosia prestatzeko fasea. Oso laburra da.

ZATIKETA FASEA

Mitosia. Azken fasea da eta gutxi irauten du. Fase honetan nukleoa desagertzen da eta kromatida kromosomakideak bereizten eta banatzen dira. Azkenean, zitoplasma (organoxka guztiekin) ere zatitzen da (zitozinesia).

PROFASEA

Kromatina kondentsatzen da eta kromosomak ikusgarri bihurtzen dira. Aldiberean, mintz nuklearra desegiten da; bi zentriolo pareak “polo” zelularrerantz mugitzen hasten dira.

METAFASEA

Ekuatore-plaka edo plaka metafasikoa eratzen da, ardatz akromatikoaren zuntzei esker.

ANAFASEA

Ardatz akromatikoaren harizpiak laburtzen dira, bi poloetarantz; kromosomen zentromeroetan tentsioak sortzen dira eta ondorioz, kromatida kromosomakideak bereizten dira.

TELOFASEA

Mintz nuklearrak eratzen hasten dira, kromosoma multzo bakoitzaren inguruan. Kromosomak deskiribiltzen dira eta begi bistatik galtzen dira. Jarraian, zitoplasma ere zelula kumeren artean banatzen da. Animali-zeluletan, zelularen ekuatorean estugune bat sortzen da eta zitoplasma zatitzen da. Landare-zeluletan, berriz, fragmoplasto izeneko bereizketa-trenkada bat sortzen da, zelula kumeren artean.

Zatiketa-fasean (Mitosian), zelula ama batetik bi zelula alaba edo zelula kume sortzen dira, zelula amaren kromosoma kopuru berbera dutenak eta informazio genetiko berberarekin.
Horrela sortzen diren zelula kumeak zelula ama bezalakoak direnez, Mitosia ugalketa zelular kontserbakorra dela esaten da, kromosoma kopurua eta informazioa egonkor mantentzen baitira. Ugalketa zelular mota honen helburu biologikoa, zelula berriak egitea, hiltzen direnak ordezkatzeko.

Zelula ama batetik bi zelula kume sortzen dira. Hauek, amaren informazio genetiko berdina dute eta honen kromosoma kopuru berdina dute, hau da, lehenengo zelularen berdin-berdinak dira.

Profasea

Metafasea

Anafasea

Telofasea

Murrizketa-zatiketa da. Ama zelula kume zelulak eratzen ditu, baina hauek, amren kromosoma kopuru erdia daukate eta informazio ezberdinarekin.

Interfasea

ADNren bikoizketa

1. Profasea

Kromosomen kondentsazio

1. Metafasea

Kromosomak bikoteka ezartzen dira.

1. Anafasea

Kromosomak banatzea

1. Telofasea eta zitozinesia

2. Profasea

Ardatza berrosatzen da.

2. Anafasea

Kromatiden banatzea.

2. Telofasea eta zitozinesia

MITOSIA

-Mitosia, zelula haploideek eta diploideek burutzen dute.
-Zelula ama batetik bi zelula kume edo zelula alaba sortzen dira.
-Zelula kumeek zelula amaren kromosoma kopuru berbera daukate.
-Zelula kumeek eta zelula amak informazio genetiko berbera daramate.
-Helburu biologikoa: zelula kopurua handitzea; hazkunde kuantitatiboa.

MEIOSIA

-Meiosia zelula diploideek burutzen dute.
-Zelula ama batetik lau zelula kume sortzen dira (gametoak: espermatozitoak eta obozitoak).
-Zelula kumeek zelula amaren kromosoma kopuru erdia daukate.
-Gameto guztiak informazio genetiko desberdina daramate; ez daude bi gameto informazio genetiko berdina dutenik.
-Helburu biologikoa: biodibertsitatea handitzea da, gene-konbinaketa berriak sortzea eta sexu ugalketaren bitartez, ondorengoei pasatzea.

Giza gorputzean, meiosia egin dezaketen zelulabakarrak, espermatogonioak eta obogonioak dira; besteak mitosia egiten dute.
Espermatogonia batetik lau espermatozito haploide sortzen dira; obogonia batetik obozito haploide bakar bat sortzen da.
Espermatogonio kopurua handia mantentzen da mitosiaren bitartez.
Obogonio kopurua, mugatuta dago jaiotzean eta meiosia hasia dute, batazbeste 400.000 folikulu daude bi obulutegietan. 40 urteko gizonezko baten espermatozitoek egin berriak dira, baina 40 urteko emakumezko baten obozito batek 40 urte ditu eta bere kromosometan “eraldaketak” edo akatsak suertatzeko aukera handiagoa da. Honengatik, Giza ugalketan amaren adina garrantzi handikoa da, gaixotasun genetikoak saiesteko.