ÇEVRE

Kuramcılara Göre Çevre-Sağlık İlişkisi

Florence Nightingale

Florence Nightingale, Kırım Savaşı’nda yaralı askerlerin iyileştirilmesi ve sağlığı geliştirmede çevrenin önemini vurgulayarak çevre sağlığını ilk fark eden hemşire olarak bilinmektedir. Nightingale’e göre; fiziksel çevredeki faktörlerden herhangi birisi diğerini etkilemektedir. O hasta odasının uygun ısıda, sessiz, kokusuz, temiz, aydınlık olması gerektiğini ileri sürmüştür. Nightingale olumsuz bir çevrede bulunan fiziksel stresörlerin hastanın emosyonel durumunu olumsuz yönde etkileyeceğini kabul etmiştir

Virginia Henderson:

İnsan gereksinimlerini 14 ana başlık altında sınıflandıran Henderson’a göre çevre, “organizmanın gelişimini ve yaşamını etkileyen dış şartlar ve etkenlerin bütünü” dür. Henderson’ın geliştirdiği 14 temel insan gereksinimlerinin 9. maddesi çevrenin tehlikelerden uzak tutulması ve cildin bütünlüğünün korunması şeklindedir. Henderson, insanların sağlığı üzerinde yaş, fiziksel ve entelektüel kapasite, kültürel birikim, emosyonel denge vs. gibi etkenlerin etkili olduğunu belirtmiştir.

Fay Abdellah:

Abdellah hemşirenin terapötik çevrenin bir parçası olduğu fikrini benimsemiştir.

Hildegard Peplau:

Peplau çevreyi “organizma dışında var olan şartlar ve daha çok gelenek ve inançlarla şekillendirilmiş kültürel çevre” yönünden ele almıştır . Peplau’ya göre bir hemşire
hastasının hastalığını etkileyen iş, ev ve sosyo-kültürel çevresi hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

Sister Callistra Roy

Roy' a göre“kişilerin ve grupların davranışını ve gelişmesini etkileyen, tüm şartlar, durumlar ve etrafını saran tüm etkenler” dir. Çevre hem iç hem de dış faktörleri kapsayan adaptive sistemi içerir. İnsan çevresindeki devamlı değişikliklerle, biyososyal uyum mekanizmaları ile baş etmeye çalışır

Ekosentrik paradigması

Ekosentrik paradigması evrene odaklanmakta,
çevreyi bir bütün, bütün canlı birbirine bağlı olarak kabul etmektedir.

Rogers, Neuman, Watson ve Parse gibi teorisyenlerin ekosentrik bakış açısına uygun bir kuramlarında, süreç, bilinç gelişimi, kendini aşma, açık sistemler, uyum, uzayın ve zamanın göreliliği, desen ve bütünsellik gibi temaları paylaştıkları belirtilmektedir.

Egosentrik paradigması

Kişiye odaklanmakta, kişi için iyi olanın toplum için de iyi olduğu varsayımına dayanmaktadır.

Roy, egosentrik yaklaşıma bağlı kalarak, çevreyi bireylerin, grupların gelişim ve davranışlarını etkileyen, çevreleyen tüm iç ve dış görünüş olarak tanımlanmıştır.

Çevre Unsurları

Biyolojik unsurlar: Bitkiler (üreticiler) – Hayvanlar (tüketiciler) – Bakteri ve Mantarlar (ayrıştırıcılar).

Fiziksel unsurlar: Hava, Su, Toprak.

ICN, 1990 yılında çevre alanında hemşirelik rollerini tanımlayan 7 anahtar yaklaşım sunmuştur. Bu yaklaşımlar;

1. Çevreye değerlendirme ve tehlikeleri belirleme.

2. Çevresel toksinlerin sağlık üzerindeki etkileri ve küresel tehlikeler hakkında gruplara ve bireylere bilgi sunma

3. İlgili kurumlara önemli çevresel tehditler ile ilgili rapor verme

4. Okul ve işyeri tabanlı sağlık programları geliştir ve uygulama

5. Çevre ile ilgili yasa ve yönetmeliklerin
düzenlenmesine destek ver/yardım etme

6. Mevcut toksinlere ve küresel tehditlere aşırı maruziyetin önlenmesine yardım etme

7. İnsanların davranış değişikliği
oluşturmalarına yardım etme (örneğin, toplu taşıma kullanımı, geri dönüşüm, CO2 emen ağaçları ekme).

Dünya Sağlık Örgütüne göre Çevre Sağlığı; sağlığı olumsuz olarak etkileyebilecek olan ve bireyin dışında yer alıp onu ve davranışlarını etkileyen bütün fiziksel kimyasal ve biyolojik etmenleri saptamak ve kontrol altına almaktır.

Çevre, canlıların yaşamlarını sürdürdüğü ortam, açık ifadeyle; canlıların yaşamını etkileyen faktörlerin yani fiziksel, kimyasal, biyolojik ve sosyal etkilerin tümüdür.

IOM((Institute of Medicine)’un 1993
yılında çevre ve iş sağlığı alanlarında hemşirelik rollerinin geliştirilmesi ihtiyacını değerlendirmek için çalıştay düzenlemiştir.

Çalıştay sonuçlarından yola çıkılarak 1995 yılında Hemşirelik, Çevre ve Sağlık (Nursing,
Environment, and Health) raporu yayınlanmıştır.

Bu rapor çevre sağlığının rönesansı olmuş, raporun yayınlanmasından bugüne kadar hemşirelik uygulamalarına çevre sağlığının dahil edilmesi konusunda birçok
ilerleme kaydedilmiştir