Lehen Mundu Gerra
Gerraren ondorioak
Inperio zentralak gobernatzen zituzten dinastiak ezeztatu ziren eta herrialde gehienetan gizonak sufragio unibertsala onartu zuten eta emakumeei saritzeko gerran egindako lana haiei botoa eman zieten.
Ideologia bakezalea eta antimilitarra sustatu zuen eta garaituen mendeku-gogoa ere sustatu zen, batez ere Alemanian.
Langile-klaseen, erdiko klase pobretuen eta negozio belikoekin aberastutako gutxiengoaren arteko aldeak areagotu ziren.
Galera material handiak eragin zituen laborantza-lurretan, garraio-industrietan eta eraikinetan.
Gerra hau, 9 milioi hildako baino gehiago utzi zituen, eta zaurito eta elbarri asko.
Pariseko bakea eta Nazioen Elkartea
Pariseko bakea, Versaillesko itunarekin Pariseko konferentzian sinatu zen (1919-1920). Hemengo bakean, garaituek beren armadak murrizteko, gerraren ondoko konponketak ordaintzera eta Europako mapa berriak egituratu zuten lurralde-kontzesiboak egitera behartzen zituzten itunak sinatu zituzten. Alemaniari Alsazia eta Lorrena koloniak galtzeko eta gerraren errudun aitortzeko behartu zioten.
Gatazkaren garapena
Etapak eta gertakizunak
Gerraren amaiera (1917-1918)
AEB gerran sartu zen aliatuen alderdian;eta, Errusiak atzera egin zuen iraultza komunistaren arrakastaren eta Brest-Litovskeko bakea sinatu ondoren. 1918an aliatuek eraso bat fronte guztietan hasi zuten eta inperio zentralek amore eman behar izan zuten.Urte horretan AEBko presidentea (Woodrow Wilson) bakearen oinarrirako "Hamalau Puntuak" adierazi zituen.
Posizioen gerra (1915-1916)
Fronteak lubaki-lerro luzeetan ezarri ziren, metrailadoreekin eta burdin-hesiekin babestuta. Fase horretan, gatazka mundu-mailako bilakatu zen, herrialde gehiagok parte hartu zutelako: Bulgaria, Italia, Errumania, Portugal eta Japonia, besteak beste.
Mugimenduen gerra(1914)
Ekialdean eta Mendebaldean gertatu zen. Alemania Frantziaren gaineko garaipen oso azkarra lortzen saiatu zen geroago ekialdeko frontean metatzeko et aERrusia zapaltzeko. Frantzia Marnen eutsi zion eta Errusia Prusiatik oso azkar aurrera egin zuen. Alemania ekialdeko frontera tropak bidali behar zituen eta Turkia inperio zentralen alderdian sarut zen.
Gatazkaren eragileak
Gerraren txinparta
Gatazkaren txinparta ikasle nazionalista serbiar batek Austria-Hungariako koroaren oinorde Franz Ferdinand printzea Saraje-von erailtzea izan zen. Austria-Hungaria Serbiari gerra deklaratu zion eta Errusia babesa jaso eta gero Aliantzen sistema martxasn jarri zen.
Eragile sakonak
Aliantza militarren sistemak (Entente eta Aliantza) armamentu-karrera bat eragin zuten. Hau bake armatua deritzo eta proportzio erraldoieko gerra bihur zezakeen.
Lehia ekonomikoak egon ziren merkataritza-konkurrentziaren eraginez. Frantzia eta Erresuma Batua susmo txarra Alemaniari hartuz gero ekonomia alemaniarraren hazkundeari eta merkatu kolonialetan presentzia handi zuen.
Potentzia handien arteko gatazka politikoak egon ziren batez ere lurraldeekin lotuta, arazo nazionalistak eta potentzia inperialisten arteko borroka kolonialak lurren jabeak ikusteko nortzuk ziren egon ziren.
Lehiakideak
Aliatuak edo Ententeak
Frantzia, Errusia, Erresuma Batua eta Serbia
Inperio zentralak
Alemania, Austria-Hungaria eta Turkia
