การสืบค้นสารสนเทศและความรู้

การสืบค้นสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต

ลักษณะเนื้อหาที่มีให้บริการใน WWW

1.ข้อมูลการตลาดสำหรับสินค้าและผลิตภัณฑ์รวมถึงสื่อโฆษณาต่างๆ (Product Information)

2.นามานุกรมของพนักงานของแต่ละหน่วยงาน (Staff Directory)

3.การจัดแบ่งหมวดหมู่ของสิ่งพิมพ์ในสถาบันบริการสารสนเทศ (Library Catalog)

4.ข่าวสารทันสมัย (Current News)

5.ข่าวสารข้อมูลทางราชการ (Governmental Information)

6.การแถลงข่าวแก่สื่อมวลชน (Press Release)

7.บทความที่เลือกสรรเฉพาะ (Selected Article Reprints)

8.ข้อมูลทางด้านบันเทิง ทีวี เกม ภาพยนตร์ เพลง และอื่นๆ

โปรแกรมทำหน้าที่ค้นหาสารสนเทศบนเวิล์ดไวด์เว็บซึ่งมี 2
ประเภท

1.นามานุกรม (Web Directories)

เป็นเครื่องมือในการสืบค้นที่รวบรวมสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต และคัดแยกสารสนเทศเหล่านั้นออกเป็นกลุ่ม ตามสาขาวิชาหรือตามหลักเกณฑ์ที่ผู้จัดทำกำหนดขึ้น

ทำหน้าที่คล้ายกับบัตรรายการของห้องสมุด สามารถการสืบค้นท าได้โดยเลือกกลุ่มสาขาวิชาที่ตรงกับเรื่องที่ต้องการ และเลือกเรื่องต่างๆ ตามหัวข้อย่อยที่กลไกรวบรวมไว้

ตัวอย่างของเว็บที่เป็นนามานุกรมและเป็นที่นิยมใช้

Yahoo

Dmoz

Starting Point

Business.com

Librarian’s Index Internet

2.เครื่องมือสืบค้น (Search engine)

เป็นเครื่องมือในการสืบค้นที่อาศัยการทำงานของโปรแกรมที่พัฒนาขึ้น โดแต่ละตัวได้รับการพัฒนาจากบุคคลหลายๆ หน่วยงาน มีผลให้ Search Engine แต่ละตัวมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป ทั้งในด้านฐานข้อมูลที่ครอบคลุมและวิธีการทำดรรชนีช่วยค้น

Search Engine ที่มีผู้ใช้อย่างแพร่หลาย 3 อันดับแรกของโลก

Google

MSN Live Search

Ask

ฐานข้อมูลออนไลน์(Online Database)

เป็นแหล่งสารสนเทศที่มีขนาดใหญ่และ
ขอบเขตกว้างขวาง

ผู้ใช้บริการยังสามารถดาวน์โหลดหรือพิมพ์ข้อมูลได้ในทันที

ฐานข้อมูลออนไลน์ที่ห้องสมุดหรือศูนย์สารสนเทศบอกรับเป็นสมาชิก

ฐานข้อมูลออนไลน์ที่ห้องสมุดหรือศูนย์สารสนเทศนั้นๆ บอกรับหรือซื้อฐานข้อมูลนั้นมาให้บริการกับผู้ใช้โดยมีการจำกัดระยะเวลาในการใช้

ฐานข้อมูลสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา หรือ ฐานข้อมูล ThaiLIS (Thai Library Integrated System)

เป็นฐานข้อมูลที่สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา และ โครงการ Thai Library Integrated System เช่าใช้ฐานข้อมูลวิชาการโดยมีสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษารับผิดชอบค่าใช้จ่าย

ฐานข้อมูลทดลองใช้

ฐานข้อมูลลักษณะนี้เป็นฐานข้อมูลที่ห้องสมุดหรือศูนย์สารสนเทศนำมาทดลองให้บริการกับผู้ใช้ก่อน ก่อนที่ห้องสมุดหรือศูนย์สารสนเทศจะตัดสินใจซื้อหรือสมัครเป็นสมาชิกของฐานข้อมูลนั้นจริงๆ

การสืบค้นฐานข้อมูลออนไลน์

1.วิเคราะห์เรื่องที่ต้องการสืบค้นและกำหนดคำสำคัญเพื่อใช้ในการค้น วิเคราะห์เรื่องที่ต้องการสืบค้น

2.เลือกค้นจากฐานข้อมูลที่เหมาะสม ทั้งนี้ต้องทราบว่าเรื่องที่สืบค้นนั้นเป็นเรื่องในสาขาใด เลือกฐานข้อมูลให้ตรงหรือใกล้เคียงกับสาขาวิชาที่สืบค้น เพื่อช่วยให้ได้ผลการสืบค้นที่ตรงกับความต้องการ

3.ลงมือสืบค้น โดยทั่วไปสามารถสืบค้นได้2 วิธี คือ การใช้เมนูในการสืบค้น และการสืบค้นโดยการพิมพ์คำสั่งการสืบค้นโดยใช้เมนูสามารถทำได้ง่าย ไม่จำเป็นต้องมีความรู้เกี่ยวกับฐานข้อมูลที่สืบค้นมากนัก แต่การสืบค้นโดยใช้คำสั่ง

4.แสดงผลการสืบค้น เมื่อสืบค้นจนได้ปริมาณรายการที่พอเพียงกับความต้องการแล้วสามารถแสดงผลรายการที่สืบค้นได้ 3 รูปแบบใหญ่คือ

1.การแสดงผลแบบเต็มรูปแบบ แสดงผลทุกเขตข้อมูลที่รายการนั้นมีอยู่

2.การแสดงผลแบบย่อ แสดงผลเฉพาะรายการทางบรรณานุกรมเท่านั้น

3.การแสดงผลแบบอิสระแสดงผลที่กeหนดเขตข้อมูลในการแสดงผลด้วย
ตัวเอง

5.เลือกรายการที่ตรงกับความต้องการและบันทึกผลข้อมูล เพื่อให้ระบบทราบว่า
ต้องการรายการใดบ้างในพิมพ์ผลออกทางกระดาษ

เทคนิคการสืบค้นสารสนเทศจากอินเทอร์เน็ต

1.เทคนิคตรรกบูลลีน แบ่งได้ออกเป็น 3 ลักษณะ

การใช้ And, Or, Not ประกอบเป็นประโยคการค้น

การใช้เทคนิคตรรกบูลลีนจากเมนูทางเลือก (Drop down menu)

การใช้เครื่องหมาย + (Plus) หรือ – (Minus)

2.เทคนิคการตัดคำสามารถทำได้ 2 ลักษณะ

การใช้เครื่องกลไกส่วนใหญ่ใช้เครื่องหมาย * (asterisk)

การสืบค้นในลักษณะของ Stemming

3. เทคนิคการใช้คำใกล้เคียง

ADJ หมายถึง ให้คำที่ค้นอยู่ใกล้กัน สลับลำดับคำได้

NEAR หมายถึง ให้คำที่ค้นอยู่ใกล้เคียงกันในระยะ 25 คำ สลับที่ได้

FAR หมายถึง ให้คำค้นอยู่ห่างกันได้ 25 คำ หรือมากกว่านั้น

BEFORE หมายถึงให้คำค้นอยู่ห่างกันในระยะ 25 คำ โดยต้องอยู่ตามลำดับที่
กำหนดเท่านั้น

4.เทคนิคการใช้รหัสกำกับคำค้น สามารถทำได้ 2 ลักษณะ

สืบค้นจากเมนูทางเลือก (Drop down menu)

สืบค้นโดยใช้เขตข้อมูลกำกับลงในประโยคการค้น เช่น title:nba

5. เทคนิคอื่นๆ ได้แก่

เทคนิคการค้นด้วยเครื่องหมายคำพูด “…..” (Exact phrased search)

เทคนิคการค้นหาคำพ้องความหมาย (Synonyms) ด้วยเครื่องหมาย ~

เทคนิคการค้นกลุ่มคำหรือคำที่ไม่แน่ใจด้วยเครื่องหมาย * (Wildcard

เทคนิคค้นหาช่วงชุดของตัวเลข (Number range) ด้วยเครื่องหมาย ..

เทคนิคการหานิยามหรือความหมายของคำ (Definition) โดยใช้คำว่า define: ตามด้วยคำที่ต้องการทราบความหมาย

เทคนิคการกรองสิ่งที่ค้นหา (SafeSearch Filtering) เทคนิคนี้จะมีใช้สำหรับ
Search Engine บางตัว

ควรใช้คำที่หลากหลายและไม่ควรใช้คำที่ค้นหาเกิน 32 คำ ซึ่งการใช้คำที่
หลากหลายเพื่อค้นหาจะช่วยให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีกว่า เนื่องจากการกำหนดคำที่
หลากหลายทำให้สามารถหาข้อมูลที่ใกล้เคียงที่สุดได้

Subtopic

การสืบค้นสารสนเทศจากฐานข้อมูลบรรณานุกรมออนไลน์(OPAC)

ความหมาย เป็นรูปแบบหนึ่งของเครื่องมือช่วยค้นทรัพยากรสารสนเทศของห้องสมุดหรือศูนย์สารสนเทศ

วิธีการสืบค้นโดบใช้ทางเลือกต่างๆใน OPAC

หลักของ OPAC เลือกรายการที่ต้องการจะใช้เป็นทางเลือกในการสืบค้นจากเมนู เช่น ชื่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง หัวเรื่อง เป็นศึกษา

ป้อนข้อมูลที่ต้องการสืบค้นตามรายการที่ใช้เป็นทางเลือก เช่น เลือกทางเลือกผู้แต่ง พิมพ์ชื่อผู้แต่ง

ข้อมูลที่ได้จากการสืบค้นด้วย OPAC

ข้อมูลบรรณานุกรม (Bibliographic description) ประกอบด้วย

ชื่อผู้แต่ง(Author)

ชื่อเรื่อง(Title)

พิมพลักษณ์(Imprint)

สถานภาพ(Status)

เลขเรียกหนังสือ(Call number)

รูปเล่ม(Description)

หมายเหตุ(Note)

สถานที่(Location)

หัวเรื่อง(Subject)

เลขมาตรฐาน(ISBN)

ข้อมูลดรรชนีวารสาร (Periodical Index) ของบทความในวารสารภาษาไทย
ประกอบด้วย

ชื่อผู้แต่ง (Author)

ชื่อเรื่อง (Title)

ปี(Year)

ชื่อห้องสมุดที่บอกรับวารสารชื่อนั้นๆ (Library that have this journal)

สถานที่ (Location)

ชื่อวารสาร (Journal)

เลขมาตรฐานสากลประจำวารสาร (ISSN)

หัวเรื่อง (Subject)

องค์ประกอบของกลไกการสืบค้นสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต (Search Engine)

1.ตัวสารวจหรือรวบรวมข้อมูล (Spider หรือ Crawler หรือ Robot) เป็นซอฟต์แวร์สำหรับสำรวจเว็บ โดยจะทำหน้าที่ตระเวณไปยังเว็บไซต์ต่างๆ เพื่อทำการรวบรวมสารสนเทศ และส่งกลับมายังดรรชนีหรือฐานข้อมูลเพื่อท าการประมวลผล

2.ตัวดรรชนี (Indexer) หรือ Catalog ซึ่งเป็นฐานข้อมูลทำหน้าที่รวบรวมคำ และตำแหน่งทุกๆ เพจที่ตัวสำรวจรวบรวมมาได้

3.โปรแกรมค้นข้อมูล (Search Engine Software หรือ Query Processor) ทำหน้าที่เปรียบเทียบความเกี่ยวข้องระหว่างเว็บไซต์และความต้องการของผู้สืบค้นว่ามีความเกี่ยวข้องมากน้อยเพียงใด จากนั้นจะจัดลำดับความเกี่ยวข้องของเว็บต่าง ๆออกมาแสดงผล