RENESANS

Nazwa

Nazwa epoki wywodzi się z języka francuskiego i oznacza odrodzenie, chodzi tu o odrodzenie kultury antycznej.

Daty wyznaczające początek epoki

1453r. - upadek Konstantynopola

1452–1455 - wynalezienie druku

1492 - odkrycie Ameryki

Podstawowe kierunki myśli renesansowej

antropocentryzm

pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel Wszechświata.

humanizm

nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym.

reformacja

ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej.

Podstawową cecha renesansu był powrót do kultury antycznej

Dlatego kolejną cecha omawianej epoki było przeciwstawienie się wzorom średniowiecznym, opartym na autorytecie władzy i Kościoła.

cechy renesansu

rozwój nauk przyrodniczych i humanistycznych,

podkreślanie wolności wyboru i prawa do w życia jednostki,

podział społeczeństwa na: wykształcone, majętne elity i tłum,

upowszechnienie książek poprzez wynalezienie druku przez Jana Gutenberga,

troska o długotrwałą sławę, często poprzez tworzenie ponadczasowych dzieł

powstawanie ośrodków kultury humanistycznej zgromadzonej wokół dworów władców lub arystokracji (zanik wpływu uniwersytetów i klasztorów na życie kulturalne),

rozwój akademii na wzór starożytny, np. akademie artystyczne, literackie, czy naukowe,

dbałość o szkolnictwo np. powstające licznie wówczas w Polsce gimnazja humanistyczne,

rozwój języków narodowych

sztuka

Popularne stały się postacie biblijne i mitologiczne. W wielu dziełach występowały one razem. Powstało tam malarstwo portretowe. Malarze opierali się na 3 zasadach:

zainteresowaniu się na nowo antykiem i systematycznym badaniu sztuki starożytnej

odkryciu i opanowaniu zasad perspektywy linearnej.

Architektura renesansu

Zamek Królewski na Wawelu – Dziedziniec

Wawel – Kaplica Zygmuntowska

Kraków – Sukiennice

Ratusz w Poznaniu

Kamienica Celejowska w Kazimierzu Dolnym

Kaplica Boimów we Lwowie

Domek loretański w Gołębiu zbudowany ok. 1640

Ramy czasowe

We Włoszech – od XIV w. do początku/2. poł. XVI w.

Włochy stanowią kolebkę odrodzenia, tam kierunek się zrodził i osiągał swoje szczyty, tam też zakończył się najwcześniej, ponieważ już na początku XVI wieku zaczął ustępować miejsca barokowi

W Europie północnej – od końca XV w. po koniec XVI w.

Polsce renesans datuje się od końca XV wieku, czyli dość późno do początku XVII wieku

Filozofia

Renesans był inspirowany kultura antyczną, w znacznej mierze starożytną filozofią, twórcy europejscy chętnie sięgali do takich kierunków jak epikureizm, stoicyzm czy hedonizm.

epikureizm

kierunek stworzony przez starożytnego filozofa Epikura, który głosił, ze szczęście polega na braku cierpień, co zaś do przyjemności to cenił umiar i wyznawał wyższość przyjemności duchowych i intelektualnych, wynikających z obcowania ze sztuką i nauką, nad cielesnymi.

stoicyzm

Stoicyzm stanowił filozofię rozumu i opanowania, postulował postępowanie przemyślane i rozważne, negował kierowanie się emocjami i uczuciami, a także wygórowane ambicje i oczekiwania. Stoicy starali się zawsze zachowywać spokój i hart ducha. Przeciwności losu należy przyjmować z opanowaniem i rozsądkiem.

hedonizm

pogląd, doktryna, uznająca przyjemność, rozkosz za najwyższe dobro i cel życia, główny motyw ludzkiego postępowania. Często mylone z epikureizmem, gdzie unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.

Nowym kierunkiem myśli, zrodzonym już w renesansie był erazmianizm.

Jego twórca jest Erazm z Rotterdamu ("Pochwała głupoty"), który głosił zasady irenizmu, czyli dążenia do pokoju i rozwiązywania tą droga wszelkich konfliktów. Filozoficzna myśl Erazma była bardzo ceniona i popularna w renesansowej Europie.

Ważne pojęcia

Mecenat - forma opieki, jaką sprawowali możni nad artystami, polegał na wspieraniu twórców finansowo.

Harmonia - zasada zaczerpnięta z antycznej estetyki, dotycząca zarówno dzieł sztuki jak i zasad życia. W sztuce przejawiała się jako równowaga i proporcjonalność i adekwatność formy do treści, w życiu zaś odwoływała się do stoickich i epikurejskich zasad umiaru.

Poeta doctus - co dosłownie tłumaczy się z łaciny jako "poeta uczony", tak w starożytności określano poetów, którzy łączyli swą sztukę z filozofią, byki artystami i myślicielami. Właśnie taki artysta stanowił ideał w renesansie, poeta wykształcony, znający starożytne języki (grekę, łacinę, hebrajski), antyczną tradycje i sztukę. Przykładem poety uczonego był między innymi Jan Kochanowski.

Twórcom odrodzenia nie chodziło jedynie o powrót do pism filozoficznych Arystotelesa, czy Platona lub bierne naśladownictwo architektury greckiej, zależało im na unowocześnieniu świata zgodnie z antycznymi kanonami piękna, dobra i prawdy.

3 podstawowe hasła humanistów

myśl starożytnego komediopisarza Terencjusza „jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce”

myśl poety rzymskiego Horacego „carpe diem”(„żyj chwilą”),

powrót do źródeł (ad fontes), czyli dotarcie do antycznych tekstów bez średniowiecznych komentarzy.

Przedstawiciele

Leonardo da Vinci

Michał Anioł Buonarroti

Galileusz

Piotr Bruegel Starszy

Wiliam Szekspir

Jan Kochanowski z Czarnolasu

Mikołaj Gomółka

Mikołaj Kopernik

Jan Długosz

Andrzej Frycz Modrzewski