ZENTZUMENAK ETA
LOKOMOZIO APARATUA

EPIDERMISA--> barrukoa isolatu

Kanpoko geruza

ehun epitelialez

hainbat zelula geruza

Kanpoko zelulak hilda

etengabe erori

Zelulak keratinaz hornituta

larruazala iragazgaitu

DERMISA

barne geruza

ehun konjuntiboz

elastikotasuna

odol hodiak+zentzumen hartzaileak

zentzumen hartzaileak

meissnerren korpueskuluak

ukimena

vater-paccinirenak

presio

nozizorezeptoreak

mina

krauserenak

bero eza

ruffinirenak

beroa

pituitario gorria

behealdean

airea berotu

pituitario horia

goialdean--> usaimen hartzaile

hartzaileak--> usaimen erraboila--> usaimen nerbioa

Usaimen nerbioa--> info. garunera

substantzia bat usaintzeko--> airean disolbatuta

ezin baduzu usaindu-->anosmikoa

zentzumen zelulak--> kimorrezeptoreak

dastamena--> usaimenaren mende

papilak 5 sapore

gozoa

gazia

umami

garratza

mingotza

gainerazko zaporeak--> besteen konbinazioa

dastamen papila--> nerbio bukaerak

zaporeak kitzikatu

hotzeria harrapatzean--> elikagaiak zapregabeak

Funtzionamendua

nerbioak nerbio bulkaden bitartez

garun azalari papiletan hautemandakoa

nerbio bulkada interpretatu

zapore mota identifikatu

dirudite--> sudur mukiek

usaimen hartzaileak isolatu

entzumena

kanpoko entzunbideak

balarri hegalak hartu+tinpanora

Hotza

tinpanoa dar-dar

dar-dara

hezurtxo katea

barakuiloko likidoetara

barakuiloan--> mekanorrezeptoreak

zelulak dar-dara

nerbio bulkada bihurtu

garunera

oreka

mugitzean--> kanal erdizirkularra mugitu

jarreraz aldatu

kanalen parateko zelulak--> mugimendua hauteman

nerbio bulkada

zelulak garunari jakinarazi

jarrera

mugimendua

zerebeloa--> giharrak ekintza koordinatu

IKUSMENA

estimuluak jasotzen ditu

ATALAK

begi globoa

esklerotika

kanpoaldeko mintza

gogorra + zuria +opakoa

kornea--> alde gardena

irisa

disko koloreztatua

kristalinoa

irudiak fokatu

elastikoa da

koroidea

zelulak elikatu

odol-hodiz hornituta

begi-ninia

argi kantitatea erregulatu

erretina

zelula fotorrezeptoreak ditu

2 substantziak--> begiari
forma eman

humore urtsua

kornea+kristalinoaren artean

humore beirakaria

erretinaren artean

organo erantziak

betazalak

bekainak

betileak

malko-aparatua

begiko giharrak

FUNTZIONAMENDUA

kornearen bidez argia sartu+irudiak
desbideratu

begi ninia argi kantitatea erregulatu

argi gutxi

tamainaz handitu

argi asko

tamainaz txikitu

argi izpiak kornea zeharkatu

humore urtsua

kristalinora

kristalinoa--> irudiak fokatu

irudi alderantzikatua--> objetua baino txikiagoa

erretinako irudia fotorrezeptoreak hatu

nerbio bulkada bihurtu--> garun azalera ikusmen nerbioaren bitartean

GURE IKUSMENA

binokularra

bi begiak batera fokatu

distantzia+luzeera+sakonera+posizioa+zabalera

Haiei esker--> kanpo+barne inguruneko info. jaso

gorputzeko hainbat ataletan

estimulua(egokia)

hartzaileak nerbio-bulkada

NSP+NSZ igortu--> sinapsia

zentzumen hartzaileak--> nerbio zelulaz

bakoitza espezializatua--> esstimulu motak hauteman(argia, hotsa...)

estimuluaren
arabera

kimiorrezeptorea

sentiberak--> substantzia kimikoekiko

dastamena+usaimena

mekanorrezeptorea

sentiberak--> estimulu mekanoekiko

entzumena+ikusmena

fotorrezeptoreak--> argia+ikusmena

termorrezeptoreak

sentiberak--> tenperatura aldaketak

kokapenaren
arabera

barne hartzaileak
(gosea...)

gorputz barnean--> erraietan

barne organoen info. hartu

gorputzaren egoeraren info. jaso

kanpo hartzaileak
(ikusmen,entzumen...)

kanpo estimuluak jaso

gorputzaren tokietan elkartu--> zentzumen organoak

funtzioak

erantzun motorrak gauzatu

gorputzaren barne-euskarria

mugitu+ibili

osaturik

eskeleto sistema
(alde pasiboa)

hezur multzoa--> eskeletoa

3 alde

burua

enborra

adarra

motak

giltzadurak+lotailuak

hezurrak

funtzioak

mugimenduan esku hartu

gorputzari forma+pisua

organoak babestu

giharren ainguraketa ahalbidetu

hezur muinean odol zeluak sortu

gihar sistema
(alde aktiboa)

giharrez + tendoiez

funtzioak

mugimenduak

jarrerari eutsi

mimika ahalbidetu

nerbioen bitartez--> nerbio sist. lotu

tendoiak--> eskeleto sistemarekin lotu

elkareko hezurrak bata besteari lotu

MOTAK

finkoak

hezurrak ezin dira mugitu

hezurrak ertzetik lotuta(puzzlea)

lotura sendoa

suturak

erdi mugikorrak

hezurrak sendo-sendoa--> mugimendu txikia

hezurren artean--> kartilagoak+lotailuak

giltzadura sendotu

mugikorrak

askotako mugimenduak

hezurrak ez dira elkarren artean ukitzen

mutrrak--> kartilagozko giltzadura kapsulaz

hortik lotailuak atera

hezurrak lotu+bereizi

hezurre artean--> likidoko poltsa

LIKIDO SINOBIALA

lubrikatzailea+moteltzailea--> marruskadura arindu

gaixotasunak

mikroorganismoak eraginda

heredagarriak

ardura+higieneeza

aztura txarrak

batzuk asaldura iragankorrak sortu

ondorio larriak--> zentzumenen galera

zaintza eta higienea

elikagai egokiak jan

substantzia kimikoak ez kontsumitu

betaurreko egokiak

begiak zikindu ez

argi oneko lekuetan irakurri

zarata handia+kea ekiditu

bolumen normalean musika entzun

ikusmena behartu ez

kasko+betaurreko babesgarri egokiak

larruazala eguzkitik babestu

kanpo belarria egunero garbitu

ikusmen+entzumenaren osasun-azterketa egin

hortzak+mihia eskuilatu

hezurrak

organo bizidunak--> elikatu +hazi

kaltzioz+fosforoz+kolagenoz

kanpoaldea--> hezur ehun trinkoz

motak

motzak
(ornoak)

kubikoak+biribilak

lauak
(hezur arolezko
geruza mehea)

xala formakoak

babes funzioa

hezur ehun trinkoko 2 geruzaz--> kanpo+barne

luzeak

luzeak+zilindrokoak

euste+mugimendu funtzioak

kanpotik--> ehun konjuntiboz--> PERIOSTIOA

periostioa--> hezurrak loditu--> tendoiak+lotailuak hor txertatuta

gihar zuntzez osatuta

uzkurtu + erlaxatu

luzera aldatu+mugimendua

motak

gihar leunak

geldo+oharkabean uzkurtu

gihar-zuntz leunez

organo paretak estali

bihotz giharrak

bizkor + oharkabean uzkurtu

gihar zuntz ildaskatuz

bihotzaren gihar aldea estali

eskeleto giharrak

bizkorrak+borondatezkoa

eskeletoaren mugimenduak

gihar zuntz ildaskatuz

ehun konjuntibozko geruza meheez

ENDOMISIOA

zuntzak gihar sortatan elkartu

PERIMISIOA--> ehun konjun. mintzez

giharra beste geruzaz estaita

EPIMIZIOA

aldian behin ariketa fisikoa

giharrak+giltzadurak estimulatu

lotailuak sendotu+elastikotasuna eman

ez bada egiten--> hausturak+distentzioak

dieta orekatua

kaltzioa+fosforoa+D bitamina--> hezurren osasuna

garratzitzua--> haurtzaro+nerabezaroan

oinetako egokiak

oinak gorputzaren pisua

orpoan

puntan

kaltegarria--> estuak/altuak

bizkarrezurrerako

orkatiletako

orkatilerako

jarrera egokiak
hartu

adb.

esertzeko modua

zutik egote

lo egitekoa

eragin ahal
dezake

bizkarrezurreko arazoak

deformazio larriak

bizkarrean pisu handiak

bizkarra okertu--> mina+kaltea sendaezinak

komenigarria

gurditxoak eraman

bizkar erdirako zorroa eraman

ez komenigarria

zorroak

poltsarik

hausturak

sendatu--> igeltsuz+ohola jarri

larria--> iltzeak+metalezko xaflak

sintomak

mina

hantturak

hematomak

distentzioak eta
zaintiratuak

hauntura mota batekin zerikusia

distentzioak

giharrei+tendoiei erasotu--> gehiegi luzatu/erabili

zaintiraruak--> lotailuetan

atzeden hartu+izotza+medikuarenera

lokadurak

hezurra bere ohiko lekutik atera

sintomak

1-mina

2-deformazioa

gihar kontrakturak

giharra oharkabean +luzaroan uzkurtuta

giharrari lan gehiegi eskatu

maiz gertatzekoran--> errezago ageri kontraktura

ariketa fisiko egokia

adb--> ornoetan