Źródła historyczne

Źródłami niematerialnymi są legendy, pieśni, obrzędy i zwyczaje przechowywane z pokolenia na pokolenie. Oczywiście jest w nich wiele naleciałości późniejszych (szczególnie w legendach, łączących fikcję z rzeczywistością), ale i tak mają one wartość dla historyków.

Obok legend biograficznych badacze wyróżniają legendy miejsca i obyczaju (etiologiczne). Legendy miejsca opowiadają o wydarzeniach związanych z sanktuarium, miejscowością, górą etc. Wyjaśniają znaczenie miejsc oraz ich nazwy. Natomiast legendy związane z jakimś obyczajem podają przyczyny różnych zwyczajów, zachowań lub rytuałów[3].

Przekazywana dotąd ustnie legenda została przez zapisującego ją autora przeredagowana w określonym gatunku literackim i często uzupełniona o różne wątki zaczerpnięte z innych dzieł[12]

Obrzędy inicjacyjne - posiadające ścisły związek z wydarzeniami wejścia czy wprowadzenia jednostki do jakiegoś kręgu wspólnotowego tym samym uzyskania przez nią określonego statusu społecznego oraz związanych z tym praw i obowiązków. Do obrzędów tego typu zaliczane są: postrzyżyny, powitanie niemowlęcia w społeczności i nadanie mu imienia (obrzęd świecki), przyjęcie sakramentu chrztu czy bierzmowania względnie sakramentu święceń kapłańskich (obrzęd religijny), uroczyste rozpoczęcie nauki czy studiów wyższych, uzyskanie pełnoletniości, podjęcie służby wojskowej (przysięga wojskowa), zawarcie związku małżeńskiego itd.

Obrzędy afirmacyjne - posiadające ścisły związek ze zjawiskami afirmacji jednostek zbiorowości społecznej. Stanowią one oprawę takich wydarzeń w życiu ludzi, jak: uroczyste obchody jubileuszy długoletniego pożycia małżeńskiego czy długoletniej pracy zawodowej, uroczyste obchody niektórych rocznic urodzin (np. pięćdziesięciolecia czy sześćdziesięciolecia), uroczyste wręczanie odznaczeń państwowych czy resortowych, a także wszelkiego rodzaju nagród i wyróżnień itd. Są to obrzędy świeckie. Religijnym obrzędem będzie np. Msza Święta.

Obrzędy współżycia posiadają wybitnie rodzinno-towarzyski i zabawowo-rekreacyjny charakter. Należą do nich wszelkiego rodzaju okolicznościowe imprezy rodzinne i towarzyskie organizowane z okazji świąt i rocznic wspólnotowych (rodzinnych, zakładowych, profesjonalnych, państwowych).

Obrzędy izolacyjne, to te które mają ścisły związek z wydarzeniami wyjścia czy wyprowadzenia jednostki z jakiejś zbiorowości. Do obrzędów tego typu zaliczamy: uroczyste pożegnanie ze szkołą czy wyższą uczelnią, pożegnanie z zakładem pracy i przejście w stan spoczynku produkcyjnego (tzw. przejście na emeryturę) (obrzęd świecki), pożegnanie zmarłego członka społeczności (tzw. obrzęd pogrzebowo-religijny) itp.

Obrzędy przejścia, fr. rites de passage, działania rytualne mające w symboliczny sposób wyrażać i podkreślać fakt zmiany statusu społecznego jednostek lub całych grup;najbardziej typowe obrzędy przejścia są związane z tzw. przełomowymi momentami życia i podkreślają ich cykliczność (inicjacja do wieku dorosłego dziewcząt i chłopców, małżeństwo, narodziny dziecka, pogrzeb). Twórcą terminu i pierwszym badaczem obrzędów przejścia był A. van Gennep, który 1909 zdefiniował je i odniósł przede wszystkim do grup wiekowych i zawodowych; wyróżnił on wspólny dla wszystkich obrzędów przejścia schemat przebiegu: 1) fazę oddzielania (separacji), obejmującą czynności mające wyłączyć osobę im poddawaną z dotychczasowej grupy (pozycji) społecznej; 2) fazę marginalizacji, obejmującą symboliczne działania wobec osoby pozostającej poza „normalnym” (codziennym, zwykłym) układem społecznym; 3) fazę włączania (agregacji), obejmującą obrzędy wprowadzające jednostkę w nową rolę (pozycję) społeczną, będące często odwróceniem aktów separacji.

normatywne (dokumentacyjne, aktowe) – powstałe jako dowód czynności prawnej

Źródła historyczne epistolarne jest to wszelkiego rodzaju korespondencja, np: korespondencja prywatna, urzędowa.