bio geo gaixotasunak

Plus de détails

OSASUNA ESTA GAIXOTASUNA

par Jon Ayala

ENTRENAMENDU INDARRA

par HASIER OTXOA VILLANUEVA

GIZA HARREMANA ETA KOORDINAZIOA (I): NERBIO-SISTEMA ETA SISTEMA ENDOKRINOA

par Ibai Olmos

Iraitz aparatua

par Ane Iraola Arrillaga

GAIXOTASUNAK

bizi konstanteak

gernuaren konposizio kimikoa

irazketa prozesuaren eragnkortasuna adierazten du

gernuaren analisi kimikoa

plasmaren konposizio kimikoa

prozesu meta desberdinen eraginkortasuna adierazten du

odol plasmaren osagaien zehaztapen koantitiboa

hemograma

pertsonare prozesua fisiologikoaren informazio baliagarria emango du

odol zelulen zehaztapen analitikoa

bizi-edukiera

aldakorra da

ezaugarri fisiologikoen arabera

ezaugarri anatomikoen arabera

Espirometroa erabiltzen da

biriki aireztapen batean trukatzen den airea

presio arteriala

humeroko arterian esfigmomanometro bat jartzen da

bihotz-ziklo baten zehar aldatzen da presioa eta bereizten dira

minimoa (diastolikoa)

maximoa (sistolikoa)

arteria nagusien harnean dagoen odol presioa hartzen ditu gehienezko balioak

pultsua

Bihotz-frekuentzia neurtzeko

arteriako pareten dilatazioa eta uzkurdura eragiten duten bihotz-ziklo batean sortutako aldeketen emaitza

pisua

barauril,oinutzik eta ahalik eta jantzi gutxienekin neurtu behar da

13-20 urteetan aldakorra da

erreferentziak

gorpuzkera

piknikoa

ertaina

atletikoa

altuera

sexua

adina

gure organismoaren nutrizio mailaren normaltasuna adirazteko

gorputzaren temperatura

termometro klinikoa

erraz lortu ahal den parametro fisiologikoa

besapeetan,ahoan edo ondestean

37 grauden inguruan egon behar da ondo egoteko

oso egonkorra

ez infekziosoak

gaixotasun ez infekziosoak

Buru-gaixotasuanak

Zenbait buruko gaixotasunak ez dute prebentzio neurririk. (Autismoa edo Down sindromea bezalakoa) Baina beste batzuk bai. ( Anorexia, Depresioa...)

adb

Buruko osasunaren arloan dituen baliabideak ezagutaraztea

Prebentziorako tresnak ematea osasun fisikoa zaintzen dugun hein berean

Kasu askotan, tratamenduak konbinatuz funtzionatzen dute

Gaixotasunari eta buruko osasunari buruz profesionalari hitz egin

autismoa

anorexia

Zelulen-ugalketagatiko gaixotasunak

Egoera psikologikoa

Lo egitea

Alkohola ez hartzea

Ez erretzea

Pisua kontrolatzea

Ur asko edatea

Dieta osasungarria eramatea

Heziketa fisikoa

kimioterapia

hormonaterapia

inmunoterapia

radioterapia

zirugia

leuzemia

bular-minbizia

tumorea

tumore batzuk txarrak dira bere inguruko zelulak hiltzen dituztelako

Minbizia

zelulak neurriz kampo ugaltzen dira

Gaixotasun autoinmuneak

organismoak bere buruaren aurka joaten denean

Endekapenezko gaixotasunak

sintomak sendatzeko daude

gehienak ezin dira sendatu

Nitrogeno dioxidoarekiko esposizio handienak endekapenezko gaixotasunetan, bereziki Alzheimerran

Subtema

Jarduera osasungarriak

alzheimerra

zelulak pixkanaka hiltzen dira

Gaixotasun genetikoak

ez daude

hemofilia

transplantea

asko kontrolatu

daltonismoa

betaurreko batzuk daude

informazio genetikoaren akatsa

Gaixotasun metabolikoak

motak:

hezueria

Hezueria ez da kutsakorra baina jaraunspenekoa izan ahal da genetikoa

Alkoholik ez edan

Ura asko edan

Elikadura kontrolatu eta dieta osasungarri bat izan

Ezabatu gehiegizko pisua

infusiak

sodio bikarbonato

azido urikorik ez

diabetesa

Diabetesa ez da kutsakorra baina hereditarioa izan ahal da genetikoki

Janari osasungarria jan, barazki eta fruitu asko kontsumitu

Bizimodu jaraunspenezko, gehiegizko pisua eta obesitatea saihestu

Jarduera fisikoa egin, kirolak praktikatu eta bizitza aktibo bat izan

glipzida

gliburida

adb:

digestio guruinak digestio urina sortzeko gaitasun faltak

zelulak mantunagai batzuk asimilatzeko gaitsun faltak

hormonen ekoizpen urria

metabolismoaren akatsak

Gaixotasun arraroak

San Filippo

terapia genikoa

prebentzio neurriak:

progeria

ez dago tratamendurik

ez daude prebentzio neurririk

Gaixotasun toxikoak

dermatitis

Gorde sust.toxikoak haien jatorrizko ontzietan

Epez kanpoko medizinak edo sust.toxikoak bota

Sustantzia toxikoak elikagaien ondoan ez gorde

Medizinak eta sustantzia toxikoak umeen irismen kanpo

hepatitis

ez daude prebentzio neurri konkreturik

lesioak

Gaixotasun batengatik

oxigeno falta

globulu gorriei oxigeno garraiatzea galarazten dien substantzia bat dagoelako

arterioesklerosia

urritasun metabolikoak

substantzia toxikoak metatu

mantenugaien falta

traumatismoa

tratamenduak

tratamendu terapeutikoak

fisioterapeuta

tratamendu farmakologikoak

analgesiko

paracetamol

antiinflamatorio

ibuprofeno

prebentzio neurriak

haustura

zaintiratu

kolpe batengatik edo mugimendu gogor batengatik

Gure organismoaren defentsak

gaixotasunen garapena sahiesteko gure gorputzak defentsa batzuk ditu

inmunitate sistema

globulu zuri batzuk parte hartzen dute inmunitate aktibitatean

linfozitoek

B

zelula inbaditzaileak dasegiten dituzten antigorputzak izaneko proteina batzuk sortu

antigenoak indargabetu

T

B eta T lifozitoen ekoizpena aktibatu

antigenoa esagutu

neutrofiloek eta monozitoek

zelula arrotzak harrapatzen dituzte

esagutzen eta eta suntsitzen sailatzen da

ehun arrotzak

minbizi-zelula

mikroorganismo arrotzak

gure organismoan barneratzen diren zelula arrotzei aurre egiteko defentsa sistema konplexu bat da

larruazala eta mukosa

hauetan hastura bat egoten bada agente patogenoak askoz errazago barneratuko dira

bakterizida batzuk jariatzen dituzte

listua

mukiak

izerdia

mikroorgasnimoen barneratzea fisikoki eragoztea

gure organismoaren barrualdea kanpoko ingurunetik banatzen duen azal-jarraia

benetako hesi natural

infekziosoak

birus bat

hepatitisa

HIES

errubeola

elgorria

hotzeria

gripea

normalean inmunitate-sistemarekin nahikoa da baiana ez bada...

txertoa

kutsatuta egon baino lehen jarri digute

agente patogeno ez aktibo bat sartu gure organismoan honek antigorputzak sortzeko

prebentziorik eraginkorrena

antigorputz-seruma

bakterio-toxinak deuztatzeko

birusa deuzestatzeko

zuzeneko kontaktu fisikoa izaten pertsona gaixo batekin

kutsatuta dauden objektuak ikutzen

aire kutsatua arnasten

kutsatuko objektuak

airea

Ez dira izaki-bizidunak, zeluluan injektutako ADN hari bana duten proteina-kapsulak dira. Geroago zelula hauek ugaltuko dira

bakterio bat

salmonellosia

difteria

pneumonia

tetanosa

antibiotikoak

bakterioa hil

bakterioaren ugalketa gelditu

prebentzioa

zauriak garbitzen

tranmizioak

sexu-transmizioa

gure muki-mintzak konraktuan daudenean airearekin eta honek kutsatuta dagoenean

zaurien bidez larruazalak eta mukosa ezin dutenez babestu bakterioak sartu daiteke

airea kutsatua dagoenean

zauriak

protozo bat

plasmodiuma malaria sortzen du

agente patojenoak deuzestatzeko substantzia kimiko espezifikoa

elikagai kutsatuak jaten

gaixotasunak daramaten intsektuak guri ziztatzen (organismo bektoreak)

bihurtu gabeko ura edaten

elikagai kutsatuak

intektuak

bihurtu gabeko ura

ondorioak

sukarra eta beste arazo batzuk

ugalketa

gure ehunetan

onddo bat

motak

atleta-oina eta kandidiasia

tratamendua

fungizida

onddoa hiltzen ditu

transmizioak

organismo oportunistak izan ahal dira ere

gainazala kutsatuta dagoenean eta ikutzen duzunean

objektu kutsatu bat ikutzen duzunean

sexu transmisioa

pertsona gaixo batekin kontaktuan zaudenean

bektoreak

gainazala

kutsatutako objektuak

zuzeneko kontaktu fisikoa

non daude?

leku hezeetan: azazkaletan,ilean...

zer dira?

zelulabakar batzuk giza ehunen bidez elikatzen direnak