Geologia

Gradiente geotermikoa

Haren bidez, arroka urtuak kanpora isurtu eta oso azkar hoztu

Konbekzio korronteek: D geruza osatzen duten materialak eraman. Materialak nukleoaren gainazalean pilatu gandor termikoa (material beroko gorazko korronteek) gorantz eraman eta beheranzko korronteek (plaka ozeanikoek) beherantz itzularazi

KONPOSIZIO ALDETIK

LURRAZALA

Lurreko geruzaik azalekoena

Mohorovicic-ne etena bereizi

LURRAZAL KONTINENTALAK

Granitozkoa

30-70km

LURRAZAL OZEANIKOAK

Basaltozkoa

Mantua: Gutenberg-en etenaren artean. Peridotitaz

Nukleoa: burdina eta nikela

mantuaren eta nukleoaren arteko trantsizioa

100-400km lodi

Gutenberg etenean

LITOSFERA

Kontinentala

granitoak osatu

100-200 km lodi

Ozeanikoa

Basaltoa osatu

30-50 km lodi

MANTUA

Jariakorra eta konbekzio motela

2 mota

Litosfera azpiko goi mantua

Lodiera desberdidna du zona bakoitzean

Uhin sismikoa bizkortu

Astenosfera

Behe mantua

Dentsoagoa

KANPO NUKLEOA

Oso dentsoa

BARNE NUKLEOA

Enosfera: zati metalikoa

1.LITOSFERA HIGITZEN DA

kontinenteen jitoaren ebidentziak

Paleoklimatikoak

Geografikoak

Paleontologikoak

Froga geologikoak

Kontinenteen jitoaren teoria → teoria mobilista

Duela 300 milioi → kontinente masa bakar bat osatu

Litosfera higitu

OZEANOEN HONDOAREN HEDADURA

Harry Hess→ ozeanoen hondoaren hedaduraren teoria

Dortsal litosferako hausturak + mantuko materiala atera

Solidotzean, labak lurrazal ozeanikoa eratu→ ondorioz → bi alboetarantz bultzatu + ozeanoa zabaldu + kontinenteak elkarrengandik urrundu

Zer? Ozeanoen hondoan dauden mendilerroak

Ezaugarriak

Jatorri bolkanikoko goraguneak

Ez daude sedimentuz estalita

Zerrenda paleomagnetiko simetrikoak dituzte

Zenbat eta urrunago ozeanoetako basaltozko arrokak dortsaletatik orduan eta antzinagokoak

Plaka ozeaniko bat litosfera azpiko mantuan hondoratzeko prosezua

http://cienciageografica.carpetapedagogica.com/2012/10/zonas-de-subduccion.html

subdukzio eremuetan→ plaken higidura konbergentea

Prosezua gero eta azkarrago→ aspiratzen den litosferak gero eta presio handiago

Ertza loditzean eta hoztean→ sorburu dortsaletik urrundu

2.PLAKA LITOSFERIKOEN ERTZETAN INTERAKZIO HANDIA

Litosfera kontinentala

Subtema

ezin da hondoratu mantuan + granitoaren dentsitatea txikiago

Litosfera ozeanikoa

mantuan espontaneoki hondoratzeko behar adina dentsoa

zenbat eta urrunago dortsaletik, orduan eta lodi eta dentsoago

Plaka litosferikoak

Litosfera geruza mistoa

Lurreko litosfera plaka litosferiko zatietan bananduta

7tik 6 kontinente

Dortsal ozeanikoak eta faila eraldatzaileak

Dortsal ozeanikoetan

Jarduera bolkanikoak litosfera ozeaniko berria sortu

litosfera sortu→ plaka-ertz eraikitzaile

Plaken higidura dibergentea

Faila eraldatzaile

Dortsalean 2 zati elkarrengandik bereizi

Plaka-ertz pasiboa

3.PLAKA LITOSFERIKOEN DINAMIKA LURREKO MAKINA TERMIKOA

2 prosezu mota moteldu hozteko prosezua

Elementu erradioaktiboen desintegrazioa

Partikulak→ inguruko atomoen kontra talka egitean→ tenperatura igo

Nukleo metalikoaren kristalizazioa

Kristaltze-prosezuan, burdinaren fusioaren bero sorra askatu

Lurreko makina termikoaren motorra

Lurrak→ oso gradiante geotermiko nabarmena

Gradiantea→ eragin konbekzioa mantuan

Beste prosezu eragin konbekzioa

Jarduera bolkanikoa

Plaka litosferikoaren higidura

Basaltozko lurrazalaren birziklapena

Lurraren barneko makina termikoa

Azpiratzen diren plaka ozeanikoak material hotzeko korronte modukoak

Mantuko tenp. eta presio altuek 2 modutan eragin

Deshidratazioa

Azpiratzen diren sedimentuak bustitzen dituen ur gehiena galdu plakak

Urtze partziala

Errazen urtzen diren materialak likodotu

Gandor termikoak

D’’ geruzatik askatzen den material gainberotuko zutabeak

Tenp. → oso altua

Litosferaren oinarrira iristean→ puntu beroa sortu gainazalean

Litosfera ozeanikoa dortsaletik urrundu ahala→ hoztu eta loditu

Une jakin batean→ subsidentzia termikoaren ondorioz→ hautsi eta espontaneoki azpiratu

Litosfera ozeanikoa litosfera ozeanikoaren azpian azpiratu

Ezaugarriak

Azpiratzen ez den plaka→ uharte-arku

Plaken arteko subdukzio-eremuan → ozeano-fosa

Azpiratzen den plaka→ oso okertuta azpiratu

Azpiratutako plakak ez du oso presio handirik egiten azpiratu gabeko plakaren azpian

5.LITOSFERA OZEANIKOAREN ETA KONTINENTALAREN KONBERGENTZIAK ETA MENDIKATE BOLKANIKOAK

Litosfera ozeanikoa plaka kontinental baten ertzean ere azpiratu→ lurrikarak izateko arriskurik handiena

Obdukzio prosezua

Obdukzio prosezua→ azpiratzen den plakak uharte-arku bat edo ozeanoko beste erliebe-unitateren bat eramaten duenean berekin, zatiak erauz ditzake litosfera ozeanikotik

Azpiratutako plakak presio handia azpiratu gabeko plakaren azpian→ jarduera sismiko oso handia

Ofiolita

litosfera kontinentalaren gainean gelditzen diren zatiak

6. PLAKA KONTINENTALEN ARTEKO KONBERGENTZIATIK TALKA-OROGENOAK SORTU

Bi kontinenteren arteko litosfera ozeanikoa erabat azpiratzean

Talka egin kontinenteek

Litosfera kontinentala arinegia mantuan hondoratzeko

Subdukzio-prosezua eten

Kontinenteen arteko talkaren ondoren

7. PUNTU BEROEK JARDUERA BOLKANIKOA ERAGITEN DUTE ETA KONTINENTEAK HAUTSI

Plaka barneko prosezu geologikoak litosfera ozeanikoa

Puntu beroa litosfera ozeanikoan badago

jarduera bolkanikoa sortu

Sumendi -uharteak sor daitezke

Gandor termikoa oso handia bada

Basaltozko goi-lautadak

Puntu berotik urrundu ahala → itzali

Gandor termikoa finko gelditzean + plaka ozeanikoa haren gainean higitzean

sumendi segida sortu

Plaka barneko prozesu geologikoak litosfera kontinentalean

Gandor termikoa litosfera kontinentalaren azpian badado

nekez zulatu

Sabeldura distentsioa eragitean

lurrazala hautsi

Haustura eremua

Rift

magma basaltikoa sar daiteke eta lurrazal ozeanikoa eratu

Dentsitatea galdu dilatatzean eta gandor termikoaren presioarekin

sabeldu

Wilson-en zikloa

Sortzen den magma

oso poliki igo, kontinentearen azpian pilatu beroa

8.ISOSTASIAK LITOSFERAREN HIGIDURA BERTIKALAK ERAGITEN DITU

Lurreko mantuak portaera plastikoa

Horizontalean eta bertikalean higitu plaka litosferikoak

Isostasia

Lurrazalaren hondoratze eta goratze bertikala azaltzeko

Azpian→ biskositate handiko egoera likidoan dago mantua

Mantuaren gainean flotatzen dago lurrazala

Lurrazalak gainkarga jasatean → hondoratu daiteke

Ondorioz...

Karga desagertzean → goratu

Isostasia, tektonika eta sedimentazioa

Isostasiak litosferan eragiten dituen higidura bertikalek higidura jasatu

erliebe unitateen portaera baldintzatu