DIGESTIO APARATUA: anatomia eta fisiologia

10-12 metrotako luzerako eta ahotik uzkiraino luzatuta

1.1. AHOA

Elikagiak hodian sartzeko barrunbea

Listu guruinak: listua jariatu eta elikagaiekin nahastu, birrinketa errezagoa. Hor, lisozima, substantzia bakterizida, eta muzina aurkitu. Muzina esker karbohidratoen deskonposaketa kimikoa hasi, disakarido bihurtu.

Hortzak: elikagaiak mastekatu. Bi hortzeria: esne-hortzeria (20 hortz) eta behin-
betiko hortzeria (32 hortz), lau motak:

Ebakortzak: elikagaiak ebakitu, 8 hortz

Letaginak: elikagaia urratu, 4 hortz

Aurreko/atseko haginak: elikagaiak txikitu/xehatu, 8/12 hortz ia-ia.

Esmaltea: materialik gogorrena, kanpoko atala, kolore zuria. Dentina/boli, hortz-mamia: barruan odol hodiak eta nerbioak. Zementua.

Mihia: elikagaiak listuaz nahastu alde batetik bestera eraman. Hauek, faringerantz bultzatu, soinuak artikulatu eta elikadura-boloa osatu.

1.2. FARINGEA

Ahoa/hestegorria artean. Epigloti
balbula. Irensketan arnas-
aparaturanzko pasabidea
itzi, elikadura-boloa
trakean ez sartzeko.

1.3. HESTEGORRIA

Faringetik urdaileraino. Elikadura-boloa faringetik
urdailerantz mugitu. eta ez alderantziz.

1.4. URDAILA

“J” itxurako poltsa. Sarrera kardia
izena, etengabe zabalik. Irteera piloro izena. Urdailan bi ekintza:

Ekintza mekanikoa: elikadura-boloak 3-4 ordu
irabiaketan. Prozesu honek, urdailean
amaitu

Ekintza kimikoa: urdailaren paretek urin gastrikoa jariatu; bi osagai:

Azido klorhidrikoa: substantzia bakterizida, kimikoki eragin elikadura-boloari.

Pepsina: proteinak hasi deskonposatzen.
Urdailen ekintzari esker, elikadura-boloa "kimo" erdi likido bihurtu. Piloroan, heste
meharrera igaro.

1.5.HESTE MEHARRA

8 m luzera. Duodenoan amaitu digestio kimikoa, mantenugaien xurgapena gertatu, hiru-atal:

Duodenoa: kimoa jaso, digestio
kimikoa amaitu. Organo batzuk parte hartu:

Gibela: behazuna sortu, gantzak emultsionatzeko.
Sortuz gero, behazuna gibeletik behazun-xixkuraino doa.

Pankrea: urin pankreatikoa sortu, entzimek betrik, kimoaren deskonposaketa kimikoa amaitu, mantenugaiak sortuz: monosakaridoak, aminoazidoak...

Heste-urina: duodenoak sorturikoa, urin
pankreatikoarekin batera lan

Jejunoa: mantenugaiak odolera eraman. Paretak
oso tolestuta, heste-biloak osatuz. Biloen barruan odol-hodiak: mantenugaiak jaso eta gorputzeko zelula guztietara eraman

Ileona: heste meharraren azken zatia. Bukatu xurgapena. Balbula ileozekalaren bidez, heste lodiari loturik.

1.6.HESTE LODIA

Xurgatu gabeko substantziak hemen etorri, hestearen mugimendu peristaltikoen bidez. Hiru zati ditu:

Hesteitsua: ileonarekin loturik. Hemendik, apendizea irten. Ez harremana digestioarekin.

Kolona: 1,5 m, hiru zati: goranzko,
zeharkako eta beheranzko kolona. Prozesu burutu:

Ia ur guztia eta gatz mineralak zurgatu odolera.
Digestioaren hondarrak solidoago
bihurtu, gorotzak osatuz.

Bakteria sinbionteak bizi kolonean. Elikadurarako guk xurgatu gabeko hondarra aprobetxatu. Bitaminak sortu. Beren nutrizioan heste-gasak sortu.

Kolonean ez dago digestiorik.

Ondestea: digestio hodiaren azken zatia. Bertan pilatu gorotzak, kanporatuak izan arte.

1.7. UZKIA

Digestio-aparatuaren irekidura. Gure borondateak
erabaki: noiz kanporatu gorotzak, uzki-esfinterra zabalduz.

Elikagaiak deskonposatzeko substantziak
jariatu. Listu guruinak, gibela eta pankrea. Elikagaiak ez pasatu honen barnetik. Organoek isurtu jariakinak digestio-hodira.