BAROK
CZAS TRWANIA
W Europie barok zaczął się pod koniec XVI w. i trwał do połowy XVIII w. W Polsce trwał od końca XVI w. (śmierć Jana Kochanowskiego w 1584r) do lat 40. XVIII w. (utworzenie Collegium Nobilium- 1740r)
TŁO HISTORYCZNE
Sobór trydencki zapoczątkował kontrreformację, która wywołała napięcia na tle religijnym oraz prześladowania. Wybuchła wojna trzydziestoletnia. Był to czas umocnienie władzy absolutnej (we Francji Ludwika XIV, w Rosji- cara Piotra I. Polska była osłabiona przez potop Szwedzki (1655-1660) i powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego. Polska borykała się także z wewnętrznymi problemami (liberum veto, przywileje szlacheckie, itd.)
LITERATURA
Manieryzm
Tendencja literatury barokowej przejawiająca się stosowaniem przez artystów nowych sposobów wyrażenia idei w utworze. Manieryści dążyli do ściągnięcia formalnej doskonałości.
Marinizm
kierunek ukształtowany przez włoskiego poetę Giambattistę Marina. Marinizm skupiał się na doskonałości formalnej poezji, literackiego kunsztu artysty, elegancji i wirtuozerii słowa poetyckiego. Wiersz miał olśnić odbiorcę zaznaczył się głównie w poezji Miłosnej. W Polsce najznakomitszym naśladowcą był Jan Andrzej Morsztyn.
Konceptyzm
styl w literaturze wiążących się z poszukiwaniem przez twórcę błyskotliwej idei, konceptu, który mógłby dać początek dziełu. Celem poetów było zaskoczenie olśnienie lub rozbawienie odbiorcy.
Poezja metafizyczna
nurt utworów poruszających zagadnienia natury filozoficznej, religijnej, duchowej. W Polsce przedstawicielem poezji metafizycznej był Mikołaj Sęp Szarzyński
NAJWYBITNIEJSI TWÓRCY I ICH DZIEŁA
Mikołaj Sęp Szarzyński
‘Rytmy abo Wiersze polskie” -zbiór ocalałych utworów zawierające podstawowe tematy barokowe: rozterki duchowe, rozdarcie człowieka między popędami ciała i duszy, przemijanie i zmienności świata, ciągła świadomość śmierci
Daniel Naborowski
„krótkość żywota”- wiersz zawierający efektywne środki poetyckie ilustrujące szybkość opływania czasu a wraz z nim krótkość oraz niepewność ludzkiego życia i losu
Jan Andrzej Morsztyn
„Kanikuła albo psia gwiazda”- zbiór wierszy wzorowanych na liryce Marina, głównie o tematyce miłosnej, oparty na pomyśle związania czasu letnich upałów z czasem najżarliwszej miłości.
Jan Chryzostom Pasek
„Pamiętniki” świadectwo życia, obyczajowości i mentalności człowieka epoki, ukazujące dzieje wojen autora, jak i jego zarządzanie majątkiem ziemskim
NAZWA
Termin "barok" pochodzi od włoskiego słowa "barocco" oznaczającego perłę o nieregularnym kształcie lub "dziwność", "nietypowość". Określenie to odpowiada charakterowi epoki, w której odrzucono klasyczny kanon piękna.
FILOZOFIA
SPIRYTUALIZM, MISTYCYZM
Te kierunki zakładały, że prawdziwa rzeczywistość jest niematerialna, a świat rzeczywisty to jedynie przejaw wartości duchowych. Mówiły o konieczności powrotu do życia zakonnego opartego na kontemplacji, ascezie i pokucie.
przedstawicielami tych kierunków była św. Teresa i św. Jan od Krzyża.
KARTEZJANIZM, RACJONALIZM
"Myślę więc jestem"
Kierunek ten uważał umysł jako główne narzędzie do poznawania rzeczywistości, a wątpienie jako podstawę rozważań. Otaczający nas świat może być snem nasz własny umysł też może ulegać złudzeniem
Przedstawicielem tego kierunkubył Kartezjusz
SCEPTYZM
"człowiek jet tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą" Wobec ułomnością umysłu wiara religijna jest najbardziej prawdopodobną drogą do prawdy oraz człowiek zakładający istnienie Boga jest w korzystniejszej sytuacji niż ten, który tego nie robi. przedstawicielem tego kierunku był m.in. Pascal
SZTUKA
cechy w architekturze barokowej
• kościoły olśniewające przepychem (oddziaływanie propagandowe)
• reprezentacyjne rezydencje królewskie i magnackie otoczone ogrodami
• monumentalizm
• fasady budowli były dynamiczne, ozdobne, zróżnicowanie i wieloelementowe
najwybitniejsi architekci: Bernini, Borromini
baldachim - Giovanni Lorenzo Bernini
cechy w rzeźbie i malarstwie
• tematyka religijna, mitologiczna, alegoryczna
• portrety, pejzaże, martwa natura, sceny rodzajowe
• światłocień i kontrast barwny
• dynamiczne, asymetryczne kompozycje
• dużo ekspresji
• monumentalizm i dramatyzm
najwybitniejsi twórcy: Caravaggio, Rembrandt, Rubens, Velázquez, Bernini
Ekstaza świętej Teresy - Giovanni Lorenzo Bernini
Zdjęcie z krzyża- Peter Paul Rubens
muzyka baroku
W okresie baroku rozkwitła muzyka świecka, instrumentalna, opera, oratorium i kantata. Korzystano chętnie z różnorodnych środków wyrazu i posługiwano się bogatą stylistyką. Wynaleziono takie formy muzyczne, jak sonata, koncert i uwertura. Największymi kompozytorami baroku byli:
Jan Sebastian Bach (Koncerty brandenburskie)
Georg Friedrich Händel (oratorium Mesjasz)
Antonio Vivaldi (Cztery pory roku)