ESPAINIA XIX. MENDEA OROKORRA
1788
Karlos IV.-a errege bihurtu
Azken monarkia absolutua
ilustratua/despotikoa.
Ezegonkortasun egoera:
Gerra zibila.
Estatu-kolpea.
Koloniak galtzea.
Ekonomia berriketa
Ezaugarriak:
Neurritusa.
Aurrerpen berrantiarrak,
beste potentziekin konparatuta.
Ondorioz, nekazaritzan
oinarritzen jarraitu zuten.
Gizartea (aberastasunean
oinarrituta, bainalurjabeek
eragina izaten jarraitu zuten)
Burgesia & Proletarioa ↑ gutxi egin.
Nekazariek gehiengoa.
1792
Karlos IV-k Florindablanca
Aranako kondearekin ordeztu
geroago, hau kargugabetu zuen
lortu behar zuen betebeharra lortu
ez zuelako (Luis XVI.babestea,
Karlosen lehengusua)
Manuel Godoy lehen
ministro eta estatu
idazkari izendatu.
1793
Luis XIV.-a gillotinatu
Frantziaren aurkako gerra hasi.
1795
Basileako ituna
Godoy-k sinatu
Frantziako Errepublikak Espainiari
itzuli zizkion okupatutako plazak,
La Española uharteko lurralde
hispanoaren truke.
1805
Trafalgar gerra
E.B-ren aurka galdu zuten
Esapiniak eta Frantziak.
1806
Frantziak blokeo
ekonomiko kontinentala
ezarri zuen E.B-ren kontra
1807
Fontainebleuko ituna
Godoy-k Napoleonekin aliatu zen
Ituna zertan datza?
Espainiak Frantzairekin aliatuko
da honek E.B.-ari inposatutako
blokeo ekonomikoa onartzen ez
duen aitzakiarekin. Orduan,
Espainiak Frantziarei utziko zion
Portugalera heltzea Espainiar lurraldetatik
Baina Frantziak hartzen ari
zen akokapena Portugalera
iristeko ez zen oso logikoa
eta inbasio bat izan zitekeela
pentsatu zuten Espainiarrek.
Hau beranduegi izan zen
Frantziak inbasioa hasi baitzuen
eta.
1808
Aranjuezko matxinada
Godoy-ren aurka.
Frantziar armadaren aurka.
Maiatzak 2.
Ondorioz, Karlos IV.-ak Godoy
bota eta matxinadako partaideen
eskaeran bere semea Fernando
VII.-ren ``El Deseado´´alde
abdikatu zuen.
Napoleonek erege-familiako
desadostasuna aprobetxatu
zuen eta Baionara erakar zituen
aita eta semea. Han (Baionako
abdikazioa) biek haren alde
abdikatzea lortu zuen eta bere
anai Jose I. Bonaparteri tronua
laga zion.
Talde ideologikoak
Jose I. Bonaparte erregealdia
Erregealdiaren ezaugarriak:
Politika kontserbadorea (errolda-sufragioa).
Erregearen esku botere legegile eta betearazlea.
Erreformak:
Presoen eskubideak.
Tortura ezeztatu.
Nobleziaren pribilegioak ezeztatu.
Frantsestuek
Erregea eta erreforamk onartu
Noblez, apaizez
eta apaizez
osatutako espainiol
talde txikiak.
Andaluzian nagusiki
Abertzaleek
Ez dute erregea onartuk,
ezta erreformak ere.
Herriko jende gehiena osatzen zuen
Kontserbadoreak
Fernando VII.a-ren subiranotasuna
eta tradizioa (jainkoa, erregea,
aberria) defendatu.
Liberalak
A.E.-ren aurka eta hau amaitzea nahi.
Konstituzioaren aldekoak.
Burgesak & Profesional liberalak
1810
Abertzaleek Junta preobintziak eratu zituzten guda gidatzeko, erregeren botere-hutsunearen ondorioz.
Junta Zentralak hartu zuen boterea.
Kadizko Gorteak deitu egin zituen, sufragio unibertsal bidez hautatuak.
Abertzalea zein liberalak osatze zuten.
Abertzaleek:
Errege-subiranotasuna eta
A.E. defendatu
Liberalek:
Subiranotasun-nazionala eta A.E.-a
desgertzea defendatzen zuten.
Ondorioz, Liberalen ideiak gehiengo lortu zuten.
Gorteek Konstituzioa eta erreformak egitea lortu zuten.
1812
Kadizko Konstituzioa
Espainiako lehen kostituzio idatzia
Ezaugarriak:
Banakakmo eskubideak.
Legearen aurreko berdintasuna
Subiranotasun-nazionala.
Botere-banaketa.
Egindako erreformak:
Inprimatze-askatasuna (1810).
Jauntasunak ezabatu (1811).
Gremioak ezabatu (1813).
Inkisizioa ezabatu (1813).
1813
Valencay-ko Ituna
Napoleonek Errusian zentratu
nahi zen eta Gazteizen galdu
oztean, Fernando VII.-a aitortu
zuen Espainiako eta Indietako
errege moduan itun honen bitartez.
Espainiatik alde egiten.
1814
Fernanddo VII.-a erregealdia hasi.
Seiurteko Absolutista garaiaren hasiera.
Egin zuen lehena:
1812ko Konstituzioa ezeztatu,
Kadizko Gorteek egindakoa
baliogabetzen.
Liberalak jazarri. Batzuk
erbesteratu ziren eta beste
batzuek berriz boterea lortzen
saiatu zuten Esatatu-kolpeen
bitartartez.
1820
Seiurteko Absolutistaren amaiera
eta Hirurteko Liberla hasi.
Pronuntziamenduak eman ziren.
Lacay jenerala
Porrota
Rafael Riego komandantea
Arrakasta handia izan zuen.
Ondorioz, Fernando VII.a
Konstituzioa sinatzera eta
Kadizko Gorteen lana
berrezartzea lortu zuten.
1823
Hirurteko Liberala amaitu
Zorigaiztoko hamarkada hasi
Espainiak Aliantza Santuaren
laguntza jaso zuen.
<<San Luisen Ehun Mila Semeak>>
Espainia inbaditu
Absolutismoa berrezarri eta
Fernando VII.ak boterea
berrezkuratu.
1824
Ayachuchon guda.
Fernando VII.-a koloniei askatsun pixka bat emateari uko egin zion
Ondorioz, britainiari eta iparramerikarri esker koloniek Esapinia garaiatu zuten.
Esapiniaren koloniak murriztu
Gerantzen zitzaizkionak
Cuba
Puerto Rico
Filipinak
1830
Isabel II.-a jaio
Fernando VII.-aren oinordekoa
izango zena.
1833
Fernando VII.-a hil
Lege Sikoa apurtu. Lege hau,
oinordekoa erregearen gizonezko
seme handiari dagokiola eta semerik
ez badauk erregearen gizonezko
iloba nagusiari.
Santzio Pragmatikoa ezarri, alaba tronuratzeko. Hau da, nahiz eta emakumezkoa izan erregina izteko ahalmena izatea.
Ondorengotza ohikoa apurtu duten bakarrak
Karlos Maria Isidro bere
Isabel II-a, Fernando VII.-aren alaba
1834
Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.
Errege Estatutua Espainian
1834ko apirilean aldarrikatu
zuen Maria Kristina Borboikoa
erregeordeak. Emandako gutun
gisa, Gorte estamentalen eta
modernoen arteko bide erdian
Gorte berriak sortzen zituena.
Prozer Estamentu
Goi Ganbera batek osatzen baitzituen, non kideak ez ziren aukeratzen, baizik eta Koruak izendatzen zituen. Dirutza handia zutenak
Prokuradore-estamentu
Behe-ganbera bat, zeinaren kideak boto oso mugatu baten bidez aukeratzen baitziren, 16.000 pertsona baino gehixeago hartzen zituena, 12 milioiko populazioaren gainean.
1835
Ingalaterrak eta Espainiak
Espainiako banderapean esklabo
trafikoarekin amaitzea adostu dute.
1836
Espartero jeneralak Bilboko
setioa haustea lortu zuen
Luchanako guduaren ondoren,
arma liberalentzat garaipen
garrantzitsua izan zena, eta
alderdi karlista amildu zuen,
ordutik nabarmen gainbehera
hasi zena.
1837
1837ko Espainiako Konstituzioa
Espainian aldarrikatu zen Maria
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.
1839
Lehen Gerra Karlista amaitu egin zen
Begtarako Besarkada
deituriko hitzarmenarekin
1840
Esparteroren erregeordetza,
Isabel II.a Espainiakoaren
adin txikiaren azken aldia
izan zen, Maria Kristina Borboikoaren
erregeordetzari amaiera eman
ziona, orduan, bederatzi urterekin,
Baldomero Espartero jeneralak
hartu baitzuen erregeordetza
bere ordez.
1843
Isabel II.-aren adinez heldu
Erregina bihurtu
Erregimen liberala sendotu
1844
Hamarkada Maderatua hasi
1845
Hamarkada Moderatuan inposatutako
Konstituzioa sortu
1854
Hamrkada Moderatua amaitu
Biurteko Aurrerakoia hasi
1855
1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.
1856
Biurteko Aurrerakoia amaitu
Urte honetan Konstituzio
bat idatzi egin zen, baina
ez zen argitaratu
Erregeladiaren azken hamabi
urteak hasi.
1863
1863ko martxoan hasi zen,
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
Batasun Liberaleko gobernua erori
zenean.
Liberalak eta moderatuak
txandakatu egin ziren gobernuan.
1866
Demokratek
Errepublikarrek
Aurrerakoiek
Ostendeko Ituna sinatu
Sufragio-unibertsala bidezko Konstituzio Gorteak deitu
Union Liberal alderdiak
1868
Isabel II.-a erbesteratua izan zen
``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen
Behin behineko gobernua eratu zuen
1869
1869ko Konstituzio berria sortu
1871
Monarkia demokratikoa hasi
Amadeo Saboyako eskuetan
Gobernuaren erabakiz
1872
Espainiako hauteskunde orokorrak
deitu ziren, gizonezkoen sufragio
unibertsalaren pean.
1873
Amadeo Saboyakoa abdikatu
Lehen Errepublika arldarrikatu
Ezegonkortasun handiko garaia
1874
Borboikoen monarkiaren berrezarkuntza
KARLOS IV.ERREGEALDIA
1788
Karlos IV.-a errege bihurtu
40 urterekin
A.E-ko krisia hasiko da,
Frantziako Iraultza dela eta.
Boterea Manuel Godoy-ren
eskuetan utzi.
Asmo erreformistak
Karguak eman
Estatu idazkaria eta Estatu
Idazkaria Floridablancako
kondeari
Kudeaketa neurri hauekin
kontribuzioen atzerapena barkatzea
Ogiaren prezioa mugatzea
Esku hiletako ondasunen
pilaketa mugatzea
Loturak eta maiorazkoak kentzea
1789
Frantzia Iraultzaren eztanda
Koroaren urduritasuna mugimendu iraultzaileak Esapiniara heltzeagatik
Ondorioz
Goreteak itxi
Mugak itxi eta kontrol
handia ezarri
1792
Floridablanca, Voltaireren eta
beste frantses ilustratu batzuen
laguna zen Arandako kondeak
ordezkatu zuen, nori, erregeak,
bere lehengusu Luis XVI.aren
bizitza salbatzeko paper zaila
ematen zion
Varenesseko ihesaldiaren
porrota
Errepublikaren aldarrikapena
Frantzian
Luis XVI.a tronutik kentzea
eta honen espetxeratzea
1793
Europako gorte guztien
ahaleginak gora-behera,
Frantziako erregea gillotinatua
izan zen 1793ko urtarrilean
Ondorioz, potentzia europar
absolutistak Frantziari gerra
aldarrikatu
Konbentzio Gerra
Espainiak parte hartu
zuen, baina Frantzia
errepublikarrak garaitu
zuen.
Zergatiak?
hornikuntza zorigaiztokoaren
Armadaren prestakuntza txarra
25.000 soldaduko armada
bat, Ricardos jeneralak
zuzendua, Rosellonen sartu
eta zenbait arrakasta lortu zituen.
Tropen moral eskasa,
sanculotte kartsuen aurrean
1794
Esapiniar tropak erretiratzera behartuta zeuden
Frantzesek Espainian sartu
eta hainbat lurralde inbaditu
Figueras
Irún
Donosti
Bilbo
Gazteiz
Miranda de Ebro
1795
Basileako bakea
Godoyk Frantziarekin sinatu
zuen Basileako Bakea.
Frantziako Errepublikak
Espainiari itzuli zizkion
okupatutako plazak,
La Española uharteko lurralde
hispaniarraren truke (Santo
Domingo kolonia).
1796
Frantziar Iraultzaren aldirik
erradikalena amaitu egin zen
Godoy-k San Ildefonsoko
Ituna sinatu zuen.
Espainia Frantziaren aliatu
bihurtu zen. Jarrera aldaketa
honek Britainia Handiaren aurka
borrokatzea bilatzen zuen.
Zergatik elkartu ziren
bi potentziak E.B.-ren aurka
E.B. Frantzia iraultzailearen
arerio nagusia zelako.
E.B. Espainiaren etsai
tradizionala zen, zeinarekin
itsas eta Amerikarekiko
merkataritza hegemonian.
1798
Amerikan E.B.-ren aurka
galdu ondoren Frantziarekin
aliantu ondorioz, Manuel
Godoy kargutik kendu zuten
Ordezkaria
Francisco de Saavedra
Mariano Luis de Urquijo
1799
Napoleon Frantzian nagusitu
eta botere nagusia lortu zuen
Napoleonek, britainiarren aurkako
borrokan, Espainiaren laguntza
behar zuen, batez ere bere taldearen
laguntza.
Hori dela eta, Karlos IV.ari
Godoyrenganako konfiantza
berreskuratzeko presioa egin zion.
1800
Godoy-k botere politkoa birlortu zuen
1801
Aranjuezeko Hitzarmena
Manuel Godoy eta Luciano Bonaparte sinatu
Espainia eta Frantzia armada
eta flotak E.B. indarren aurka
batuko ziren baldintzak ezartzen zituen.
Godoy-k Prtugali gerra
aldarrikatu zion
1805
Armada britainiarrak Trafalgarreko
gerran Frantzia eta Espainiaren
porrotak egoera goitik behera aldatu zuen.
1806
Britainia Handiak itsasoetan
zuen nagusitasunaren aurrean,
Napoleonek blokeo kontinentala
erabili zuen, eta neurri horrekin
bat egin zuen Espainiak.
1807
Fontainebleu Ituna
Portugal Frantzia eta Espainiaren
artean banatzea eta bere okupazioaz
arduratzen ziren tropa frantsesak
Espainiatik igarotzeko eskubidea
ezarri zituena.
Espainiar lurraldean frantziar
soldaduen presentziak Godoyrekiko
oposizioa areagotu zuen, sektore
tradizionalenekin aurrez aurre
jarria bere politika erreformista
eta entreguistagatik Napoleonekiko.
El Escorialeko Konjura
Fernando, Asturiaseko printzeak,
sortutako konspirazioa Godoy
boteretik kentzeko.
1808
Frantziar okupazioaren ebidentziaren aurrean,
Godoyk, erregeei, penintsula
utzi eta Amerikan babes
zitezen aholkatu zien.
Aranjuezko matxinada
Fernando printzeak eta
Godoyren aurkako nobleek
bultzatuta
Godoy kargutik bota
eta espetxeratu zuten
Karlos IV-ak bere semearen,
Fernando VII, alde abdikatu zuen.
Napoleon koro aldeaketari,
gustuko ez zuena, aurre
egiteko; Karlos IV.-a eta
bere semea Fernando VII-a
deitu egin zituen Baionan
(Frantzia).
Napoleonek Karlos animatu
zuen Fernandori koroa itzul
ziezaiola exijitzera, eta epaile
izan zen zenbait egunez aita
eta semeari eutsi zieten
liskarran.
Fernando VII.ak, enperadorearen
eta bere gurasoen presiopean,
maiatzaren 6an itzuli zion Koroa
Karlos IV.ari, jakin gabe aurreko
egunean Karlos IV.ak bere
eskubideak Napoleonen alde
lagatzea hitzartu zuela.
Napoleon bere anaia,
Jose I Bonaparte, abdikatu
zuen espainiako errege
bezala
INDEPENDENTZIA GERRA & CADIZKO GORTEAK
1808
Frantsesak ibaditzen hasiko
dira maiatzaren 2-an.
Ondorioz, lehendabiziz Madrilen herriaren
altxamendua emango da.
Altxamendua ez da soilik
Madrilen emango, baizik
eta zabaldu egingo da beste
hiritara
Burgos
Leon
Juntak sortu egin ziren.
Lehenengo, junta lokalak.
Gero, Junta probintzialak.
Azkeni, Junta Zentralak.
Hau hasiera batean Madrilen
egogngo da
Napoleonen lehen porrota
penintsulan
Bailen
Ondorioz, Napoleon atzera
egin zuen eta Baionara bueltatu
zen
1809
Talavera eta Ocañaco
batallatan Frantsesek
irabazi eta armada
espaniar-britaniarra
atzera egin zuen
Junta Zentralak Sevillara
mugitzen da.
Azkenik Cadizera mugitzeko
1810
Juntak Cadizko gorteak
deituko dituzte.
Sufragio unibertsalez hautatutakoak.
Absolutistek
A.E. defendatu
Errege-subiranotasuna
Liberalek
A.E. ezeztatzea
Subiranotasun-nazionala
1812
Espainiako lehen kostituzio
iddatzia aldarrikatuko da ``la Pepa´´
Banakako eskubideak
Legearen aurreko berdintasuna
Subiranotasun-nazionala
Botere banaketa
Frantsesek porrot handia izan
zuten Arapileseko batallan.
Frantsesen gainbera eman
zen armada espainiarrak
E.B.-ko eta Portugal-ko
laguntzari esker eta
batallatzeko Gerrila mopduari esker.
1813
Napoleonek espainiatik alde egingo du.
Valencay-ko Ituna
Fernando VII. abdikatuko du
Esapiniako eta Indietako
errege bezala
Independentzia gerra amaitu
Ondorio oso txarrak Espainian
500.000 hil
Honek eragin handia izango
du landa-eremuan esku lana
urria egongo delako hainbeste
heriotzaren ostean.
Frantsestuen erbesteratzea
Kultura-maila handia
zuen taldea zen eta
horregatik maila intelektuala
galdu zen
Industria kaltetua
Gerraren ondorioz hainbat
erainkin sustsitu ziren
Merkataritza kaltetu
Zubiak eta bideak sustsitu baitziren
FERNANDO VII.-AREN ERREGEALDIA
SEIURTEKO ABSOLUTISMOA
1814
1812ko konstituzioa ``La Pepa´´ ezeztatu
Liberal batzuk erbesteratu
Beste liberal batzuk
boterea lortzen saiatu
ziren
1820
Pronuntziamenduak
Porrot egin zuen
Rafael Riego
Andaluzian hasi zuen
bere altzamendua, baina
atxilotua izan zen. Lortu
nahi zuen laguntze ez zen
heltzen.
Baina Galizian Konstituzioa
aldarrikatzen hasi ziren Vigon,
Ferrolen eta A Coruñan.
Altzamendua zabaldu egin
zen probintzia guztietatik.
Madrilgo Errege Jauregia
jendetza handi batek
inguratu zuen. Nahiz eta,
dirudienez, erregeak matxinatuei
aurre egiteko adina tropa bildu
ahal izango zituen, Ballesteros
jeneralak, Zentroko Armadaren
agindupean zegoenak, kontsulta
egin ondoren, tropei ezin ziela
erantzun adierazi zuen. Gauerako,
erregeak dekretu bat sinatzea
erabaki zuen, "Herriaren borondate
orokorraren arabera" Konstituzioaren
zina egitea erabaki zuela adieraziz.
HIRURTEKO LIBERALA
1820
Konstituzioa sinatu egin zuen Fernando VII.-ak
1822
Pichinchan
Independentzia-gerra hispanoamerikarren
testuinguruan gertatu zen topaketak aurrez
aurre jarri zituen Antonio José de Sucre
Venezuelako mariskalaren agindupean
zegoen armada independentista eta Melchor
Aymerich komandanteak zuzendutako armada
errealista. Espainiako indarren porrotak Quitoren
askapena ekarri zuen, eta Quitoko Errege
Auzitegikoak ziren probintzien independentzia
ziurtatu zuen, Quitoko Presidentetza bezala
ere ezagutzen dena, espainiar jurisdikzio
administratibo koloniala, non, azkenean,
gaur egun Ekuadorreko Errepublika bezala
ezagutzen duguna sortu zen.
1823
Fernando VII.ak Aliantza
Santuaren laguntza lortu
zuen Absolutismoa berrezartzeko
<<San Luisen Ehun Mila Semeak>>
Buruak
Angulemako dukea
Frantziako Karlos X.-aren
semea izango zena
Bon Adrien Jeannot Moncey-koa
Saboy Carignanoko Karlos Alberto
ZORIGAIZTOKO HAMARKADA
1823
Ondorengotza arazoa
Nor izango da erregearen ondorengoa?
1824
Ayacuchon
Ayacuchoko gudua Hego
Amerikako hispanoamerikar
independentzia-gerren lehorreko
kanpainen barnean (1809-1826)
zegoen azken borroka handia
izan zen, eta Espainiako
erregeordetzako domeinu
administratiboaren behin betiko
amaiera suposatu zuen. Abertzaleen
garaipenak zutik jarraitzen zuen
kontingente militar errealistarik
garrantzitsuenaren desagerpena
ekarri zuen, eta Peruren
independentzia kapitulu militar
batekin zigilatu zuen, erresistentziari
amaiera eman ziona.
Abertzaleen garaipenak, zutik
jarraitzen zuen indar militar
errealistarik garrantzitsuenaren
desagerpena ekarri zuen, eta
Peruren independentzia, Peruko
erregeordetzako tropen
erresistentziari amaiera eman
zion kapitulazio militar batekin
zigilatu zuen.
1830
Isabel II.-a izango zena jaio zen.
Fernando ez zituen
semerik izan, soilik
2 alaba.
Lege Sikoa jarraituz emakumezko
bat ezin zen erregina izan.
1830eko Zehapen Pragmatikoa
aldarrikatu zuen. Lege hau
Gorteek 1789an onartutako testua
argitaratzera mugatu zen, 1789ko
Zehapen Pragmatikoa bezala
ezagutua, eta, Espainiako
oinordetza sistema tradizionala
berrezarriz, bere ondorengoei,
hil ondoren oinordeko izatea
ahalbidetzen ziena, subiranoa,
seme edo alabarik gabe hiltzen
bazen.
1833
Fernando VII.-a hil egin zen-
Isabel II.-a 3 urte zituen
bakarrik eta erregina
izateko adin nagusitasuna
lortu behar zuen.
Lege Sikoa apurtu. Lege hau,
oinordekoa erregearen gizonezko
seme handiari dagokiola eta semerik
ez badauk erregearen gizonezko
iloba nagusiari.
Karlos bere osabak boterea
hartu zuen eta absolutisten
babesa izan zuen-
Maria Kristina bere amak
berriz, liberalen babesa
izan zuen.
ISABEL II.-AREN ERREGEALDIA
1833
Bere aita, Fernando VI..-a hil zen.
Isabelek 3 urte zituen.
Adin nagusitasuna ez
zuenez ezin zen erregina
izan.
Bere ama Maria Kristinak
beteko du erreginordetza
Ondorengotza arazoak gerra
zibila eraagin zuen.
Absolutistek
Karlos defendatu
Liberalek
Isabel defendatu
1834
Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.
Errege Estatutua Espainian
1834ko apirilean aldarrikatu
zuen Maria Kristina Borboikoa
erregeordeak. Emandako gutun
gisa, Gorte estamentalen eta
modernoen arteko bide erdian
Gorte berriak sortzen zituena.
Prozer Estamentu
Goi Ganbera batek osatzen baitzituen, non kideak ez ziren aukeratzen, baizik eta Koruak izendatzen zituen. Dirutza handia zutenak
Prokuradore-estamentu
Behe-ganbera bat, zeinaren kideak boto oso mugatu baten bidez aukeratzen baitziren, 16.000 pertsona baino gehixeago hartzen zituena, 12 milioiko populazioaren gainean.
1836
La Granja de San Ildefonso matxinada
Maria Kristina erreginaldian
zegoen bitartean
San Ildefonsoko Granja
jauregiko goarnizioko eta
errege-guardiako sarjentu-
taldea (Segovia).
Maria Kristina behartu zuten.
1812ko Konstituzioa berriro
indarrean jartzea.
Jose Maria Calatrava
buru izango duen gobernu
liberal progresista izendatzera,
Juan Alvarez Mendizabalekin
batera.
1837
1837ko Espainiako Konstituzioa
Espainian aldarrikatu zen Maria
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.
Partido progresista
Alderdi Moderatuarekin adostutako
konstituzio bat onartzea, bi
alderdi liberalen txandakatzea
ahalbidetuko zuena, gobernua
aldatzen zen bakoitzean Konstituzioa
aldatu beharrik gabe.
1839
Lehen gerra Karlista
amaitu zen.
Begarako Besarkada
deituriko hitzarmenarekin
Espartero jeneral liberalak
Bergara udalerriko Irizar
jauregian sinatutako
hitzarmenaren aurkezpen
sinbolikoa da,
Honekin Euskal Herrira
Lehen Karlistaldiaren
amaiera iritsi zen.
Karlistek aldarrikapen
asko galdu zituzten
Karlos erregetzea eta A.E.aren ezartzea galdu
Orren ordez, Isabel II.a-ren
erregealdia eta 1837ko
konstituzioa ezarri ziren eta
onartu behar zuten Karlistek.
Espartero jeneralak Euskal
foruak jarrai zitezen
eskatzeko akordioa hartu
zuen.
Hala ere, lege honek foruak Espainiako
instituzioei aldatzeko ahaltasuna
eskaintzen zien eta gainera
foruak Espainiako batasun
konstituzionalaren menpe
jartzen zituen. Honek kontraesan
bat suposatzen zuen, eta azkenean
hau izan zen Espainiako gobernuak
euskal foruak deuseztatzera eraman
zuena.
1840
Espartero jenerala erreginordetza jasoko du.
Maria Kristina tronua utziko du.
Isabel II.-ak erregian izan bainoi lehen boterea izango dduen azkem aldia izango da.
1843
Espartero Jeeneral tronua utzi.
Moderatuen altxamendua, Esparteroren
konfiantzazko gizonek ere babestu
zuten, Joaquin Maria Lopez eta
Salustiano Olozaga kasu, jenerala,
boterea utzi eta Londresko erbestera
joatera behartu zuena.
Isabel II.-ak adin
nagusitasuna lortu
erregina izateko.
1844
Urtarrileko hauteskundeak moderatuek
irabazi zituzten.
Horrek altxamendu aurrerakoiak
eragin zituen hainbat probintziatan
otsailean eta martxoan, gobernuaren
eragina salatzen zutenak
Buruzagi aurrerakoiak 6 hilabetez espetxeratu.
Cortina
Madoz
Caballero
Olozaga ez
Lisboan zegoelako
Joaquin Maria Lopez
ezkutuan egon zen bere
kideak kartzelatik atera
zirenera arte.
Moderatuen presidentzia hartu
Ramon Maria Narvaez jeneralak
Hamarkada moderatua deiturikoa inauguratuz
1845
Hamarkada Moderatuan inposatutako
Konstituzioa sortu
Subiranotasun nazionalaren
terminoa desagertu egiten
da testutik, eta 12. artikuluak
ezartzen du legeak egiteko
ahalmena Gorteetan dagoela,
erregearekin batera.
Erregeak nabarmen handitzen
ditu bere boterea eta autonomia.
Kongresuak boterea galtzen
du erregearen aurrean
Diputatuen Kongresua herrialdeko
errenta handieneko hautesleek
hautaturiko hautesleek osatuko
lukete, nahiz eta horiek ez ziren
biztanleriaren % 1.
Senatuari dagokionez,
erdi-hautetsia izateari utzi e
ta erregeorde izendatu zuten
Britainiar Lorden Ganberaren
antzekoa da, baina ez da herentziazkoa,
baina bai biziartekoa.
1854
Hamarkada Moderatua amaitu
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
agindupean matxinatutako tropen
eta Gobernuko tropen arteko liskarra
Madrilgo Vicálbaina herritik gertu.
1855
1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.
Hasieran, langileak selfaktinen
gatazkan mobilizatu ziren
makinismoaren aurka (selfaktinak
sartzeagatik (ingelesetik self-acting,
"Ekintza automatikokoak"), irutearen
lanaren zati handi bat mekanizatzen
zutenak.
1854ko Iraultzaren ondoren
eskuratutako askatasun berriari
eta Esparteroren gobernuaren
tolerantziari esker, langileen
elkarteak garatu ziren, horietatik
hogeita hamar Batzar Zentral bat
osatzera iritsi zirenak.
1856
Biurteko Aurrerakoia amaitu
Urte honetan Konstituzio
bat idatzi egin zen, baina
ez zen argitaratu
La "Non nata"
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
"kontrairaultza kolpearen" ondorioz
ez zen inoiz aldarrikatua izan.
Erregeladiaren azken hamabi
urteak hasi.
1863
1863ko martxoan hasi zen,
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
Batasun Liberaleko gobernua erori
zenean.
Liberalak eta moderatuak
txandakatu egin ziren gobernuan.
Isabel II .-ak O´dell jenerala nork
ordezkatuko zuen krongresuko eta
Senatuko presidenteak deitu zituen.
Biek progresista bat
izendatu behar zuela
aholkatu uzioten
Erreginak zuen arazoa
zen ez zuela aurkitzen
Batasun Liberalaren
gehiengoa duten Gorteekin
gobernua bere gain hartu
nahi zuen politikaririk.
1866
Demokratek
Errepublikarrek
Aurrerakoiek
Ostendeko Ituna sinatu
Sufragio-unibertsala bidezko Konstituzio Gorteak deitu
Union Liberal alderdiak
Lehen krisialdi ekonomiko Espainia kapitalistan.
Krisiaren eragilea trenbide-konpainiak izan ziren.
Bankuak eta kreditu-sozietateak
dirua inbertitu zuten trenbidetan
eta hauen akzioak erori egin ziren.
Hori dela eta, bankuek eta
kreditu-sozietateek diru asko
galdu zuten.
1868
Isabel II.-a erbesteratua izan zen
``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen
Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin
Liberalen, moderatuen eta
errepublikanoen koalizioak
Isabelena ordezkatuko zuen
gobernu hobe bat aurkitu
nahi zuen. Hasieran, Gorteek
baztertu egin zuten errepublika
baten kontzeptua Espainiarentzat
Errege egoki baten
bilaketak, azkenean,
Gorteetarako arazoak
baino gehiago zirela
erakutsi zuen.
Behin behineko gobernua eratu zen
SEIURTEKO IRAULTZAILEA
1868
<<La Gloriosa>> iraultza
Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin.
Hura zela eta, erregimen
politiko demokratikoa ezartzeko
lehen saiakera egin zen Espainian.
Monarquia parlamantarista
baten bitartez.
Amadeo Savoiakoa
Errepublika baten bitartez.
Lehen Errepublika
(1873-1874)
Behin behineko gobernua
ezarri zen.
1869
Kosntituzio berria
Adierazpenm-eskubide
prentsa-eskubide
Bilera eskubide
Elkarte-eskubideak
Subiranotasun-nazionala
Botereen-banaketa
Lehen aldiz Esapinian,
Sufragio uniberrtsala
1871
Espainiako hauteskunde orokorrak
Sufragio unibertsal maskulinopean
391 diputatu espainol
11 Puerto Riqueño
18 Kubano
Salustiano Olozaga aurrerakoia
presidente izendatu.
Monarkia demokratikoa
Amadeo Savoiaren esku.
Gobernuaren erabakian.
1872
Egoera politiko ezegonkorra.
Alderdi Progresistaren barne zatiketa
Manuel Ruiz Zorrillak
zuzendutako Alderdi
Demokrata-Erradikala.
Práxedes Mateo Sagastak
zuzendutako Alderdi Konstituzionala.
Bigarren hauteskunde orokor
391 dipuutau espainol
11 Pirto Riqueño
18 Kubano
1873
Monarkia demokratiko amaitu zen.
Lehen errepublika aldarrikatu zen.
Unionistak, estatu zentralistaren aldekoak.
Federalistak, esatu dezentralistaren aldekoak.
Karlistada berria, hirugarrena.
Kubarekin gerran sartu
Kubatar Armada Independentistaren
kapitulazioa ezarri da Espainiako tropen
aurrean.
Ez zuen bermatzen funtsezko
bi helburuetako bakar bat ere.
Kubaren independentzia.
Esklabutzaren abolizioa.
Udalerri matxianda
Cartegana
1874
Borboikoen monarkiaren berrezartzea.
Alfotso XII.-arekin.
Egonkortasun instituzionala
Estatuaren eredu liberala eraikitzea