Ondorioa

ESPAINIA XIX. MENDEA OROKORRA

1788

Karlos IV.-a errege bihurtu

Karlos IV.-a errege bihurtu

Azken monarkia absolutua
ilustratua/despotikoa.

Ezegonkortasun egoera:
Gerra zibila.
Estatu-kolpea.
Koloniak galtzea.

Ekonomia berriketa

Ezaugarriak:

Neurritusa.
Aurrerpen berrantiarrak,
beste potentziekin konparatuta.

Ondorioz, nekazaritzan
oinarritzen jarraitu zuten.

Gizartea (aberastasunean
oinarrituta, bainalurjabeek
eragina izaten jarraitu zuten)

Burgesia & Proletarioa ↑ gutxi egin.

Nekazariek gehiengoa.

1792

Karlos IV-k Florindablanca 
Aranako kondearekin ordeztu 
geroago, hau kargugabetu zuen 
lortu behar zuen betebeharra lortu 
e

Karlos IV-k Florindablanca
Aranako kondearekin ordeztu
geroago, hau kargugabetu zuen
lortu behar zuen betebeharra lortu
ez zuelako (Luis XVI.babestea,
Karlosen lehengusua)

Manuel Godoy lehen 
ministro eta estatu 
idazkari izendatu.

Manuel Godoy lehen
ministro eta estatu
idazkari izendatu.

1793

Luis XIV.-a gillotinatu

Luis XIV.-a gillotinatu

Frantziaren aurkako gerra hasi.

1795

Basileako ituna

Basileako ituna

Godoy-k sinatu

Frantziako Errepublikak Espainiari 
itzuli zizkion okupatutako plazak, 
La Española uharteko lurralde 
hispanoaren truke.

Frantziako Errepublikak Espainiari
itzuli zizkion okupatutako plazak,
La Española uharteko lurralde
hispanoaren truke.

1805

Trafalgar gerra

Trafalgar gerra

E.B-ren aurka galdu zuten
Esapiniak eta Frantziak.

1806

Frantziak blokeo 
ekonomiko kontinentala 
ezarri zuen E.B-ren kontra

Frantziak blokeo
ekonomiko kontinentala
ezarri zuen E.B-ren kontra

1807

Fontainebleuko ituna

Fontainebleuko ituna

Godoy-k Napoleonekin aliatu zen

Ituna zertan datza?
Espainiak Frantzairekin aliatuko
da honek E.B.-ari inposatutako
blokeo ekonomikoa onartzen ez
duen aitzakiarekin. Orduan,
Espainiak Frantziarei utziko zion
Portugalera heltzea Espainiar lurraldetatik

Baina Frantziak hartzen ari
zen akokapena Portugalera
iristeko ez zen oso logikoa
eta inbasio bat izan zitekeela
pentsatu zuten Espainiarrek.
Hau beranduegi izan zen
Frantziak inbasioa hasi baitzuen
eta.

1808

Aranjuezko matxinada

Aranjuezko matxinada

Godoy-ren aurka.

Frantziar armadaren aurka.

Maiatzak 2.

Ondorioz, Karlos IV.-ak Godoy
bota eta matxinadako partaideen
eskaeran bere semea Fernando
VII.-ren ``El Deseado´´alde
abdikatu zuen.

Napoleonek erege-familiako
desadostasuna aprobetxatu
zuen eta Baionara erakar zituen
aita eta semea. Han (Baionako
abdikazioa) biek haren alde
abdikatzea lortu zuen eta bere
anai Jose I. Bonaparteri tronua
laga zion.

Talde ideologikoak

Jose I. Bonaparte erregealdia

Jose I. Bonaparte erregealdia

Erregealdiaren ezaugarriak:

Politika kontserbadorea (errolda-sufragioa).
Erregearen esku botere legegile eta betearazlea.
Erreformak:
Presoen eskubideak.
Tortura ezeztatu.
Nobleziaren pribilegioak ezeztatu.

Frantsestuek

Erregea eta erreforamk onartu

Noblez, apaizez
eta apaizez
osatutako espainiol
talde txikiak.
Andaluzian nagusiki

Abertzaleek

Ez dute erregea onartuk,
ezta erreformak ere.

Herriko jende gehiena osatzen zuen

Kontserbadoreak

Fernando VII.a-ren subiranotasuna
eta tradizioa (jainkoa, erregea,
aberria) defendatu.

Liberalak

A.E.-ren aurka eta hau amaitzea nahi.
Konstituzioaren aldekoak.

Burgesak & Profesional liberalak

1810

Abertzaleek Junta preobintziak eratu zituzten guda gidatzeko, erregeren botere-hutsunearen ondorioz.

Junta Zentralak hartu zuen boterea.

Kadizko Gorteak deitu egin zituen, sufragio unibertsal bidez hautatuak.

Abertzalea zein liberalak osatze zuten.

Abertzaleek:
Errege-subiranotasuna eta
A.E. defendatu

Liberalek:
Subiranotasun-nazionala eta A.E.-a
desgertzea defendatzen zuten.

Ondorioz, Liberalen ideiak gehiengo lortu zuten.
Gorteek Konstituzioa eta erreformak egitea lortu zuten.

1812

Kadizko Konstituzioa

Kadizko Konstituzioa

Espainiako lehen kostituzio idatzia

Ezaugarriak:

Banakakmo eskubideak.
Legearen aurreko berdintasuna
Subiranotasun-nazionala.
Botere-banaketa.

Egindako erreformak:

Inprimatze-askatasuna (1810).
Jauntasunak ezabatu (1811).
Gremioak ezabatu (1813).
Inkisizioa ezabatu (1813).

1813

Valencay-ko Ituna

Valencay-ko Ituna

Napoleonek Errusian zentratu
nahi zen eta Gazteizen galdu
oztean, Fernando VII.-a aitortu
zuen Espainiako eta Indietako
errege moduan itun honen bitartez.
Espainiatik alde egiten.

1814

Fernanddo VII.-a erregealdia hasi.
Seiurteko Absolutista garaiaren hasiera.

Egin zuen lehena:

1812ko Konstituzioa ezeztatu,
Kadizko Gorteek egindakoa
baliogabetzen.

Liberalak jazarri. Batzuk
erbesteratu ziren eta beste
batzuek berriz boterea lortzen
saiatu zuten Esatatu-kolpeen
bitartartez.

1820

Seiurteko Absolutistaren amaiera
eta Hirurteko Liberla hasi.

Pronuntziamenduak eman ziren.

Lacay jenerala

Lacay jenerala

Porrota

Rafael Riego komandantea

Rafael Riego komandantea

Arrakasta handia izan zuen.

Ondorioz, Fernando VII.a
Konstituzioa sinatzera eta
Kadizko Gorteen lana
berrezartzea lortu zuten.

1823

Hirurteko Liberala amaitu
Zorigaiztoko hamarkada hasi

Espainiak Aliantza Santuaren
laguntza jaso zuen.

<>

<<San Luisen Ehun Mila Semeak>>

Espainia inbaditu

Absolutismoa berrezarri eta
Fernando VII.ak boterea
berrezkuratu.

1824

Ayachuchon guda.

Ayachuchon guda.

Fernando VII.-a koloniei askatsun pixka bat emateari uko egin zion

Ondorioz, britainiari eta iparramerikarri esker koloniek Esapinia garaiatu zuten.

Esapiniaren koloniak murriztu

Gerantzen zitzaizkionak

Cuba

Puerto Rico

Filipinak

1830

Isabel II.-a jaio

Isabel II.-a jaio

Fernando VII.-aren oinordekoa
izango zena.

1833

Fernando VII.-a hil

Fernando VII.-a hil

Lege Sikoa apurtu. Lege hau,
oinordekoa erregearen gizonezko
seme handiari dagokiola eta semerik
ez badauk erregearen gizonezko
iloba nagusiari.

Santzio Pragmatikoa ezarri, alaba tronuratzeko. Hau da, nahiz eta emakumezkoa izan erregina izteko ahalmena izatea.

Ondorengotza ohikoa apurtu duten bakarrak

Karlos Maria Isidro bere

Karlos Maria Isidro bere

Isabel II-a, Fernando VII.-aren alaba

Isabel II-a, Fernando VII.-aren alaba

1834

Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.

Errege Estatutua Espainian
1834ko apirilean aldarrikatu
zuen Maria Kristina Borboikoa
erregeordeak. Emandako gutun
gisa, Gorte estamentalen eta
modernoen arteko bide erdian
Gorte berriak sortzen zituena.

Prozer Estamentu

Goi Ganbera batek osatzen baitzituen, non kideak ez ziren aukeratzen, baizik eta Koruak izendatzen zituen. Dirutza handia zutenak

Prokuradore-estamentu

Behe-ganbera bat, zeinaren kideak boto oso mugatu baten bidez aukeratzen baitziren, 16.000 pertsona baino gehixeago hartzen zituena, 12 milioiko populazioaren gainean.

1835

Ingalaterrak eta Espainiak
Espainiako banderapean esklabo
trafikoarekin amaitzea adostu dute.

1836

Espartero jeneralak Bilboko 
setioa haustea lortu zuen 
Luchanako guduaren ondoren,
arma liberalentzat garaipen 
garrantzitsu

Espartero jeneralak Bilboko
setioa haustea lortu zuen
Luchanako guduaren ondoren,
arma liberalentzat garaipen
garrantzitsua izan zena, eta
alderdi karlista amildu zuen,
ordutik nabarmen gainbehera
hasi zena.

1837

1837ko Espainiako Konstituzioa 
Espainian aldarrikatu zen Maria 
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.

1837ko Espainiako Konstituzioa
Espainian aldarrikatu zen Maria
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.

1839

Lehen Gerra Karlista amaitu egin zen

Lehen Gerra Karlista amaitu egin zen

Begtarako Besarkada 
deituriko hitzarmenarekin

Begtarako Besarkada
deituriko hitzarmenarekin

1840

Esparteroren erregeordetza,
Isabel II.a Espainiakoaren
adin txikiaren azken aldia
izan zen, Maria Kristina Borboikoaren
erregeordetzari amaiera eman
ziona, orduan, bederatzi urterekin,
Baldomero Espartero jeneralak
hartu baitzuen erregeordetza
bere ordez.

1843

Isabel II.-aren adinez heldu

Erregina bihurtu

Erregimen liberala sendotu

1844

Hamarkada Maderatua hasi

1845

Hamarkada Moderatuan inposatutako 
Konstituzioa sortu

Hamarkada Moderatuan inposatutako
Konstituzioa sortu

1854

Hamrkada Moderatua amaitu

Biurteko Aurrerakoia hasi

1855

1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.

1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.

1856

Biurteko Aurrerakoia amaitu

Urte honetan Konstituzio
bat idatzi egin zen, baina
ez zen argitaratu

Erregeladiaren azken hamabi
urteak hasi.

1863

1863ko martxoan hasi zen,
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
Batasun Liberaleko gobernua erori
zenean.

Liberalak eta moderatuak
txandakatu egin ziren gobernuan.

1866

Demokratek

Errepublikarrek

Aurrerakoiek

Ostendeko Ituna sinatu

Sufragio-unibertsala bidezko Konstituzio Gorteak deitu

Union Liberal alderdiak

1868

Isabel II.-a erbesteratua izan zen

``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen

``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen

Behin behineko gobernua eratu zuen

1869

1869ko Konstituzio berria sortu

1869ko Konstituzio berria sortu

1871

Monarkia demokratikoa hasi
Amadeo Saboyako eskuetan
Gobernuaren erabakiz

1872

Espainiako hauteskunde orokorrak
deitu ziren, gizonezkoen sufragio
unibertsalaren pean.

1873

Amadeo Saboyakoa abdikatu

Amadeo Saboyakoa abdikatu

Lehen Errepublika arldarrikatu

Ezegonkortasun handiko garaia

1874

Borboikoen monarkiaren berrezarkuntza

Borboikoen monarkiaren berrezarkuntza

KARLOS IV.ERREGEALDIA

1788

Karlos IV.-a errege bihurtu

Karlos IV.-a errege bihurtu

40 urterekin

A.E-ko krisia hasiko da,
Frantziako Iraultza dela eta.

Boterea Manuel Godoy-ren
eskuetan utzi.

Asmo erreformistak

Karguak eman

Estatu idazkaria eta Estatu
Idazkaria Floridablancako
kondeari

Kudeaketa neurri hauekin

kontribuzioen atzerapena barkatzea

Ogiaren prezioa mugatzea

Esku hiletako ondasunen
pilaketa mugatzea

Loturak eta maiorazkoak kentzea

1789

Frantzia Iraultzaren eztanda

Frantzia Iraultzaren eztanda

Koroaren urduritasuna mugimendu iraultzaileak Esapiniara heltzeagatik

Ondorioz

Goreteak itxi

Mugak itxi eta kontrol
handia ezarri

1792

Floridablanca, Voltaireren eta 
beste frantses ilustratu batzuen 
laguna zen Arandako kondeak 
ordezkatu zuen, nori, erregeak

Floridablanca, Voltaireren eta
beste frantses ilustratu batzuen
laguna zen Arandako kondeak
ordezkatu zuen, nori, erregeak,
bere lehengusu Luis XVI.aren
bizitza salbatzeko paper zaila
ematen zion

Varenesseko ihesaldiaren 
porrota

Varenesseko ihesaldiaren
porrota

Errepublikaren aldarrikapena
Frantzian

Luis XVI.a tronutik kentzea 
eta honen espetxeratzea

Luis XVI.a tronutik kentzea
eta honen espetxeratzea

1793

Europako gorte guztien 
ahaleginak gora-behera, 
Frantziako erregea gillotinatua 
izan zen 1793ko urtarrilean

Europako gorte guztien
ahaleginak gora-behera,
Frantziako erregea gillotinatua
izan zen 1793ko urtarrilean

Ondorioz, potentzia europar
absolutistak Frantziari gerra
aldarrikatu

Konbentzio Gerra

Konbentzio Gerra

Espainiak parte hartu
zuen, baina Frantzia
errepublikarrak garaitu
zuen.

Zergatiak?

hornikuntza zorigaiztokoaren

Armadaren prestakuntza txarra

25.000 soldaduko armada
bat, Ricardos jeneralak
zuzendua, Rosellonen sartu
eta zenbait arrakasta lortu zituen.

Tropen moral eskasa,
sanculotte kartsuen aurrean

1794

Esapiniar tropak erretiratzera behartuta zeuden

Frantzesek Espainian sartu 
eta hainbat lurralde inbaditu

Frantzesek Espainian sartu
eta hainbat lurralde inbaditu

Figueras

Irún

Donosti

Bilbo

Gazteiz

Miranda de Ebro

1795

Basileako bakea

Basileako bakea

Godoyk Frantziarekin sinatu
zuen Basileako Bakea.
Frantziako Errepublikak
Espainiari itzuli zizkion
okupatutako plazak,
La Española uharteko lurralde
hispaniarraren truke (Santo
Domingo kolonia).

1796

Frantziar Iraultzaren aldirik 
erradikalena amaitu egin zen

Frantziar Iraultzaren aldirik
erradikalena amaitu egin zen

Godoy-k San Ildefonsoko
Ituna sinatu zuen.

Espainia Frantziaren aliatu
bihurtu zen. Jarrera aldaketa
honek Britainia Handiaren aurka
borrokatzea bilatzen zuen.

Zergatik elkartu ziren
bi potentziak E.B.-ren aurka

E.B. Frantzia iraultzailearen
arerio nagusia zelako.

E.B. Espainiaren etsai
tradizionala zen, zeinarekin
itsas eta Amerikarekiko
merkataritza hegemonian.

1798

Amerikan E.B.-ren aurka
galdu ondoren Frantziarekin
aliantu ondorioz, Manuel
Godoy kargutik kendu zuten

Ordezkaria

Francisco de Saavedra

Francisco de Saavedra

Mariano Luis de Urquijo

Mariano Luis de Urquijo

1799

Napoleon Frantzian nagusitu
eta botere nagusia lortu zuen

Napoleonek, britainiarren aurkako
borrokan, Espainiaren laguntza
behar zuen, batez ere bere taldearen
laguntza.

Hori dela eta, Karlos IV.ari
Godoyrenganako konfiantza
berreskuratzeko presioa egin zion.

1800

Godoy-k botere politkoa birlortu zuen

1801

Aranjuezeko Hitzarmena

Manuel Godoy eta Luciano Bonaparte sinatu

Manuel Godoy eta Luciano Bonaparte sinatu

Espainia eta Frantzia armada
eta flotak E.B. indarren aurka
batuko ziren baldintzak ezartzen zituen.

Godoy-k Prtugali gerra
aldarrikatu zion

1805

Armada britainiarrak Trafalgarreko 
gerran Frantzia eta Espainiaren 
porrotak egoera goitik behera aldatu zuen.

Armada britainiarrak Trafalgarreko
gerran Frantzia eta Espainiaren
porrotak egoera goitik behera aldatu zuen.

1806

Britainia Handiak itsasoetan
zuen nagusitasunaren aurrean,
Napoleonek blokeo kontinentala
erabili zuen, eta neurri horrekin
bat egin zuen Espainiak.

1807

Fontainebleu Ituna

Fontainebleu Ituna

Portugal Frantzia eta Espainiaren
artean banatzea eta bere okupazioaz
arduratzen ziren tropa frantsesak
Espainiatik igarotzeko eskubidea
ezarri zituena.

Espainiar lurraldean frantziar
soldaduen presentziak Godoyrekiko
oposizioa areagotu zuen, sektore
tradizionalenekin aurrez aurre
jarria bere politika erreformista
eta entreguistagatik Napoleonekiko.

El Escorialeko Konjura

Fernando, Asturiaseko printzeak,
sortutako konspirazioa Godoy
boteretik kentzeko.

1808

Frantziar okupazioaren ebidentziaren aurrean,

Frantziar okupazioaren ebidentziaren aurrean,

Godoyk, erregeei, penintsula
utzi eta Amerikan babes
zitezen aholkatu zien.

Aranjuezko matxinada

Aranjuezko matxinada

Fernando printzeak eta
Godoyren aurkako nobleek
bultzatuta

Godoy kargutik bota
eta espetxeratu zuten

Karlos IV-ak bere semearen,
Fernando VII, alde abdikatu zuen.

Napoleon koro aldeaketari,
gustuko ez zuena, aurre
egiteko; Karlos IV.-a eta
bere semea Fernando VII-a
deitu egin zituen Baionan
(Frantzia).

Napoleonek Karlos animatu
zuen Fernandori koroa itzul
ziezaiola exijitzera, eta epaile
izan zen zenbait egunez aita
eta semeari eutsi zieten
liskarran.

Fernando VII.ak, enperadorearen
eta bere gurasoen presiopean,
maiatzaren 6an itzuli zion Koroa
Karlos IV.ari, jakin gabe aurreko
egunean Karlos IV.ak bere
eskubideak Napoleonen alde
lagatzea hitzartu zuela.

Napoleon bere anaia,
Jose I Bonaparte, abdikatu
zuen espainiako errege
bezala

INDEPENDENTZIA GERRA & CADIZKO GORTEAK

1808

Frantsesak ibaditzen hasiko
dira maiatzaren 2-an.

Ondorioz, lehendabiziz Madrilen herriaren
altxamendua emango da.

Altxamendua ez da soilik
Madrilen emango, baizik
eta zabaldu egingo da beste
hiritara

Burgos

Burgos

Leon

Juntak sortu egin ziren.

Lehenengo, junta lokalak.

Gero, Junta probintzialak.

Azkeni, Junta Zentralak.
Hau hasiera batean Madrilen
egogngo da

Napoleonen lehen porrota
penintsulan

Bailen

Bailen

Ondorioz, Napoleon atzera
egin zuen eta Baionara bueltatu
zen

1809

Talavera eta Ocañaco
batallatan Frantsesek
irabazi eta armada
espaniar-britaniarra
atzera egin zuen

Junta Zentralak Sevillara
mugitzen da.

Azkenik Cadizera mugitzeko

1810

Juntak Cadizko gorteak
deituko dituzte.

Sufragio unibertsalez hautatutakoak.

Absolutistek

A.E. defendatu

Errege-subiranotasuna

Liberalek

A.E. ezeztatzea

Subiranotasun-nazionala

1812

Espainiako lehen kostituzio 
iddatzia aldarrikatuko da ``la Pepa´´

Espainiako lehen kostituzio
iddatzia aldarrikatuko da ``la Pepa´´

Banakako eskubideak

Legearen aurreko berdintasuna

Subiranotasun-nazionala

Botere banaketa

Frantsesek porrot handia izan 
zuten Arapileseko batallan.

Frantsesek porrot handia izan
zuten Arapileseko batallan.

Frantsesen gainbera eman 
zen armada espainiarrak 
E.B.-ko eta Portugal-ko 
laguntzari esker eta 
batallatzeko Gerrila mopdua

Frantsesen gainbera eman
zen armada espainiarrak
E.B.-ko eta Portugal-ko
laguntzari esker eta
batallatzeko Gerrila mopduari esker.

1813

Napoleonek espainiatik alde egingo du.

Valencay-ko Ituna

Valencay-ko Ituna

Fernando VII. abdikatuko du
Esapiniako eta Indietako
errege bezala

Independentzia gerra amaitu

Independentzia gerra amaitu

Ondorio oso txarrak Espainian

500.000 hil

Honek eragin handia izango
du landa-eremuan esku lana
urria egongo delako hainbeste
heriotzaren ostean.

Frantsestuen erbesteratzea

Kultura-maila handia
zuen taldea zen eta
horregatik maila intelektuala
galdu zen

Industria kaltetua

Gerraren ondorioz hainbat
erainkin sustsitu ziren

Merkataritza kaltetu

Zubiak eta bideak sustsitu baitziren

FERNANDO VII.-AREN ERREGEALDIA

SEIURTEKO ABSOLUTISMOA

1814

1812ko konstituzioa ``La Pepa´´ ezeztatu

Liberal batzuk erbesteratu

Beste liberal batzuk
boterea lortzen saiatu
ziren

1820

Pronuntziamenduak

Porrot egin zuen

Rafael Riego

Rafael Riego

Andaluzian hasi zuen
bere altzamendua, baina
atxilotua izan zen. Lortu
nahi zuen laguntze ez zen
heltzen.

Baina Galizian Konstituzioa
aldarrikatzen hasi ziren Vigon,
Ferrolen eta A Coruñan.

Altzamendua zabaldu egin
zen probintzia guztietatik.

Madrilgo Errege Jauregia
jendetza handi batek
inguratu zuen. Nahiz eta,
dirudienez, erregeak matxinatuei
aurre egiteko adina tropa bildu
ahal izango zituen, Ballesteros
jeneralak, Zentroko Armadaren
agindupean zegoenak, kontsulta
egin ondoren, tropei ezin ziela
erantzun adierazi zuen. Gauerako,
erregeak dekretu bat sinatzea
erabaki zuen, "Herriaren borondate
orokorraren arabera" Konstituzioaren
zina egitea erabaki zuela adieraziz.

HIRURTEKO LIBERALA

1820

Konstituzioa sinatu egin zuen Fernando VII.-ak

1822

Pichinchan

Independentzia-gerra hispanoamerikarren
testuinguruan gertatu zen topaketak aurrez 
aurre jarri zituen Antonio José de Sucre

Independentzia-gerra hispanoamerikarren
testuinguruan gertatu zen topaketak aurrez
aurre jarri zituen Antonio José de Sucre
Venezuelako mariskalaren agindupean
zegoen armada independentista eta Melchor
Aymerich komandanteak zuzendutako armada
errealista. Espainiako indarren porrotak Quitoren
askapena ekarri zuen, eta Quitoko Errege
Auzitegikoak ziren probintzien independentzia
ziurtatu zuen, Quitoko Presidentetza bezala
ere ezagutzen dena, espainiar jurisdikzio
administratibo koloniala, non, azkenean,
gaur egun Ekuadorreko Errepublika bezala
ezagutzen duguna sortu zen.

1823

Fernando VII.ak Aliantza
Santuaren laguntza lortu
zuen Absolutismoa berrezartzeko

<>

<<San Luisen Ehun Mila Semeak>>

Buruak

Angulemako dukea

Angulemako dukea

Frantziako Karlos X.-aren
semea izango zena

Bon Adrien Jeannot Moncey-koa

Bon Adrien Jeannot Moncey-koa

Saboy Carignanoko Karlos Alberto

Saboy Carignanoko Karlos Alberto

ZORIGAIZTOKO HAMARKADA

1823

Ondorengotza arazoa

Nor izango da erregearen ondorengoa?

1824

Ayacuchon

Ayacuchon

Ayacuchoko gudua Hego
Amerikako hispanoamerikar
independentzia-gerren lehorreko
kanpainen barnean (1809-1826)
zegoen azken borroka handia
izan zen, eta Espainiako
erregeordetzako domeinu
administratiboaren behin betiko
amaiera suposatu zuen. Abertzaleen
garaipenak zutik jarraitzen zuen
kontingente militar errealistarik
garrantzitsuenaren desagerpena
ekarri zuen, eta Peruren
independentzia kapitulu militar
batekin zigilatu zuen, erresistentziari
amaiera eman ziona.

Abertzaleen garaipenak, zutik
jarraitzen zuen indar militar
errealistarik garrantzitsuenaren
desagerpena ekarri zuen, eta
Peruren independentzia, Peruko
erregeordetzako tropen
erresistentziari amaiera eman
zion kapitulazio militar batekin
zigilatu zuen.

1830

Isabel II.-a izango zena jaio zen.

Isabel II.-a izango zena jaio zen.

Fernando ez zituen
semerik izan, soilik
2 alaba.

Lege Sikoa jarraituz emakumezko
bat ezin zen erregina izan.

1830eko Zehapen Pragmatikoa
aldarrikatu zuen. Lege hau
Gorteek 1789an onartutako testua
argitaratzera mugatu zen, 1789ko
Zehapen Pragmatikoa bezala
ezagutua, eta, Espainiako
oinordetza sistema tradizionala
berrezarriz, bere ondorengoei,
hil ondoren oinordeko izatea
ahalbidetzen ziena, subiranoa,
seme edo alabarik gabe hiltzen
bazen.

1833

Fernando VII.-a hil egin zen-

Fernando VII.-a hil egin zen-

Isabel II.-a 3 urte zituen
bakarrik eta erregina
izateko adin nagusitasuna
lortu behar zuen.

Lege Sikoa apurtu. Lege hau,
oinordekoa erregearen gizonezko
seme handiari dagokiola eta semerik
ez badauk erregearen gizonezko
iloba nagusiari.

Karlos bere osabak boterea
hartu zuen eta absolutisten
babesa izan zuen-

Maria Kristina bere amak
berriz, liberalen babesa
izan zuen.

ISABEL II.-AREN ERREGEALDIA

1833

Bere aita, Fernando VI..-a hil zen.

Isabelek 3 urte zituen.

Adin nagusitasuna ez
zuenez ezin zen erregina
izan.

Bere ama Maria Kristinak
beteko du erreginordetza

Ondorengotza arazoak gerra
zibila eraagin zuen.

Absolutistek

Karlos defendatu

Liberalek

Isabel defendatu

1834

Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.

Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.

Errege Estatutua Espainian
1834ko apirilean aldarrikatu
zuen Maria Kristina Borboikoa
erregeordeak. Emandako gutun
gisa, Gorte estamentalen eta
modernoen arteko bide erdian
Gorte berriak sortzen zituena.

Prozer Estamentu

Goi Ganbera batek osatzen baitzituen, non kideak ez ziren aukeratzen, baizik eta Koruak izendatzen zituen. Dirutza handia zutenak

Prokuradore-estamentu

Behe-ganbera bat, zeinaren kideak boto oso mugatu baten bidez aukeratzen baitziren, 16.000 pertsona baino gehixeago hartzen zituena, 12 milioiko populazioaren gainean.

1836

La Granja de San Ildefonso matxinada

La Granja de San Ildefonso matxinada

Maria Kristina erreginaldian
zegoen bitartean

San Ildefonsoko Granja
jauregiko goarnizioko eta
errege-guardiako sarjentu-
taldea (Segovia).

Maria Kristina behartu zuten.

1812ko Konstituzioa berriro
indarrean jartzea.

Jose Maria Calatrava 
buru izango duen gobernu 
liberal progresista izendatzera, 
Juan Alvarez Mendizabalekin 
batera.

Jose Maria Calatrava
buru izango duen gobernu
liberal progresista izendatzera,
Juan Alvarez Mendizabalekin
batera.

1837

1837ko Espainiako Konstituzioa 
Espainian aldarrikatu zen Maria 
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.

1837ko Espainiako Konstituzioa
Espainian aldarrikatu zen Maria
Kristina Borboikoaren erregeordetzan.

Partido progresista

Alderdi Moderatuarekin adostutako
konstituzio bat onartzea, bi
alderdi liberalen txandakatzea
ahalbidetuko zuena, gobernua
aldatzen zen bakoitzean Konstituzioa
aldatu beharrik gabe.

1839

Lehen gerra Karlista 
amaitu zen.

Lehen gerra Karlista
amaitu zen.

Begarako Besarkada 
deituriko hitzarmenarekin

Begarako Besarkada
deituriko hitzarmenarekin

Espartero jeneral liberalak 
Bergara udalerriko Irizar 
jauregian sinatutako 
hitzarmenaren aurkezpen 
sinbolikoa da,

Espartero jeneral liberalak
Bergara udalerriko Irizar
jauregian sinatutako
hitzarmenaren aurkezpen
sinbolikoa da,

Honekin Euskal Herrira
Lehen Karlistaldiaren
amaiera iritsi zen.
Karlistek aldarrikapen
asko galdu zituzten

Karlos erregetzea eta A.E.aren ezartzea galdu

Orren ordez, Isabel II.a-ren
erregealdia eta 1837ko
konstituzioa ezarri ziren eta
onartu behar zuten Karlistek.

Espartero jeneralak Euskal
foruak jarrai zitezen
eskatzeko akordioa hartu
zuen.

Hala ere, lege honek foruak Espainiako
instituzioei aldatzeko ahaltasuna
eskaintzen zien eta gainera
foruak Espainiako batasun
konstituzionalaren menpe
jartzen zituen. Honek kontraesan
bat suposatzen zuen, eta azkenean
hau izan zen Espainiako gobernuak
euskal foruak deuseztatzera eraman
zuena.

1840

Espartero jenerala erreginordetza jasoko du.

Maria Kristina tronua utziko du.

Isabel II.-ak erregian izan bainoi lehen boterea izango dduen azkem aldia izango da.

1843

Espartero Jeeneral tronua utzi.

Moderatuen altxamendua, Esparteroren
konfiantzazko gizonek ere babestu
zuten, Joaquin Maria Lopez eta
Salustiano Olozaga kasu, jenerala,
boterea utzi eta Londresko erbestera
joatera behartu zuena.

Isabel II.-ak adin 
nagusitasuna lortu 
erregina izateko.

Isabel II.-ak adin
nagusitasuna lortu
erregina izateko.

1844

Urtarrileko hauteskundeak moderatuek
irabazi zituzten.

Horrek altxamendu aurrerakoiak
eragin zituen hainbat probintziatan
otsailean eta martxoan, gobernuaren
eragina salatzen zutenak

Buruzagi aurrerakoiak 6 hilabetez espetxeratu.

Cortina

Madoz

Caballero

Olozaga ez

Lisboan zegoelako

Joaquin Maria Lopez
ezkutuan egon zen bere
kideak kartzelatik atera
zirenera arte.

Moderatuen presidentzia hartu

Ramon Maria Narvaez jeneralak

Hamarkada moderatua deiturikoa inauguratuz

1845

Hamarkada Moderatuan inposatutako
Konstituzioa sortu

Subiranotasun nazionalaren
terminoa desagertu egiten
da testutik, eta 12. artikuluak
ezartzen du legeak egiteko
ahalmena Gorteetan dagoela,
erregearekin batera.

Erregeak nabarmen handitzen
ditu bere boterea eta autonomia.

Kongresuak boterea galtzen
du erregearen aurrean

Diputatuen Kongresua herrialdeko
errenta handieneko hautesleek
hautaturiko hautesleek osatuko
lukete, nahiz eta horiek ez ziren
biztanleriaren % 1.

Senatuari dagokionez,
erdi-hautetsia izateari utzi e
ta erregeorde izendatu zuten

Britainiar Lorden Ganberaren
antzekoa da, baina ez da herentziazkoa,
baina bai biziartekoa.

1854

Hamarkada Moderatua amaitu

Leopoldo O 'Donnell jeneralaren 
agindupean matxinatutako tropen 
eta Gobernuko tropen arteko liskarra 
Madrilgo Vicálbaina h

Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
agindupean matxinatutako tropen
eta Gobernuko tropen arteko liskarra
Madrilgo Vicálbaina herritik gertu.

1855

1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.

1855eko greba orokorra
Espainiako historian deitutako
lehen greba orokorra da.

Hasieran, langileak selfaktinen
gatazkan mobilizatu ziren
makinismoaren aurka (selfaktinak
sartzeagatik (ingelesetik self-acting,
"Ekintza automatikokoak"), irutearen
lanaren zati handi bat mekanizatzen
zutenak.

1854ko Iraultzaren ondoren
eskuratutako askatasun berriari
eta Esparteroren gobernuaren
tolerantziari esker, langileen
elkarteak garatu ziren, horietatik
hogeita hamar Batzar Zentral bat
osatzera iritsi zirenak.

1856

Biurteko Aurrerakoia amaitu

Urte honetan Konstituzio
bat idatzi egin zen, baina
ez zen argitaratu

La "Non nata"

La "Non nata"

Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
"kontrairaultza kolpearen" ondorioz
ez zen inoiz aldarrikatua izan.

Erregeladiaren azken hamabi
urteak hasi.

1863

1863ko martxoan hasi zen,
Leopoldo O 'Donnell jeneralaren
Batasun Liberaleko gobernua erori
zenean.

Liberalak eta moderatuak
txandakatu egin ziren gobernuan.

Isabel II .-ak O´dell jenerala nork
ordezkatuko zuen krongresuko eta
Senatuko presidenteak deitu zituen.

Biek progresista bat
izendatu behar zuela
aholkatu uzioten

Erreginak zuen arazoa
zen ez zuela aurkitzen
Batasun Liberalaren
gehiengoa duten Gorteekin
gobernua bere gain hartu
nahi zuen politikaririk.

1866

Demokratek

Errepublikarrek

Aurrerakoiek

Ostendeko Ituna sinatu

Sufragio-unibertsala bidezko Konstituzio Gorteak deitu

Union Liberal alderdiak

Lehen krisialdi ekonomiko Espainia kapitalistan.

Krisiaren eragilea trenbide-konpainiak izan ziren.

Bankuak eta kreditu-sozietateak
dirua inbertitu zuten trenbidetan
eta hauen akzioak erori egin ziren.
Hori dela eta, bankuek eta
kreditu-sozietateek diru asko
galdu zuten.

1868

Isabel II.-a erbesteratua izan zen

Isabel II.-a erbesteratua izan zen

``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen

``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen

Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin

Liberalen, moderatuen eta
errepublikanoen koalizioak
Isabelena ordezkatuko zuen
gobernu hobe bat aurkitu
nahi zuen. Hasieran, Gorteek
baztertu egin zuten errepublika
baten kontzeptua Espainiarentzat

Errege egoki baten
bilaketak, azkenean,
Gorteetarako arazoak
baino gehiago zirela
erakutsi zuen.

Behin behineko gobernua eratu zen

SEIURTEKO IRAULTZAILEA

1868

<<La Gloriosa>> iraultza

Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin.

Hura zela eta, erregimen
politiko demokratikoa ezartzeko
lehen saiakera egin zen Espainian.

Monarquia parlamantarista
baten bitartez.

Amadeo Savoiakoa

Amadeo Savoiakoa

Errepublika baten bitartez.

Lehen Errepublika
(1873-1874)

Lehen Errepublika
(1873-1874)

Behin behineko gobernua
ezarri zen.

1869

Kosntituzio berria

Kosntituzio berria

Adierazpenm-eskubide

prentsa-eskubide

Bilera eskubide

Elkarte-eskubideak

Subiranotasun-nazionala

Botereen-banaketa

Lehen aldiz Esapinian,
Sufragio uniberrtsala

1871

Espainiako hauteskunde orokorrak

Espainiako hauteskunde orokorrak

Sufragio unibertsal maskulinopean

391 diputatu espainol

391 diputatu espainol

11 Puerto Riqueño

18 Kubano

Salustiano Olozaga aurrerakoia
presidente izendatu.

Monarkia demokratikoa

Amadeo Savoiaren esku.

Gobernuaren erabakian.

1872

Egoera politiko ezegonkorra.

Alderdi Progresistaren barne zatiketa

Manuel Ruiz Zorrillak
zuzendutako Alderdi
Demokrata-Erradikala.

Práxedes Mateo Sagastak
zuzendutako Alderdi Konstituzionala.

Bigarren hauteskunde orokor

391 dipuutau espainol

11 Pirto Riqueño

18 Kubano

1873

Monarkia demokratiko amaitu zen.

Monarkia demokratiko amaitu zen.

Lehen errepublika aldarrikatu zen.

Lehen errepublika aldarrikatu zen.

Unionistak, estatu zentralistaren aldekoak.

Federalistak, esatu dezentralistaren aldekoak.

Karlistada berria, hirugarrena.

Kubarekin gerran sartu

Kubarekin gerran sartu

Kubatar Armada Independentistaren
kapitulazioa ezarri da Espainiako tropen
aurrean.

Ez zuen bermatzen funtsezko
bi helburuetako bakar bat ere.

Kubaren independentzia.

Esklabutzaren abolizioa.

Udalerri matxianda

Cartegana

Cartegana

1874

Borboikoen monarkiaren berrezartzea.

Alfotso XII.-arekin.

Alfotso XII.-arekin.

Egonkortasun instituzionala

Estatuaren eredu liberala eraikitzea