FEUDALISMOAREN SORRERA

EUROPA FEUDALAREN OINARRIAK

IX. eta X. mendeetati aurrera, Mendebaldeko Europan sortu zen feudalisoa, Sistema politiko, sozial eta ekonomikoa zen, eta Aro Modernora arte iraun zuen.

Errege-erreginek boterea galdu zuten nobleen alde.

Talde txikitan zegoen banatuta gizartea, estamentuetan. Nobleek eta elizgizonek gutxiengo pribilegiatu bat osatzen zuten eta ez zuten zergarik ordaintzen.

Ekonomiaren oinarriak nekazaritza eta abeltzaintza ziren. Nekazariek talde pribilegiatuetako lurrak lantzen zituzten, eta hauek uztaren zati handi bat hartzen zuten.

Indarkeria eta ziurgabetasun giroa zabaldu zen Mendebaldeko Europan. Honako prozesu hauek indartu zuten prozesu hori:

Inperio Karolingioaren zatiketak eta bigarren inbasioak.

Nobleek bere boterea handitzeko zuten grinak. Horregatik haien artean borrokatu egiten zuten, eta nekazarien kontra ere borrokatu zuten.

Monarkiaren ahultasunaren ondorioz, erregeek ezin zituzten armadak sortu eta horregatik, itun feudalak sinatzen zituzten:

Jaunak nobleari babesa eskaintzen zion:

Babes militarra

Jaunak kanpoko erasoetatik babestuko zuen basailua.

Babes ekonomikoa

Feudoa entregatzen dio (lur eremu bat) eta hortik bizitzeko aukare izango du basailuak

Babes juridikoa

Basailuak arazoren bat zeukanean, jaunak epaituko zuen, eta babestu egingo zuen.

Horren truke, basailuak jaunari laguntza eskaintzen zion

Laguntza militarra

Jaunak behar zuenean, basailua (noblea) bere armadarekin borrokatzera joango zen

Laguntza ekonomikoa

Jaunak entregatutako feudoan, basailuak zergak kobratzen zituen, eta zerga horien zati bat jaunari entregatuko zion.

Aholkularitza.

ERREGEA:

Harreman pertsonalen gailurrean zegoen.

Berdinen arteko lehenegotzat hartzen zuten.

Bere feudoetan baino ezin zuten justizia banatu eta zergak bildu.

BASAILUA:

Feudoak ematen zizkieten nobleei, eta lurralde horien eta han bizi zirenen JAUN FEUDAL bihurtzen ziren.

GOI NOBLEZIAKO kideak:

Erregearen zuzeneko basailuak ziren, eta hari baino ez zioten obeditzen.

Errege kurian biltzen ziren nobleak eta elizgizonak erregearekin, aholkua emateko.

BEHE NOBLEZIAKO kideak:

Goi nobloeak haien azpitiek zeuden nobleekin sinatzen zituzten itun feudalak (behe nobleekin), eta beraz, behe noblrak, goi nobleen basailu bihurtzen ziren.

Gainetik zuten jaunari baino ez zioten obeditzen, eta haien armada berari lagunrzeko erabiltzen zuten.

Elizgizon garranztitsu batzuen ere ematen zizkieten feudoak, beraz jaun feudal izan zitezkeen.

JOPUAK:

Antolaketa horren oinarrian zeuden feudoetan lan egiten zuten nekazariak.

MORRONTZA ERREGIMENAK arautzen zuen jopuaren eta jaun feudalaren arteko harremana

Jopuak jaunaren lurretan lan egiten zuen eta zerga batzuk ordaindu behar zituen

Jaunak bere lurretan lan egiten ztuen jopuei babesa ematen zien.

Erregeek ezin zuten nobleei entregatzen zieten feudoetan haien aginpidea erabili.

Horrela, jaun feudalak, monarkak balira bezala ibiltzen ziren haien lurraldeetan

Arauak jartzen zituzten

Justizia banatzen zuten

Zergak kobratzen zituzten

Oinordetza bidez jasotzen ziren feudoak, beraz nobleen familiak gora egin zuen eta erregeenak behera.

Jaun feudalek pribilegio asko zituzten, baina garrantzitsuenak hauek ziren:

Eskubide jurisdikzionala:

Nobleen auzitegi baten baino ezin zuen epaitu

Haiek bakarrik banatzen ahal zuten justizian haien lurraldeetan

epaiketan jartzen ziren zergen zati bat hartzen zuten

Jaun eskubideak:

Ez zituzten lurrak lantzen, hori nekazarien egiten zuten

Ez zituzten zergak ordaintzen, kobratzen zituzten.

Monopolio ekonomikoak zituzten

Isunak kobratzea

Nekazariei jarduerengatik kobratzea

Ehiztatzeagatik

Egurra mozteagatik

Ganadua larreratzeagatik

Errotak erabiltzeagatik

Labeak erabiltzeagatik

Zubiak gurutzatzeagatik

Jaunaren aginpidean zeuden.

Haren lurretan bizi ziren

Haren pribilegioen menpe zeuden.

Jopuen eta jaun feudalen arteko harremanari morrontza erregimena esaten zaio.

Jopuek hau jaso behar zuten jaun feudalarengandik:

Jaunaren armadaren babesa kanpo erasoen aurrean.

Feudoko lurretan bizitzeko eta zati bat lantzeko eskubidea.

Horren truke, jopuek jaun feudalen pribilegioak onartu behar zituzten, eta best betebehar batzuk zituzten:

Morrontza erregimena

Jopuak jaiotzen zirenetik ziren jopuak, eta ez zeukaten feuda uzteko askatasunik.

Lege erregimena

Jauna oso gogorra zen jopuekin, esate baterako, jopuak jotzen ahal zituen.

Zerbitzu pertsonalak

Zaintza lanak eta feudoaren harresiak konpondu behar zituzten adibidez.

Jauntasun erregimena

Jopuek jaunaren lurretan egiten zuten lan, eta jauntasun erregimenaren bidez egiten zuten lan han:

Manso izeneko lurretan egiten zuten lan. Jopuek, jateko eta zergak ordaintzeko nahikoa atera behar zuten lan eginez.

Jaunaren erreserban lan egin behar zuten bere, jaunak berarentzat gordetako lurretan (lur emankorrenetan)

Lur komunalak uzten zizkien, ehizarako edo egurra mozteko. Hala ere, berarentzat gordetzen zituen lur onenak.

GIZARTE FEUDALA:

Gizartea hiru ordenatan edo estamentuetan zegoen antolatuta.

Estamentu bakoitzak bere betebeharrak eta eskubideak zituen

Oso talde itxiak ziren, oso zaila baitzen ordea sozialez aldatzea

Bi ordena pribilegiatuak ziren, baina biztanleriaren gehiengoa, hirugarren ordena, ez zuten inolako pribilegiorik.

ERREGEA, piramidearen gailurrean zegoen.

Ondoren pribilegiodunak zeuden

Noblezia

Gizartea babesteaz arduratzen zen borroka eginez (Bellatores)

Kleroa

Gizartea zaintzeaz arudaren zen, otoitz eginez (Oratores)

Azkenik, pribilegio gabeak zeuden

Nekazariak

Haien lanarekin gizartea mantentzen zuten (Laboratores)

Bigarren mailan zeuden

Ezkontzeko erabiltzen zituzten nobleziako familiek

Haren aitaren edo senarraren menpe zeuden

Alargun batzuk eta abadesa batzuk baino ez zuten independetzia eta boterea lortu

Noblezia, gainerako gizarte ordenaka babesu behar zituen talde pribilegioduna zen, beraz, gerra zen haien lana eta bizimodua.

Bi maila bereizen ziren

GOI NOBLEZIA oso boteretsua zen, lur eremu handiak zituzten eta erresumaren erabakietan parte hartzen zuten.

BEHE NOBLEZIA eta NOBLEZIA ERTAINAKOAK goi mailetako nobleen zerbitzura zeuden.

Noblea izateko, talde pribilegiodun baten jaio behar zinen. Hala ere, gerra meerituak eta ezkontzen biden, nobleziaren taldea gora egin zitekeen

Nobleak aberatsak zirenez, zaldun ekipamendua manten zezaketen.

Boteretsuenak, armada propioak sortu zituzten, eta jaun feudalaren zerbitzura jarri zituzten.

Jaun feudala, haren familia, eta haren zerbitzura zeuden zaldunak eta zerbitzariak, gazteluak bizi ziren.

Gaztelua goragune baten zegoen, lurralde osoa iksuteko.

Gela garrantzitsuenak, jaun feudalaren gelak edo gela nagusia (justizia banatzen zen aretoa) adibidez, OMENALDIAREN DORREAN zeuden.

Gaztelua baesteko, talaiak, almenak eta harresiak zeuden, eta haren inguruan, lubanarroa zegoen

Gaztelura sartzeko zubi altxagarri bat zegoen

Arma patioa, harresiz barruko eremua zen.

Otoitz egitea zen haien betebeharra. Talde pribilegiodun horretako kideak Elizakoak ziren guztiak, baina desberdintasun handiak zeuden haien artean:

Gizartearen arabera

GOI KLEROKO kideak

Nobleziakoak ziren.

Entzute eta ardura handieneko karguak zituzten.

Apezpikuak eta abadeak adibidez

Lurren jabeak ziren eta jopuak zituzten

Nekazariak ziren.

Monje xumeak eta landa eremuetako erretoreak izaten ziren.

Bizimoduaren arabera

Monasterioetan itxita bizi ziren.

Arau bati edo erregela bati jarraitzen zioten.

Monje estaen zitzaien eta abade bati edo abadesa bati obeditzen zioten

Gizartean nahastuta bizi ziren

Apaizak eta apezkipuak adibidez.

Nekazaritza eta abeltzaintza ziren ekonomia jarduera nangusiak. Beraz, laboratores ziren gehienak nekazariak ziren.

Herrixketan, artisau talde txikiak zeuden

Azkenik, baziren nekazari askeak, baina oso gutxi. Oso zaila baitzen egoera horretan mantentzea, ziurgabetasunez inguratuta eta jaunen presiopean zeudelako. Beraz, nekazari gehienak jopuak ziren.

Nekazarien eguneroko bizitza

Elikadura pobrea zuten, ogia zen haien oinarrizko elikagaia

Txaboletan bizi ziren, animalien artean, beraz higienea eskasa zen.

Nekazaritza eta abeltzaintza ziren jarduera nagusiak, baina ez ziren oso emankorrak.

Beste bailabide batzuk bazituzten ere, maileguak eskatu behar zituzten jaunei, uzta txarraren ondorioz.