EGUZKI SISTEMA

Ilargia Lurraren satelite bakarra da. Ez du argirik.Ez du berorik ematen. Argiztatua ikusten dugu Eguzkiaren argia islatzen duelako.

Ilargiaren posizioaren arabera, Eguzkiak desberdin argiztatzen du, eta horrela sortzen dira Ilargiaren lau faseak: ilargi betea, ilbehera, ilargi berria eta ilgora.7 egunean behin, fase berri bat hasten da.Lurraren inguruan buelta oso bat egiteko 28 egun behar ditu. (7 egun x 4 fase).

Ilargi betea:Ilargia erabat argiztuta ikusten da.

Ilbehera: Ilargiaren zati bat baino ez da ikusten.C letraren antzeko forma du.

Ilargi berria:Ilargia ez da ikusten Lurretik.

Ilgora:Ilargiaren zati bat baino ez da ikusten.D letraren antzeko forma du.

EKLIPSEAKLurrak Eguzkiaren inguruan eta Ilargiak Lurraren inguruan egiten dituzten errotazio-mugimenduaren eraginez, astro batzuk beste batzuen aurrean jartzen dira, eta argia igarotzea oztopatzen dute. Fenomeno horri eklipsea deitzen zaio.

ILARGI-EKLIPSEAIlargi-eklipsea gertatzen da Lurra Ilargiaren eta Eguzkiaren artean kokatzen denean eta eguzki-argia Ilargira iristea eragozten duenean.Lurraren erdi honetatik, Ilargia Lurraren itzalean ezkutatuz joaten da, desagertzen den arte.

EGUZKI-EKLIPSEAEguzki-eklipsea gertatzen da Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren tartean jartzen denean eta eguzki-argiari bidea oztopatzen dionean. Hori gertatzen denean, Lurraren zati batilunpean geratzen da, gaua balitz bezala.

Argi-urtea distantzia neurtzeko unitate bat da. Metroarekin eta kilometroarekin zerikusi handiagoa du segundoekin eta orduekin baino.Izarrei begiratzen dietenek -astronomoek- erabiltzen dute unitate hori. Izan ere, izarrak oso-oso-oso urruti daude. Adibidez, Lurretik hurbilen dagoen izarra (Eguzkiaz gain) 38.000.000.000.000 kilometrora dago. Zenbat kilometro daude zure etxetik eskolara?Argi-urte bat urtebetean argiak egiten duen distantzia da, eta argiak beti abiadura berean bidaiatzen du: segundoko 300.000 km-ra. Gure bizikletek baino azkarrago, ezta?Hortaz, urtebetean zenbat kilometro egiten ditu argiak? Astindu matematikak!Oso ongi, erantzun zuzena 9.460.800.000.000 km da!Hori argi-urte bat bada, kilometrotan zer distantziari buruz ari gara 20,5 argi-urtera dagoen planeta bat aurkitu dutela esaten dutenean? Ehunka bilioi kilometrora! Horrenbeste zero sartzen ez direnez, argi-urteak erabiltzea erosoagoa da; ez zaizu iruditzen?

LURRAREN MUGIMENDUAKPixka bat okertua dagoen ziba baten antzera mugitzen da Lurra bere ardatzaren inguruan. Eguzkiaren inguruan ere biratzen da. Errotazio eta Traslazio mugimenduak dira.

ERROTAZIOALurrak bere errotazio-ardatzaren inguruan biratzen denean egiten duen mugimendua da.Ardatz hori Ipar polotik Hego polora zeharkatzen duen irudizko lerroa da.Bere ardatzaren inguruan bira osoa egiteko, Lurrak 24 ordu behar ditu (egun bat).Lurraren errotazio-mugimenduak eguna eta gaua eragiten ditu.

TRASLAZIOAEguzkiaren inguruan ere biraka ibiltzen da Lurra, eta mugimendu eliptiko bat egiten du. Traslazio mugimendua da hori.Eguzkiaren inguruan bira oso bat egiteko, 365 egun behar ditu Lurrak (urtebete bat).Lurraren traslazio-mugimenduak urtaroak eragiten ditu: udaberria, uda, udazkena eta negua.

Eguzki-sistema Esne Bidearen beso batean dago.

Esne Bidea espiral-formako galaxia bat da.Izen horrek "esnearen bidea" esan nahi du, eta erromatarrek asmatu zuten duela urte asko.Milaka miloi galaxia daude unibertsoan.

EGUZKIAEguzkia da lurretik hurbilen dagoen izarra.Argia eta beroa igortzen ditu, eta biak dira oso garrantzitsuak gure planetako bizitzarako.Egunez, haren argia oso bizia da, eta ez digu uzten gainerako izarren argia ikusten.Gainerako izarrak gauez baino ez dira ikusten, eta oso txikiak dirudite, Lurretik oso urrun daudelako.

Astroak zeruko berezko gorputzak dira, hala nola izarrak, planetak, kometak, sateliteak, etab. Unibertsoan badira bestelako gorputz artifizialak ere (koheteak, teleskopio bereziak, etab.), gizakiak sortu eta zerura bidalitakoak, unibertsoa ikertzeko, baina horiek ez dira astroak.

Forma zehatz bat eta mugitzeko modu jakin bat dituzten zeruko gorputzak dira: izarrak, planetak, kometak, sateliteak, etab.Unibertsoan badira bestelako gorputz artifizialak ere (koheteak, teleskopio bereziak, etab.), gizakiak sortu eta zerura bidalitakoak, unibertsoa ikertzeko, baina horiek ez dira astroak.

Ezaugarriak:Esfera forma eta agirik eta berorik igortzen ez duten astroak dira.Izar baten inguruan biratzen dira, orbitak markatzen.Gure Eguzki sistemaren planetak hauek dira:Merkurioa:Eguzkirainoko distantzia 58.000.000 Km.Diametroa: 4.875 Km.Errotazio mug.: 58,7 egunTranslazio mug.: 88 egunSateliteak: 0(Tarda el mismo tiempo en dar una vuelta alrededor del Sol que en hacerlo sobre sí mismo. Un día y un año son iguales.)Venus:Eguzkirainoko distantzia: 108,159,000 Km. Diametroa: 12,104 Km. Errotazio mug.: 243 egunTranslazio mug.: 225 egunSateliteak: 0Lurra:Eguzkirainoko distantzia: 149,597,900 Km. Diametroa: 12,104 Km. Errotazio mug.: 23 ordu, 56 minutu eta 4,1 segunduTranslazio mug.: 365.256 egunSateliteak: : IlargiaMarte:Eguzkirainoko distantzia: 227.987.000 Km.Diametroa: 6.794 Km. Errotazio mug.: 1.026 egunTranslazio mug.: 1.880 urteSateliteak: Fobos eta DeimosJupiter:Eguzkirainoko distantzia: 778,357,000 Km. Diametroa: 142.800 Km. Errotazio mug.::9,9 horas Translazio mug.: 11.9 urte. Sateliteak: 16. Hauek dira garrantzitsuenak: Europa, Io, Ganimedes, CalistoSaturno:Eguzkirainoko distantzia: 1,426,715,000 Km. Diametroa: 119,300 Km. Errotazio mug.: 10 ordu, 39 minutu.Translazio mug.: 29.5 urte.Sateliteak: Titan.Urano:Eguzkirainoko distantzia: 2870.933.000 Km.Diametroa: 51,800 Km. Errotazio mug.: 17,14 ordu.Translazio mug.: 84,01 urte. Sateliteak: 15Neptuno:Eguzkirainoko distantzia: 4,500,000,000 Km. Diametroa: 49,500 Km. Errotazio mug.: 16 ordu eta 6,7 minutuTranslazio mug.: 165 urte. Sateliteak: 8.

Esfera formako asteroideak dira, eta beren argia eta beroa igortzen dituzte.

Planeten inguruan biraka ibiltzen dira, eta ez argirik ez berorik igortzen ez duten astroak dira.

Astro arrokatsuak dira, itxura irregularrekoak eta planeta bat baino txikiagoak. Izar baten inguruan biraka dabiltza.

Hauts, gas eta izotzez osatutako astroak dira, izar baten inguruan biraka dabiltzanak, bide eliptikoa eginez. Beroa igortzen duen izarretik gertu igarotzean, ikus daitekeen gasezko isats handia eratzen da.

Beste astroekin talka eginda puskatu diren kometa edo asteroideen zatiak dira. Lurreko atmosfera zeharkatzen dutenean, piztu egiten dira, eta honela deitzen diegu: izar iheskorrak.