GEOLOGIA

Bi kontinenteren arteko litosfera ozeanikoa erabat azpiratzean-> kontinenteak talka egin

Litosfera kontinentala arinegia mantua hondoratzeko eta subdukzio-prozesua eten egin kontinenteen arteko talkaren ondoren

PLAKA KONTINENTALEN ARTEKO KONBERGENTZIAREN EZAUGARRIAK

2 plaka kontinentalen arteko suturan-> talka orogenoa sortu

Sutuaren inguruan

plaken arteko marruskadurak eta konpresioak arroken

deformazioa

metamorfosia

Talkaren aurretik-> Bi plaken artean jalkitako sedimentuak

tolestu

pilatu

goraguneak eratu

Sedimentuen artean->ofiolitak egon ahal

ofiolitak-> 2plaka kontinentalak talka egin aurretik haien artean litosfera ozeanikoko obdukzioengatik sortu

Kontinenteek talka egitean

litosfera kontinentala hautsi

faila handiak sortu

2 litosfera kontinentalak

bata bestean sartuta gelditu

bata bestearen gainean

Talka-orogenoak Espainian. Pirinioak eta Mendikate Betikoak

Duela 60 milioi urte

Iberia penintsula-> uharte bat zen

Pirinioetako iparraldeko failak zeharkatu itsasdarrak

Iberiar penintsula hegoaldean beste faila bat egon-> Gibraltarko faila

Noranzko berean

ekialderantz Iberiar plaka

iparralderantz Afrikako kontinenteak

ondorioz->Iberia eta Europa arteko litosfera ozeaniko txikia

baita->Iberiar plaka Europako kontinentearen azpian sartu

talkaren ondorioz

pirinioak sortu

sortutako magmatismoak->Pirinio axialak sorrarazi

Pirinioak sortutakoan

Iberiar plakak Alborango plakaren kontra talka egin

gaur egun

2 plaketako plataforma kontinentaletan pilatutako sedimentuak->mendikate prebetikoan eta subbetikoan egon

Alborango plaka osatutako materialek->Sierra Nevada eratu

Lurrikarik izateko arriskua Iberiar penintsulan

konbergentzia higidura amaitu

pirinioek

mendikate betikoek

2 sistema horiek 2 talken ondorioz sortu

jarduera sismiko 2 arrazoiengatik Iberiar penintsulan

goraguneen goratzeak distentsioa eraginlitosferan

ebaki-esfortzuak sortu failetan

puntu beroa listosfera ozeanikoan egoten bada

litosfera ozeanikoa

mehea

malgua

lurrazala zeharkatu

gora doan magmak erraz zeharkatzeko

jarduera bolkanikoak soru

sumendi-uharteak sortu

gandor termikoa litosfera kontinentala azpian-> nekez zulatu

sortzen den magma->oso poliki igo gainazalerantz

kontinentearen azpian pilatu beroa

Litosfera kontinentalak

dentsitatea galdu

gandor termikoak egiten duen presioak bultza egitean

sabeldu egiten da

sabeldura

lurraza hausten hasi

Rift

haustura eremua

magma basaltikoa sartu

lurrazal ozeanikoa eratu

riftinga ziklo baten lehen fasea

1.

distentzio esfortzuek->abiarazi

kontinenteak hausteko prozesua

azpian gandor termikoa

Hasturagatik riftak eratu

2.

hausturan barrena

magma basaltikoa sartzen hasi

litosfera ozeanikoa osatu

emaitzak

ozeano bat sortzen hasi

kntinente bat bitan banatu

3.

litosfera ozeanikoa hautsi

kontinenteetatik hurbil

subdukzio eremu bat sortu

subdukzio prozesuak

litosfera ozeaniko kontsumitu

kontinenteak hurbiltzen hasi

4

ozeanoaren hondoa txikitu

kontinenteak talka egin

Riftinga Iberiar Penintsulan

Iberiar penintsula gora egin

Isostasia

Clarence E. Dutton

lurrazalaren

honoratze eta goratze

bertikalak azaldu

arkimedesen printzipioa lurrazalari eta mantuari aplikatzearen emaitza zen-> Oreka isostasikoaren eredu hori

Gaur egun ere erabili

hondoratzen eta goratzen dena

ez lurrazala

bai litosfera

litosfera azpiko mantuak eragin Arkimedesen bultzada

Isostasia, tektonika eta sedimentazioa

1

litosfera kontinental edo ozeanikoa loditu

azpiratzen den plaka ozeaniko batek egiten duen presioarengatik

litosfera zatia litosferaren azpiko mantuan sustraitu

goranzko bultzada bertikal edo gorakada isostatiko bat jasan

ondorioz

talka-orogeno

uharte-arku

2

Higadurak goragunea desegin

orogenoak jasaten duen pisua arindu ahala

gorakada isostasikoa eragin

ondorioz->orogenoaren sustraiak ahuldu

azkenik

sustraiak eta erliebea desagertu

litosfera kontinentala lau gelditu

3

talka-orogeno baten pisuak azpian gelditzen den plaka hondoratu

subsidentzia-arro sedimentario bat sortu-> orogenoaren aurreko aldean

sedimentu ugari pilatu

4

Sedimentuak jalki ahala

arro sedimetarioa hondoratu-> subsidentzia gertatu

ondorioz

material ugari pilatu->arro sedimentarioan

Litsofera motak

kontinentala

ezin hondoratu mantuan, granito dentsitatea txikiagoa

ozeanikoa

basaltzoko osatuta,hondoratzeko dentsoa

PLAKA LITOSFERIKOAK

Batzuk litosfera ozeanikoz osatuta

Gehienak 2 plakaz osatuta

7 plaka nagusiak

6 kontinente-masa

SUBDUKZIOA ETA PLAKA-ERTZ SUTSITZAILEAK

Plaka ozeanikoa litosfera azpiko mantuan hondoratu= SUBDUKZIOA

plaka ozeanikoaren ertza lositu+hoztu

Prozesua gero eta azkarragoa

azpiratzen den litosferak presio handiagoa konprimatu eta trinkotu

jarduera bolkanikoak= litosfera ozeaniko berria sortu

dortsalaren 2 zati banatu= faila-eremua sortu

2 prozesu moteldu Lurra hozteko prozesua

Elementu erradiaktiboen desintegrazioa

partikulak subtomikoak askatu abiaduran handian

Partikularen atomoak talka= tenperatura igo

Nukleo metalikoaren kristalizazioa

burdina urtua kristaldu

brudina solidatu+ barne-nukleoa loditu

Lurreko makina termikoaren motorra

Lurra=gradiente geotermiko

Mantuko konbekzioen eragina

1. Jarduera bolkanikoa

2. Basaltozko lurrazalaren birziklapena

3. Plaka litosferikoen higadura

Lurraren barneko makina termikoa

Deshidratazioa

azpiratutako sedimentuak ura galdu+basalto osatutako mineralak

Urtze partziala

erraz urtu mineralak

dentsitate baxua, magma igo gainazalerantz

D geruzatik askatu

Litosferara iritsi+ berotu= puntu beroa sortu

tenperatura oso altua

Lurrazala

2 lurrazal mota:

Lurrazal kontinentala:

30km-tik 70km-tara lodiera

Masaren %85 granito

Arroken dentsitatea : 2,600-2.700kg/m3-koa

Lurrazal ozeanikoa:

Ozeanoren hondoa

10km-ko lodiera

Basaltoz osatuta

Azkeneko geruza + Mohorovic bereizten du azkenengo etena

Mantua

Lurraren bolumenaren %82 baino gehiago

Mohorovic + Gutenberg etenaren artean

Periodotitaz osatuta

Dentsitate ez oso homogeneoa

Arrokak trinkotzean, 3.400-4.000 kg/m3-ko dentsitatea

Nukleoa

Geruzarik barnekoena

%80 burdin + %10 nikela

%10-tik behera C, O eta S

Litosfera

Geruza zurrun + portaera hauskorra
Lurrazalez + goi-mantuz osatuta

2 mota

L. kontinentala

Granitoz osatuta

100-300km lodi

L. ozeanikoa

Basaltoz osatuta

30-50km lodi

Mantua

Litosfera azpiko goi-mantua

Litosferaren oinarriaren + Repetti etenaren artean

Repetti etenak banandu dentsitate desberdineko arrokak

Zurruna + uhin sismikoak bizkortu

Litosferaren aspiko geruza, astenosfera

Behe mantua

Repetti + Gutenberg etenen artean

Goi-matua baino dentsoagoa

Kanpo-nukleoa

Oso dentsoa, %80 burdinez osatuta

Egoera likidoan, oso beroa

Ez ditu S uhinak transmititzan

Lehman etena bereizten du nukleotik

Barne-nukleoa

Presio handiagoan

Solidoa + beroagoa

Endosfera

Konposizio bera, kristal-egitura desberdina

Lurraren zati metalikoa

3.000 graduetan

100-400 km-ko lodiera
+
mantuaren eta nukleoaren arteko transizioa eratu

"D" geruza:

Mantuaren hondarrik dentsoenek D" geruza osatu

Konbekzio-korronteak

D" geruzaren materialak mugitu

Gandor termikoa material beroa eramaten duen
korronteak

Beroaren garraioa nukleotik

1. Kanpo-nukleoko burdina kiristaldu + hauspeatu
Barne nukleoa handitu
Kristaltze-prozesuak beroa askatu

2. Kanpo-nukleoko konbekzioak berua oinarriraino garraiatu

3.Mantu konbekzioak beroa gainazalerantz garraiatu

4. Jarduera bolkanikoak beroa kanpoalderantz kanporatu

Lurraren gainazala hotz egotea
+
barnealdea bero egotea

Gradiete geotermikoa

Kanpo-nukleoa

3.000 gradutik gora

Likidoa

Milioika atmosferako presiopean

Konbekzio-korronteak

Kanpo-nukleoaren barnean

Burdin likidoa ibilbide zirkularrak

Eroale elektriko hau:
sortu + iraunaraztu Lurraren eremu magnetikoa

Alfred Wegener

Kontinenteen + ozeanoen jatorria argitaratu

Pangea

Superkontinentea

Kontinente jitoaren teoria = teoria mobilista

Kontinenteen jitoaren ebidentziak

Arroka berdinak zeinbait lekutan

Kontinenteak puzzle moduakoa da

Kontinenteak elkartzea, Pangea:
Glaziarra

Ezpezie berdinen fosilak kontinente desberdinetan

Ezaugarriak

Jatorri bolkanikoko goraguneak

Laba basaltiko kantitate izugarriak

Ez sedimentuz estalita

+ urrundu, + sedimentu

Zerrenda paleomagnetiko simetrikoa

INbertsioen erregistro modukoa da

+ urrun, + basalto arroka anitzak

Dortsalaren ardatzean arroka berriak sortu

2.1.2. Ozeanoen hondoaren hedadura

Harry Hess teoria proposatu

Litosfera hausturak = dortsalak

Mantuko materiala atera
Solidotu + lurrazar ozeanikoa eratzen du labak
Bi alboetarantz bultzatu
Zabaldu ozeanoa + kontinenteak zatitu

Litosfera ozeanikoa, kontinental baten ertzean azpiratu ahal

lurrikarak sortzeko arriskua

presio handia

jarduera sismiko oso handia

litosfera ozeanikotik zatiam apurtu+ litosfera kontinentalaren gainean gertau

Ofiolita

kontinente gaineko zatiak

Ezaugarriak

1. Sedimentuak azpiratu

akrezio-prisma sortu

ozeano-fosaren ondoan

2. azpiko plaka presio handia=plaka kontinentala loditu

orogeno sortu

3. Magmatismoak jarduera bolkanikoak eragin

granitosko arroken intrusioa

4. Lurrikaren hipozentroa sakona

5. Aspiratutako plakaren urtze partziala

6. Aspiratutako plaka angelua txikia eratu

Litosfera ozeanikoa dortsaletik urrundu= hoztu eta loditu

Adb.Filipinetako plaka

Ezaugarriak

1. Azpiratu ez den plaka= uharte-arku sortu

2. Ozeaniko erraz urtu mineralak

magma-ganberak elikatu

3. Subdukzio-eremuan ozeano-fosa sakona sortu

4. Azpiratutako plaka ez presio handia0sedimentuak erraz azpiratu+ akrezio-prisma sortu

5. azpiratutako plaka oso okertuta egon

Japoniako uhartediaren egoera

Asiako plaken gailurrean= jarduera bolkaniko eta sismikoa

Sumendi-uharteak eratu litosfera ozeanikoa kontinentalaren gainean

Asiako kontinentearen ertzean gelditu subdukzio-eremua

Akrezio-prisma handiagoa