PLANINE SRBIJE

ZLATIBOR

Ranije su je nazivali Rujno ili Rujna plainina

Naziv je dobila jer se na njoj nalazi vrsta belog bora koja ima četine boje zlata. Latinski naziv za bor je Pinus Silvestris Varegata Zlatiborica.

Zanimljiva mesta u okviru planine:

Stopića pećina - jedna od najvećih pećina u Srbiji. Kroz pećinu protiče Trnavski potok. Podeljena je na više dvorana(Svetla, Tamna, Velika sala sa kadama,Kanal sa kadama i Rečni kanal)

"Staro selo" Sirogojno - muzej na otvorenom. Cilj muzeja je da posetiocima dočara način života seljaka iz 19. veka. Neke brvnare prikazuju kako su tačno izgledale kuće seljaka iznutra. Brvnare se koriste kao konaci, suvenirnice, prodavnice i krčme. Selo je odrađeno u etno stilu.

Drvengrad - izgrađen po zamisli filmskog reditelja Emir Kusturice radi snimanja filma „Život je čudo“. Održavaju se razna kulturna događanja.Glavna ulica nosi naziv Ive Andrića, pored toga postoje i ulice Miodraga Petrovića Čkalje, Nikole Tesle, Novaka Đokovića...

Šarganska osmica - pruga na jednom delu se uvija u obliku broja osam i po tome je dobila naziv.

Spomenici:

Spomenik na Šumatnom brdu - posvećen je partizanima koji su ubijeni od strane okupatora u Drugom svetskom ratu 1941. godine.

Spomen česma na Oku - podignut je u čast palim borcima iz sela Branežaca i Semegnjeva.

Bronzani spomenik generalu Krsti Smiljaniću

STARA PLANINA

Najviši vrh u Srbiji je Midžor - 2169 m

Po ovom planinskom masivu je Balkansko poluostrvo dobilo ime, a reč balkan je u prevodu znači planina.

U vreme Rimljana venac je nosio naziv Haemus, što je označavalo brdoviti kraj.

Manastiri koje se nalaze u okviru planine:

Manastir Sveti Đorđe ili Temska

Manastir Svetog Onurfija

Dobroševski manastir ili Poganovo

Manastir Sukovo

Prostire se većim delom u Bugarskoj, a manjim delom na jugoistoku Srbije.

Izletišta:

Babin zub - vrh je dobio ime po babi koja je Turcima prenela harač i se kaže da su je na Tresibabi tresli, u Mučibabi mučili, a na Babinom zubu slomili zub, da bi priznala gde je turski harač.

Piljski vodopad - drugi je po visini vodopad u Srbiji. Vodopad se sastoji iz dve kaskade: Gornji pilj (niža) i Donji pilj (viša). Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 1450 metara.

Čunguljski vodopad - nalazi se na Toplodolskoj reci

Kovani dol

Rsomočki vodopadi

Kanjon Temštice

Temštica - poznata je po uklještenim meandrima u okviru klisure u crvenim peščarima

Koziji kamen – na Zavojskom jezeru

Slavinjsko grlo

Najdragoceniji deo zaštićen je kao Park Prirode.

Strogi prirodni rezervati:

Draganište – rezervat smrčevih šuma

Golema reka – bukova prašuma

Vražja glava - lokalitet na kojem je moguće pratiti razvoj biljnih vrsta, planinskog javora, raste i retka biljna vrsta iz porodice vresova (slika)

Tri čuke – retka zajednica bora krivulja (Pinetum mugi)

Smrče (Arbinje) – najočuvanije šume smrčve

Tresave - kisela vlažna staništa sa stalnim prisustvom vode. Stalni višak vode iz padavina ili iz podzemnih voda uslovljava manjak kiseonika što dovodi do nepotpune razgradnje biljnih ostataka koji se talože kao treset

Kopren - predstavlja nalazište biljaka iz porodice mesožderki (Drosera rotundifolia)

Postoji oko 150 vrsta ptica gnezdarica, 116 vrsta dnevnih leptira, 30 vrsta sisara, 6 vrsta vodozemaca, 12 vrsta gmizavaca i 26 vrsta riba.

Retke biljne vrste su:

Rosulja

Gorocvet

Patuljasta perunika

Planinska sasa

Šumski ljiljan

FRUŠKA GORA

Najviši vrh je Crveni čot - 539 m

Naučnici je nazivaju “ogledalom geografske prošlosti” jer je bila ostrvo Panonskom moru.

Na njoj ima 16 manastira koji su sagrađeni između 16. i 18. veka. Napoznatiji su:

Novo Hopovo

Grgeteg

Jazak

Nazivaju je još “Svetom Gorom“ ili “Srpskim Atosom“

Ima 12 veštačkih jezera od kojih su najpoznatija:

Ledničko jezero(isušeno)

Bruja

Beli kamen

Sot

Penušavi slapovi Dumbovačkog vodopada jedini su na Fruškoj gori i predstavljaju oazu

Ugrožena životinjska vrsta je orao krstaš.

Može pronaći 30 retkih vrsta orhideja.

Sremci imaju legendu koja kaže da kada je Bog stvarao svet, Sremac se uspavao i došao je izvinjavajući se tek sutra dan. Međutim, Bog je tada već sve podelio pa mu nije preostalo ništa drugo nego da Sremcu ustupi deo raja.

Naziv Fruška gora potiče od vremena kada se Franačka država prostirala na današnjoj teritoriji Srbije i ostalih zemalja. - „Frug“ znači Franak

Izletišta:

Rohalj baze - dobile su naziv po podzemnim bazama, skrovištima lokalnog stanovništva koje se povlačilo iz Divoša, Ležimira i okolnih sela za vreme Drugog svetskog rata

Lipovača

Iriški venac

Avalski toranj

Spomenik Slobode

PROKLETIJE

Najviši vrh u Srbiji je Đeravica - 2656 m

Nazivaju je još kao Albanske Alpe jer su formirali oštre planinske litice koji su izazov za planinare i alpiniste. Takođe, u nekim geografskim kartama je bila zabeležena kao Trojanske planine – ‘Monti Troiana’. Naziv je nastao po najvišem vrhu – Trojan i po legendi o Troji

Srpski naziv Prokletija u srednjem veku je bio Altini Prudi. Današnji naziv Prokletija potiče sa početka 20. veka, kada je geograf Jovan Cvijić zamenio stariji naziv i dao mu ovaj naziv.

Šuplja vrata ili Mačji poljubac - prema legendi u ovom kamenu se skrivao zaljubljeni par čija je ljubav bila zabranjena. Posmatrajući njihovu ljubav, vile su vremenom postale ljubomorne i pretvorile su ih u kamen. “Mačiji poljubac” predstavlja njihovu ljubav koja je večna i odoleva vremenu, pa ukoliko dlanovima dotakne stenu par koji se snažno voli kao oni, oslobodiće ih.

Prostire se u 3 države:istočnoj Crnoj Gori, južnom delu Srbije (Kosovo i Metohija) i severnoj Albaniji.

Izvori:

Ali Pašini izvori - dobili su ime u slavu Ali Paše Gusinjskog, albanskog vojnog zapovednika koji je pokušavao da potčini ovaj deo albanskoj upravi, posle odluke Berlinskog kongresa 1878. godine.

Altin - oblast koja je poznata iz srpskih srednjovekovnih i kasnijih turskih izvora. Prostirala se većim delom u severoističnoj Albaniji i na južnim i jugoistočnim padinama i ograncima Prokletija i zahvata reke Valbone, Drima i Erenika.

Đeravičko jezero

U bližoj istoriji su postojala 4 lednika:

Plavski – dolina reke Lim

Plavsko jezero se nalazi u treminalnom basenu ovog lednika, na 960 m nadmorske visine, gde se ovaj lednik otapao.

Plavskom ledniku je priticao Vusanjski lednik, dužine 20 km. Njegovim otapanjem stvorena je klisura Suke

Pećki – dolina Pećke Bistrice

Pećki lednik spajao se sa Sušičkim stvarajući Supodinski lednik širine do 6 km.

Dečanski – dolina Dečanske Bistrice

Rožajski – dolina reke Ibar

Prokletije su dom kraških vrela, kanjona sa brojnim vodopadima, ponorima,raznolikih oblika reljefa poput vulkanskih, glacijalnih, fluvijalnih i kraških predela, ali i valova, cirkova i terasa.

Dominiraju šume cera, a planinske obode krasi i hrast kitnjak, crni grab i crni jasen. Od četinara u najnižim delovima rastu jela i smrča, a u višim pretežno molika i munika. One su autohtone vrste Srbije jer molika predstavlja endemit, a munika subendemit Balkana.

Životinjske vrste koje se javljaju ovde su:divokoza, zec, lisica, vidra, kuna, jazavac, tvor, veverica, mrki medved i divlja svinja. Od ptica: veliki tetreb, jarebica kamenjarka, ljušterka i sivi orao.

Mrki medved

Divokoza

Jarebica kamenjarka

Veliki tetreb

Prokletije su značajne za Srbiju i narod po tome što su za vreme Prvog svetskog rata prelazili srpski vojnici i narod tokom povlačenja albanske golgote. U zimu između 1915. i 1916. godine oko 200.000 vojnika i civila je krenulo preko zavejanih Prokletija tražeći spas na drugoj strani. Istoričari procenjuju da je na liticama ove planine ostalo oko 72.000 ljudi. Nakon više od mesec dana pešačenja po nepoznatim predelima, do albanske obale stiglo je oko 110.000 ljudi koji su brodovima saveznika prevezeni na Grčko ostrvo Krf.

U sklopu planine Prokletija izdvajaju se 3 ribolovna područja:

Plavsko-limski (mladica „blatnjača“, štuka, lipljen)

Ibarski (potočna pastrmka, krkuša, belica, lipljen, potočna mrena)

Pećko-dečanski (klen, mrena, skobalj, jegulja)

Rezervati prirode:

Volušnica

Hridsko jezero

Drevna nalazišta:

Kremštice - selo Petnjik kod Berana - pronađeni su ostaci neolitskog naselja

Beran krš - pronađeni su ostaci naselja,oruđa, igle, noževi...

Manastiri Visoki Dečani i Pećka patrijaršija - u doba srednjovekovne srpske države su izgrađeni

Visoki Dečani

Pećka patrijaršija

Stare balkanske kuće(metohijske kule)

Jašar pašin konak

Kuća Protića u selu Loćane kod Dečana

Tahir begov

Trebački krš - otkriveni ostaci iz mezolita

ŠAR PLANINA

Najviši vrh u Srbiji je Bistra - 2652m

Ime je dobila po svojim šarenim pejzažima koji su najizraženiji kada je pod snežnim pokrivačem

Nalazi se na granici Srbije, Severne Makedonije i Albanije

Nazivaju je još Skardus, Carska planina i Monte Argentaro

Značani manastiri i crkve su:

Manastir Sv. Petra Koriškog

Crkva Sv. Bogorodice Odigitrije

Manastir Sv. Trojice

Ostaci Dušanovog grada i manastirskog kompleksa Sv. Arhangeli

Najznačajnija jezera su:

Livadičko jezero(Štrbačko) - "Gorske oči"

Šutmansko jezero - glacijalno jezero

Gornje Blateštičko jezero - smešteno je na Blatešičkom cirku

Donje Blateštičko jezero

Strogi rezervati prirode:

Rusenica - stanište risova

Popovo prase - rezervat bora munike

Ošljak - rezervat endemičnog bora munike u donjem delu planine.Naseljavaju i jarebice, kamenjarke,leštarke i tetrebovi

Golem bor - rezervat munike

Najpoznatiji prevoji koji spajaju Tetovski okrug sa Kosovsko-metohijskim područjem su: Karanikolički, Skakalički Čelepinjski, Livadički (Meanče) i prevoj na Vraci.

KOPAONIK

Najviši vrh je Pančićev vrh - 2017 m

Dobio je naziv po rudnim bogatstvima jer se tu "ruda kopala odvajkada"

Nazivaju je i kao "Srebrna planina" ili "Sunčana planina"

Veliko kopaoničko bogatsvto su termalne vode(banje) od kojih su najpoznatije:

Jošanička banja

Lukovska banja

Kuršumlijska banja

Veliko je turističko mesto,naročito zimi

Na visini od 800m počinje nacionalni park koji je proglašen 1981. godine.

Znamenitosti ove planine su:

Dolina jorgovana - površina oko reke Ibar

Svetilište Metođe - crkva u steni

Mijatovića jaz - kanal koji je Dragoljub Mijatović iskopao do svoje kuće jer je imao imanje kojem je voda bila potrebna da ne bi presušilo. Simbolizuje solidarnost i zajedništvo

Jošanička banja-u dolini reke Jošanice. Bogata je lekovitim vodama

Spomenici prirode

Geomorfološki spomenici – kamene granitne figure: Lisičja stena(slika), Pajin grob, Suvi vrh, Jankov breg, Babin grob, Visoki deo, Karaman – Vučak

Tragovi pleistocenske glacijacije: Cirk Krčmar, Cirk Široki do, Cirk Velika Gobelja

Geološki spomenici : Velika stena, Velika Šiljača, Jelica, Žljeb, Gvozdac i Oštri krš

Hidrološki spomenici - izvori i vrela: Vrelo Duboko, Gejzir Gvozdac, vodopad Barska reka – vodopad Jelovarnik, Semeteško jezero

Hidrološki spomenici - strogo zaštićeni vodotoci slivova: Samokovska reka, Gobeljska reka, Barska reka(slika), Brzeka reka, Duboka reka

Najpoznatiji izvori su:

Marine vode

Krčmar voda

Javor česma

Na prostoru Kopaonika su nastala urvinska jezera od kojih su najpoznatija:

Semeteško jezero

Gornje jezero

Donje jezero

Ugrožene životinjske vrste su: Suri orao, Sivi soko , Šumska sova, Planinska ševa, Krstokljun, Sivi puh, Buljina, Divlja mačka, Živorodni gušter

Suri orao

Planinska ševa

Sivi puh

Retka endemska biljka je runolist

ZLATAR

Najviši vrh je Golo brdo - 1627 m

Manastiri i crkve:

Crkva Sv. Trojice u Bistrici

Crkva u Štitkovu

Manastir Davidovica - ktitor je najmlađi sin Vukana Nemanjića,Dmitar koji se kasnije preimenovao u Davida.

Manastir Mileševa - nalazi se freska Belog Anđela

Manastir Banja

Najveće šume Zlatara su lišćarsko-četinarskog, mešovito četinarskog tipa i smrčeve šume.

Planina je proglašena za "vazdušnu banju" zbog raznolikih vrsta šuma.

Zlatar je poznat po beloglavom supu - predstavlja reliktnu vrstu

Subtopic

Dom je najlepših jezera

Zlatarsko - treće po veličini u Srbiji. Plovno je najvećim delom i pogodno i za kupanje

Ledena pećina

Sjeničko - nastalo je presecanjem reke Uvac i izgradnjom brane kod Nove Varoši. Nalazi se Devojačka stena za koju se vezuju brojne legende

Radoinjsko - modro zelene boje za koje kažu da je "parče raja zapadne Srbije"

TARA

Najviši vrh u Srbiji je Zborište - 1544 m

1981. godine proglašena za Nacionalni park

Turističke popularne destinacije:

Predov krst

etno selo Mećavnik - Drvengrad

Kremna - rodno selo proroka Tarabića

U blizini Kremna podignut je kompleks "Kremansko Proročanstvo“-brvnara koja je bila vrsta muzeja. U brvnari izložena је „Kosmička kugla“. Po predanju to je jedan primerak kamenja koje je nekad davno pogodilo Zemlju. Kamen bi trebalo da zrači energijom koja kod ljudi izaziva vidovitost.

Šljivovica

Hajdučka česma

Sekulići - nalazi se crkva koja je posvećena caru Lazaru

Ovde raste Pančićeva Omorika, relikt i endemit. Otkrio ju je Josif Pančić.

Rezervat prirode:

Crveni potok - dobio je ime zbog potoka koji protiče kroz zemljište sastavljeno od crvene ilovače koje u vreme jačih padavina dobija crvenu boju. Očuvan je prašumski tip šume.