EKOSISTEMEN DINAMIKA
EKOSISTEMA
Espezien arteko harremanak
Mutualismo
Bi gizaki edo gehiago elkartzen dira guztien onerako.
Pailazo-arraina
Itsas anemona
Komentsalismoa
Bi gizaki elkartzen dira baten onerako.
Marrazoa
Erromes
Inkilinismoa
Bi gizaki elkartzen dira baten babespena lortzeko.
Hontzak eta hartzen dituzten zuhaitzak.
Parasitismoa
Bi organismo elkartzen dira bati kalte egiteko.
Arkakusoak
Txakurrak
Lehiaketa
Bi gizaki errekurtso mugatu bat lortzeko lehiaketa bat
egiten dute.
Uso bat ogiaren bila
Harraparitza
Bi gizaki errekurtso mugatu bat lortzeko lehiaketa bat
egiten dute.
Lehoinabarra
Gazela
Habitat
Organismo horrek duen lurralde
fisikoa da.
Txoko ekologikoa
Ekosistema batean espezie bat
duen zeregina da.
. Faktore . . abiotikoak
Izaki bizidun batzuen agerpenaren
mendekoak dira.Leku berean bizi diren arteko
harremanak zehazten ditu.
Espezieen barneko harremanak
Familia-asoziazioa
Familia bereko Izaki bizidunak bizitzen diren asoziazioa da.
Oilarrak
Oiloak
Kolonia-asoziazioa
Elkartuta dauden eta guraso bera duten gizaki osatutako
asoziazioa da.
Koala
Asoziazio-soziala:
Elkarrekin bizi den gizaki taldea da.
Inurritegia
Asoziazio-taldekoia:
Elkarrekin bizi diren giza taldea defendatzeko eta janaria bilatzeko asoziazioa da.
Hegazti saldo bat migrazioan
IZAKI BIZIDUNEN ELIKAGAIA EKOSITEMETAN
Maila trofikoak
Antzeko zerbait jaten duten
animalien multzoa.
Ekoizleak
Materia organikotik eta eguzki energiatik sor. Fotosintesia egiteko gai.
Deskonposatzaileak
Hildako materia organikoaz elikatu.Materia inorganiko bihurtu.
Kontsumitzaileak
Organismo heterotrofoak dira, hiru motatakoak.
Lehen mailakoak
Ekoizleez elikatzen dira
Bigarren mailakoak
Animalia belarjaleek elikatzen dituzte.
Hirugarren mailakoak
Lehen eta bigarren mailako kontsumitzaileez elikatzen dira.
Harreman trofikoak
Nor jaten duen adierazten duten geziak dira.
Sare-trofikoa
Kate-trofikoa
Piramide trofikoak
Zein aldaketak dauden maila
trofikoen artean adierazten du.
Kopuruen piramideak
Pisu bakoitzak maila trofiko
horretako banakoen kopurua
adierazten du.
Biomasare piramidea
Maila bakoitzean une jakin
batean dagoen biomasa
kopurua adierazten dute.
Energiaren piramidea
Pisu bakoitzak maila trofiko
batean pilatutako energia
adierazten du.
BIOSFERA, EKOSISTEMAK BBBBBETA DINAMIKA
Biosfera
bbbLurraren bizi diren izaki bizidun bbbbbbbbbmmultzoa da.
Ez dago insolatuta bizi den organismorik
Izaki bizidun banaketa ez da unirformea
Ingurumena
..Leku bateko ingurumen baldintzen ..........edo faktoreak multzoa.
Faktore fisikoak
Argia eta itzala
Eguzki erradiazioa
Presio atmosferikoa
Faktore kimikoak
Airearen eta uraren kantitatea
Gazitasuna
Oxigeno disolbatuaren kantitatea
Ekosistema
Leku jakin batean bizi diren izaki b bizidun multzoa.
Biotopoa
Ekosistemaren zati ez organikoa
Biozenosia
Biotopoan bizi eta harrematen jartzen diren izaki bizidunak
Ekosfera
Lurra ostazen duten ekosistema m guztien multzoa.
Ekologia
Ekosistemaren osagaiak eta funtzionamendua n aztertzen duen zientzia.
Biomak
Planetako eremu jakin baztuk.
NNNLEHORREKO ETA NURETAKO INGURUNEA
Lehorretako ingurunea
Lehorreko ingurunea uretakoa v baino leunagoa da.
Argia
Beharrezkoa da bizitzarako.Ekositema gehienetan iturri nagusia eguzki argia da.
Temperatura
Temperatura aldaketa asko daude.
Hezetasun atmosferikoa
b Airean dagoen ur kantitatea da eta garrantzitsua da bizi funtzioak egiteko.
Uretako ingurunea
Uretako ur gaziko masak eta ur v gezako masak osatzen dute
Argia
Uretan zenbat eta sakonago egon gero eta argi gutxiago egongo da.
Temperatura
Uretan disolbatutako oxigeno guztia ur lasterren mende daude.
Gazitasuna
Disolbatuta dagoen gatz mineral konzentrazioa, eta itsas espezien banaketak eragiten ditu.
Oxigeno kantitatea
Atmosferak eta urak bat egiten duten gainazala handia bada, handia izango da ere oxigeno trukea.
Presio hidrostatikoa
Atmosfera handitzen da uretan hamar metro beherago egiten denean.
Biskositatea
Suspentsioan geratzen dira organismoak zailtasun gehiago dituzte leku batetik bestera joateko.
Dentsitatea
Izaki bizidunen flotagarritasuna dentsitatearen mende dago. Beraien gorputzan ia ez dute behar zati gogorra edo zurruna.
Uraren mugimenduak
Itsasartzean eta ibaien goiko zatietan funtsezko eragina du.
LEHORRETAKO ETA URETAKO MOLDAERAK
Lehorreko moldaerak
Argitara moldaerak
Landareak
Landare asko eguzkiari begiartzeko mugimenduak . egin, Fototropismo du izena.
Animaliak
Egunak eta gauak eragiten dio animalien portaerari eta jardueari. Batzuk egunez aktiboak dira eta beste baztuk gauez.
Tenperatura moldaerak
Landareak
Urtaro kaltegarrietan hiltzen dira eta haziak uzten dituzte.
Animaliak
Homeotermoek
Barne-tenperaturak mantentzen
dute. Egiturak dituzte hotzetik babesteko.
Batzuk hibernatzen dute.
Poikilotermoek
Ingurunearen antzeko tenperatura
dute, baldintzak aurkakoak direnean emigratzen dira.
Hezetasunera moldaerak
Landareak
Hostoen tamaina murriztea eta gogortzea hobekuntzat dira urik ez dagoenean. Beste batzuek sustrai handiak eta oso garatuak dituzte beheko dagoen uretara iristeko.
Animaliak
Batzuek estalki iragazgaitzak dituzte, uratik babesteko, artropodoen exoeskeletoak edo narrastien ezkatek adibidez. Beste batzuek guruin mukosak dituzte heze mantentzeko.
Uretako moldaerak
Argitara moldaerak
Animaliak
Argi gutxieneko guneetan bizi diren
animalia askok bereziak diren organoak garatu
dituzte, argia sortzeko. Gaitasun horri
biolumineszentzia izena du.
Landareak
Argia fotosintesia ahalbidetzen duen
energia-iturria da. Uretako ekosistemetan, argia
lehorrekoetan baino zailtasun handiagoarekin
sartzen da. Horregatik, landareak eta algak batez ere
gainazaleko geruzetan daude.
Presio hidrostatikora moldaerak
Arrain asko igeri - maskuria dute, presioetara moldatzeko eta erraz igeri egiteko.
Gazitasunera moldaerak
Zenbait animalia itsasoan eta ibaian bizi ahal dira, eta beren barruko gatz-kontzentrazioa erregulatu eta kanpoko aldaketen aurrean konstante mantentzeko gai dira.
Dentsitate handira eta biskositatea
Ura hain likatsua denez, arrainek flotatu edo igeri egin behar dute
Ur- lasterra moldatzea
Organismo bentikoek forma lautia izateko dute, edo lauzakinak eso bentosak izaten dituzte, hondoari itsasteko.