GIZARTE ETA KULTURA INGURUNEAREN EZAGUTZA (LEIRE GONZÁLEZ / GA2)

Umeari Hezkuntza esperientzien multzo koherentea eskaintzen dion eskola garaia.

Haurraren ikasketak eta garapen ahalmenak bultzatzen dituena.

Derrigorrezko eskolaren aurreko prozesu arautua.

Langile profesionalek gidatua.

Bizi diren errealitate ezagutzea.

Sortzen zaizkien arazoei aurre egitea

Gizartearen garapeneralp positiboki arituko diren herritarrak sortzea.

Umeen beharrak asetzeko

Jarduerak kanpoaldean antolatu eta espazio zabalen beharra.

Giro afektibo egokia, ulertzea, maitasuna, motibatzea, errespetatzea ...

Jolasaren bidez ezagutza eraiki, esplorazio-behaketa ahalbidetu.

Psikomotrizitatea landu.

Pertsonen arteko eta pertsonen edo gizarteen eta inguruaren arteko harremanak aztertzen dituzten zientziak dira.

Ezagutza zabala eta anitza.

Ideologia, metodo eta ikuspuntu desberdinak: positibista, marxista, postmodernoa ...

JAKINTZAGAIAK

Aktore eta mugimendo sozialak, gatazkak ...

Eboluzioa, hizkuntzak, kultura ...

Hauteskundeak, bakearen eraikuntza ...

Pertzepzioa, arrtea, emozioak ...

Jaiotza-tasa, heriotza-tasa, fekunditatea ...

Hezkuntza teoriak ...

BAI

Natur Zientzien oinarri berdina dute: metodo zientifikoa.

Ikerketa-objektua desberdina da, beraz, hura aztertzeko modua ere desberdina da.

Natur Zientziak

Naturaren legeak azaltzeko teoriak luzatzen dituzte.

Gizarte Zientziak

Portaera sozialak ulertzen saiatzen dira.

Zenbait gertaera non eta zergatik gertatzen diren galdetzen ikasten dute.

Denbora pasa ahala, gauzetan eta pertsonengan gertatzen diren aldaketez ohartzen hasten dira.

Haurrak gizarte-ohituretan hezten dira.

Gizarte-taldeen antolaketaren lehen arauak ikasten dituzte.

Ekonomiaren oinarrizko elementu batzuk erabiltzen dituzte.

Umeen sozializaziorako

Kultura ulertzeko

Inguru sozial eta kulturalean murgiltzen laguntzeko.

Inguruko gizarte errealitatea ulertzeko.

Pentsamendu kritikoa garatzeko.

Hiritartasun demokratikorako hezkuntzan sakontzeko eta bizikidetzan laguntzeko.

Inguru sozialera hurbildu eta honekin dituen harremanez jabetzeko.

Inguruko elementuen ugaritasunaz antzemateko.

Ohiturak eta esperientzia ezberdinez ohartarazteko.

Gure pentsamenduaren ardatz orokorrak.

Ingurua menperatu eta ezagutzeko beharrezkoak.

Komunikaziorako beharrezkoak.

Haurren testuingurua osatzen duten elementuek, baldintzek eta gertaerek eta hauek sortutako giroa osatzen dute.

ESPAZIOAK

ELEMENTUAK

HARREMANAK

BALDINTZAK

GERTAERAK

Garapena ez da automatikoki gertatzen. Gizabanakoa eta inguruaren arteko harremanetik eratortzen da ezagutza.

Inguruaren ezagutza ahalik eta era egokienean eta errazenean hurbildu haurrari.

Non eta noiz kontzeptu abstraktuak ez ditu ulertzen.

Ulermen subjektibotik objektiboetara pasatzen lagundu behar zaio.

Norbera eta mundua nahasi.

Haurrak bere irudiaren arabera hautematen du mundua.

Ojektuak elkarrekin nahastea eta objektuak berak nahastea.

Haurrak mundu global / nahasi bat hautematen du.

Haurrak borondate mitiko edo humano batek eragindako gertaeratzat ditu gertaera naturalak.

Ez du bereizten naturala dena eta artifiziala dena.

Haurrak izaki animatutzat du mundua, bera bezala.

Ez du bereizten bizia dena eta bizigabea dena.

FINALISMOA

Haurrak helburu jakin bat lortzeko egindako gertaeratzat hartzen ditu gertaera naturalak, berak nahita egiten dituen ekintzen modura.

Ez ditu bereizten helburua eta ondorioa.

Haurrak ez ditu bereizten objektuan zer den funtsezkoa eta zer den itxura iragankorra.

Haurrak ez dagokion errealitate bat egozten dio itxurari.

SENTSORIOMOTORA

EGOZENTRIKOA

Gorputza espazioaren erreferente.

Mugimendu autonomoekin kontzeptua zabaltzen du.

Erritmo biologikoa denboraren zentsua markatu.

OPERAZIOEN AURREKO GARAIA

EGOZENTRISMOA GAINDITZEN

Espazioaren kontzeptu ordenatua.

Denboraren unitateetara gerturatu.

OPERAZIO ZEHATZEN GARAIA

DESZENTRALIZAZIOA

Haurra ez da espazioaren oinarrizko erreferentea.

OPERAZIO FORMALAK

URTEAK

1. URTEA

Inguruarekiko tarteko harremana.

Bitartekariak

2. URTEA

Gizaki sozialaren hastapenak.

Komunikazio gaitasuna hasi.

Inguruko pertsonen imitazioa.

Bere nahietan ezin itzaron.

Gizaki-objektuen dependentzia: berokia.

3. URTEA

Esperientzia-esplorazioarekin adimena garatu.

Gorputz mugimenduen kontrola.

Bere inguruaren imajina mentala garatu.

Mugimenduaren oroimenaren bidez espazioak hauteman.

Aurreko esperientzia baten oroimen gaitasuna

Denboraren zentzua jaso.

ESPAZIOA

Espazioa ez da gizakiaren berezko kualitate bat. Ikasi egin behar da.

Egozentrismotik abiatzen den prozesua da.

Espazioa, apurka eraikitzen den nozioa da.

Behaketa, prentsioa eta lokomoziaren bidez ezagutzen da.

EGOZENTRISMOA

Ez dio espazio objektiboa ulertzen uzten.

Ez du bereizten bera eta munduaren artean.

SINKRETISMOA

Osotasunean ulertzen du mundua

SINKRETISMO ETA EGOZENTRISMOAREN ERAGINEZ

Espazioa bere neurrira egokitu.

Espazioa bere nahien arabera antolatu.

Espazioaren bereizketa nagusiak gorputz ardatzean oinarritu.

Espazioaren eta objektuaren arteko bereizkearik ez.

Bere gorputzak hartzen duen espazioa.

Espazioaren orientazioa.

Obejtu batek mugatutako espazioa.

Objektuen kokapen erlatiboak espazioan

Distantziak, interbaloak ...

Espazioaren neurriak.

Espazioaren eskematizazioa.

ESPAZIOA

Ekintzen-mugimenduen bidez pixkanaka garatzen doan kontzeptua.

ESPAZIOAREN OHARMEN TOPOLOGIKOA

Haurrak erlazio topologikoen bidez ulertzen du espazioa.

ESPAZIOAREN OHARMEN PROIEKTIBOA

Ikuspuntu jakin batetik begiratzean eta objektuen arteko harremanak zehaztean antzematen diren erlazio espazialak.

Gorputz ardatza oinarri eta lateralitatearen garrantzia.

ESPAZIOAREN OHARMEN EUKLIDEARRA

Espazioa errelitate objektibo bezala ulertzen da.

Objektuak 3 ardatz perpendikularren bidez kokatzen eta definitzen dira espazioan.

Luzera

Altuera

Zabalera

Kontzeptu euklidearrak: marra paraleloak, angeluak, azalera, bolumena, distantziak ...

Espazioaren ulermen abstraktuan edo pentsatutako espazioaren ulermenean lagundu.

HANNOUNNEN ETAPAK

BIZITUTAKO ESPAZIOA

Espazioa esperientzia-bizipenen bidez ulertzen du.

Espazioaren ulermen egozentrikoa.

Mugimendua eta objektuak eskuratzearen bidez espazioa aztertu eta ingurua interpretatzen du.

ANTZEMANDAKO ESPAZIOA

Espazioa behaketaren bidez hautematen du.

Ikustearekin espazioa ulertzeko gai da.

Distantziak eta kokapenak uler ditzake, zuzeneko esperientziarik izan gabe.

Abstrakzioaren hastapenak.

PENTSATUTAKO ESPAZIOA

Abstrakzioaren bidez espazioa ordenatu eta ulertu dezake.

Mundu ez ikusi, baina bere irudikapena uler dezake.

Abstrakzio gaitasuna

Espazioaren dimentsio matematikoaz jabetzen da.

Elementu batzuk eta besteak egokiro harremantzen ditu.

HAUR HEZKUNTZAREN HELBURUAK ESPAZIOAREN ULERMENARI BEGIRA.

Espazioaren gaineko bizipen egoki eta aberasgarriak planifikatu.

Subjektibitatetik objektibotasunera gidatu.

Gorputz eta mugimendu, zentzuen bidez eta eraagiketa mentaletatik lortutako espazioa ezagutzea.

HANNOUN

ESPAZIOAREN MUGAK ZABALTZEKO FASEAK: OBJEKTIBAZIOA

GORPUTZ ESPAZIOAK JABETU

Albokotasuna

Gorputzaren alderdi baten nagusitasuna.

Gorputz-eskema

Gorputz atalak bizitzea eta haietaz konsziente izatea.

ESPAZIOAREN EGITURAZ JABETU

Erreferentzia puntua aldatu.

Norberak hartzen duen espaziotik abiatuta, objektuek hartzen duten espazioaz jabetzera.

Objektuak norberaren ikuspuntutik ikusteik, objektuen arteko kokapenak analizatzera.

DISTANTZIEZ, NEURRIZ ETA TARTEEZ JABETU

Kokapen espazialek inplizituki distantzia ideia daramate.

Distantzietan haurretatik objektibizaziora igaro.

Neurri subjektibo-biologikoetatik obktiboetara pasa.

NOZIO ESPAZIAL GUZTIAK LANTZENRAKOAN, HAURRAK 3 MAILA GARATU BEHAR DITU

Nozio horiek norberak bizi.

Beste kideak behatu.

Grafikoki errespresentatu-adierazi.

GAUR EGUNEKO BIZITZAK SORTARAZTEN DITUEN ZAILTASUNAK INGURUA ERA EGOKIAN ULERTZEKO.

Autonomia falta.

Umeek ez dute esperimentatzen eta haien kabuz ezagutzak eraikitzen.

Ez dira autonomoak eta inguruarekin harremana eskasa dute.

OHARMEN ESPAZIALA

Norberaren esperientzia bereziei garrantzia eman.

Inguru zehatz baten errepresentazio grafikoa da.

Pertsona batetik bestera desberdina da.

MAPA MENTALEN OSAGAIAK

Mapa kognitiboaren oinarriak dira.

Elementu edo toki garrantzitsuak dira.

Erreferentzia puntuak dira.

Pertsona edo talde bakoitzak bereak ditu.

Mugarri batetik bestera joateko modua.

Mugarriak elkarren artean lotzeak esan nahi du pertsona horrek barneraturik duela zein mugarri datorren bata bestearen atzetik.

Ume txikienek mugarriak besterik ez dituzte egiten, elkarren arteko loturarik gabe.

KONFIGURAZIOAK / ERAKETAK

Bideen artean loturak egiteko gai garenean, konfigurazioa egiteko gai gara.

Konfigurazioak eratzean umeak egin ditzake bi puntuen arteko ibilbide bat baino gehiago

Adib. Etxera joateko bide bat baino gehiago ezagutzea.

NOLA GARATZEN DIRA MAPA MENTALAK HAURRENGAN

EGOZENTRIKOA

TOPOLOGIKOA

Orientazio geografikoa norberaren jardueran oinarritzen da.

Mapak esperientziari lotuta sortzen dira.

Era objetiboan adierazitako mapak / 2 urtetik hasita.

PARTZIALKI KOORDINATUTAKOA

PROIEKTIBOA I /PROIEKTIBOA II

Distantziak, lekuen norabideak eta haien arteko loturak erlazionatzen hasi.

Beste mugarri batzuk eta hauen arteko loturak erlazionatzen hasi.

KOORDINATUTAKOA

EUKLIDEARRA

Gai da espazioa konfigurazioen bidez adierazteko.

Inguruneko elementuak behar bezala kokatzen eta lotzen ditu.

MAPA MENTALEN GARAPENEAN ERAGINA DUTEN ALDAGAIAK

Espazio horretan jardutea, ibiltzea, esperientzia espaziala izatea etab.

Oinez ibilyzen diren haurren esperientzia espaziala aberatsagoa da.

Gizarte maila altuak.

Umeak babestuagoak bizi dira eta esperientzia espazial urriagoak dituzte.

Beheko gizarte mailak

Haurrek askatasun gehiago dute, beraz, ezaguera handiagoa lortzen dute.

Neskek eta mutilek desberdin autematen dute.

Hiri txikietako umeak gehiago eta espazio zabalagoetan ibiltzen dira hirietakoak baino.

MAPA MENTALAK: BALIABIDE PEDAGOGIKO ABERATSA (Zer balio daukaten pedagogikoki mapa mentalak haur hezkuntzan).

DIAGNOSIRAKO TRESNA GISA

Espazio ezagun bat ulertzeko eta irudikatzeko duten ahalmena zein den jakiteko.

Datuak eskaintzen dizkigu haurrak bere inguruko lekuak nola hautematen dituzten aztertzeko.

Hizkuntza, eskala, zentzuak, arrazoiketa eta ingurunearekiko sentsibilizazioa lantzeko

Espazio ezagun baten ulermena eta irudikapen mailaren diagnosirako tresna.

Haurrek lekuei buruz duten oharmena, pertzepzioa eta behaketa ahalmena neurtu.

Zenbait kontzeptu espazial lantzeko aproposa.

Jakin zein den haurrak ezagutzen duen espazioa irakaskuntza diseinatzerako orduan.

Komunikaziorako gaitasunean sakondu.

Orientazioarekin harremanetan dagoen lexikoa landu.

"Zergatiak eta beren ondorioen arteko lotura bideratzen duen jarduera intelektuala."

Haurrak gertaera baten kausalitatea ulertuko du, gertaera hori jazotzeko ezinbestekoa den baldintza aurkitzen duenean.

Haurrek zailtasunak dituzte gertaeren zergatiak eta bigarren mailako baldintzak bereizteko.

ZAILTASUN PISKOLOGIKOAK

SINKRETISMOA

Inguruko elementuak ez ditu bata bestearengandik bereizten.

Analisirako ahalmen eskasa.

Benetako kausak eta inguruko beste baldintzak nahastu.

Erlazio kausal zuzenak eraikitzeko zailtasuna.

HAURRAK ZERGATI NATURALAK EZ DITU ULERTZEN 7-8 URTE ARTE.

EGOZENTRISMOA

ARTIFIZIALISMOA

FINALISMOA

Gizartea ulertzeko funtsezkoa da.

Zergati eta ondorioen arteko lotura intelektuala ezartzeko gai izatea.

ULERTZEKO ESTRATEGIAK

DENBORAZKO ERLAZIOAK

Kausa eta ondorioen artean denborazko erlazioak ezarri.

Kausalitate kontzeptua lantzen hasteko.

BEHAKETA

Behaketa eta manipulazioaren garrantzia zergatia ulertzeko.

Haurrak gertakariei beharu eta ahal bada manipulatu egin beharko du bere zergatia aurkitzeko.

BERE BIZITZAKO GERTAKARIEN EKINTZEN ZERGATIARIBURUZ GALDETU

KONPARAKETA

Egoera desberdinen konparaketa zergatia ulertzeko.

Batzuetan behaketak ez dira nahikoak eta konparaketak beharrezkoak dira zergatia aurkitzeko.

EKINTZAREN BIDEZ EGIAZTATU

Zergatia egiaztatu ekintzaren bidez.

Lehenago behatu eta konparatutakoa ekintzaren bidez egiaztatu.

Pentsaera artifizialista, finalista eta sinkretikoa gainditzea.

Multikausalitatea.

KAUSA-EFEKTUA

EKINTZA-ONDORIOA

Zaila definitzea: abstraktua, etengabea.

Lehen aldia, oraina eta etorkizunaren arteko elkar harremana, non pertsonen bizitzaren histora eta garapena barneratzen den.

Ingurunea ulertzeko beharrezko magnitudea da.

HISTORIKOA

Gizakia eta gizarte aldaketekin harremanetan dagoen denbora.

KRONOLOGIKOA

Gizakiak denbora neurtzeko erabiltzen dituen unitateak.

Denbora historikoaren euskarria da.

Ez dute ondo bereizten iragana, geroa, iraupena ...

Oharmen subjektiboa haien bizi esperientziatik: egozentrismo eta sinkretismoa

Lehen noziak: ipuinetatik, besteen bizipenak ...

Norbanakoaren denboratik denbora sozialera.

EGOZENTRISMOA

Bere denbora besterik ez du ulertzen.

SINKRETISMOA

Ez ditu ondo bereizten denboraren kategoria ezberdinak

OHARMEN KULTURALA

Umeek ez dute bakarrik denbora pertsonala bizi, kulturalki ere denbora barneratzen hasten dira.

Haurrek zenbait denbora nozio ulertzen dituzte: aurrera, segidak, denbora kantitatea ...

ZAILAGOAK:

Abiadura, iraupena, ordua eta antzeko nozioak.

HASIERAN

Eguneroko jardueren banaketa, urtebetetzeak, jaiegunak, oporraldiak eta urtaroak.

GERORA:

Denbora neur daitekeela ulertu eta haien bizipenak egun eta orduetan kokatzen hasi.

HANNOUN

BIZITUTAKO DENBIRA

Bizipen izaerako esperientzia pertsonalak eta zuzenak.

ANTZEMANDAKO DENBORA

Kanpoan kokatutako esperientziak, iraupenak, espazioetan irudikatuak.

PENTSATUTAKO DENBORA

Erreferentzia zehatzik gabeko esperientzia mentalak.

Erritmo biologikoetatik abiatuta denboraren zentzua hasi.

Orain hitza batzuetan ulertu.

Gaur hitza erabiltzen hasi.

Denborazko adierazpen batzuk ulertzen ditu.

Denbora kategoriak ulertzen hasten da.

Denbora antolatzen hasten da.

Iraupenak adierazten hasten da, baina era sinplean.

Aditzen denborak era egokian erabiltzen hasten da.

Erritmo sinpleak erreproduzitzeko gaitasuna hasten ari da.

Bera adina ezagutzen du.

Lehen eta orain hitzen erabilera garatzen doa.

Denbora fisikoaren problemak ebazten hasten da.

Aldiberekotasunaren kontzeptura lehenengo gerturatzea.

Denbora kontzeptuari buruz interesatzen hasten da.

Zein astegunetan bizi den badaki.

Bere buruari galdetzen dio gauzak noiz gertatuko diren.

Bera jaio baino lehen eta ondorengo denboraren existentziaz jabe da.

Oroimena garatzen hasi eta egun batetik bestera egindako jardueraz gogoratzen hasi.

Momentu garrantzitsuenak ordenatzen daki.

FREKUENTZIA

Gutxitan, batzuetan, askotan

ERREGULARTASUNA

Erregularki, irregularki

ORAINALDIA

Orain, gaur, une honetan

IRAGANA

Lehen, atzo, aspaldi

ETORKIZUNA

Gero, geroago, bihar, etorkizunean

UNEEN KOKAPEN ERLATIBOA

JARRAIPENA

Lehen / gero, hasieran / bukaeran

ALDIBEREKOTASUNA

Aldi berean, batera

ALDAKORTASUNA

Egonkorra, iragankorra

IRAUNKORTASUNA

Betirako, betidanik, bat-batean

GELDITASUNA

Geldi, geldiro, astiroago

ARINTASUNA

Arin, arineketan, arinago

ZENBAKIAK

UNITATEAK

Minutuak, orduak, egunak, asteak ...

DENBORAREN DIDAKTIKA: PAUSOAK

IDENTIFIKAZIOA

Umearen esperientzia

DESZENTRAZIOA

Beste esperientzia batzuk

KONTZEPTUA ZABALDU

Abstrakziora hurbildu

Gauzak bata bestearen atzean nola gertatzen diren ulertu.

Ordena eta segidaren logika barneratu.

Segida kontzeptuaren ulermenerako hizkuntza menperatu.

ERRUTINEN GARRANTZIA HHan

Denboraren iraupenari mugak jarri.

Denborak kokatzeko erreferentzia puntuak.

Denbora antolatzen lagundu.

Gertakarien sekuentziak jabetu.

Haurrari segurtasuna eskaini, esjakintasunaren aurrean.

Dantzak eta musika jarduerak oso egokiak dira denbora kontzeptuak esperientziaren bidez lantzeko.

Haurrak hasieran ez ditu gertaerak denboran kokatuko.

Ipuinekin denbora-hiztegia aberastuko da.

Eguneko gertaera nabarmenak idatzi egutegian.

Denbora kontzeptuak haien esperientziekin lotzen da.

Modu naturalean egiten dira segida, iraupena eta aldaketa kontzeptuen lanketarako ariketak.