Het ontstaan van Nederland

Spaans bestuur in de Nederlanden

Nederlandse opstand.

Politiek Karel V

• Elke gewest zelfstandig bestuur= eigenbelang voorop!
• Heer moet voor inkomsten ‘bede’ doen bij de gewesten in ruil voor privileges.
probleem: telkens weer onderhandelingen met elk gewest apart
• Door vele problemen binnen rijk gaat Karel centraliseren
• Alle Nederlandse gewesten bestuurd vanuit Brussel lokale besturen (=edelen) verloren hierdoor macht.
• Karel V werd vanaf nu bij gestaan door adviseurs uit hoge adel (bv. Willem van Oranje) en juristen van burgerafkomst.
• Adel weigert privileges terug te geven.

Politiek Filips II

• Karel V wordt opgevolgd door Filips II in 1555
• 1559: Filips II naar Spanje Nederlanden bestuurd door landvoogdes Margeretha van Parma
• Wordt ondersteund door raad van Staate: adviesorgaan van edelen, onder meer Willem van Oranje (heeft weinig macht)
• Echte macht lag bij de ‘geheime raad’ van Spaanse adviseurs
• Edelen zien macht afnemen
• Komst protestantisme zorgt voor vervolgingen
• Starre landsheer (Filips II) overtuigd katholiek

• Edelen zien in ververvolgingen en bestuurlijke veranderingen rede om in opstand te komen tegen landsheer= vrijheid van geloof en vrijheid van bestuur

De hervorming

kritiek binnen kerk gericht op de fouten in de uitleg van het geloof stichting nieuwe kerken (protestanten)
Start hervorming: Duitsland 1517

MAARTEN LUTHER 1483-1546

Kritiek op aflaat handel

Luther publiceert in Wittenberg 95 stellingen waarin hij kritiek uit op de katholieke kerk

Doel: verbeteren kerk (hervormen)
-stop aflaathandel
-geestelijken mogen zich niet misdragen (leven naar voorbeeld van jezus)
-bijbel is bron van het geloof
-alleen oprecht geloof leidt naar hemel

JOHANNES CALVIJN 1509-1564

• Franse theoloog
• Kritiek op misstanden binnen katholieke kerk
• God heeft voor iedereen bepaald hoe het leven zal verlopen goede werken en aflaten kunnen hier niets aan veranderen
• Sticht eigen kerk: Calvinistisch

Oorlog in de Nederlanden.

Orde op zaken stellen

1567: Filips II stuurt Alva (landvoogd) naar de Nederlanden

Middelen:
1. Raad der beroerten: ‘bloedraad’ rechtbank om beeldenstormers te straffen.
2. De tiende penning: belastingverhoging van 10% op elk verkocht product

Gewest = Gebied in de Nederlanden met eigen regels van bestuur en privileges.

Raad van Beroerten = Rechtbank ingesteld door Alva om daders van de Beeldenstorm te veroordelen.

Beeldenstorm = Actie van protestanten om beelden en versieringen uit kerken te verwijderen, ook bedoeld om onderdak te regelen voor protestantse kerkdiensten.

Tiende Penning = 10% belasting, ingesteld door Alva, die het volk moest betalen over wat ze kochten.

Hervorming / Reformatie = Kritiek binnen de Kerk gericht op fouten in de uitleg van het geloof, die leidde tot de stichting van nieuwe kerken.

Landvoogd = Vervanger van de landsheer, verantwoordelijk voor alle gewesten in de Nederlanden.

Protestanten = Aanhangers van de Hervorming.

Ketters = Gelovigen die zich niet houden aan de officiële regels van de Kerk.

Staten-Generaal = De vertegenwoordigers van alle Gewestelijke Staten bij elkaar.

Gewestelijke Staten = Bijeenkomst van de vertegenwoordigers van de steden en adel in een gewest.

Unie van Utrecht = Protestantse samenwerking van Noord-Nederlandse gewesten gericht tegen de Spanjaarden.

Centralisatie = Streven van Karel V en Filips II om hun landen vanuit één punt met dezelfde regels te besturen.

Unie van Atrecht = Katholiek, pro-Spaanse samenwerking van Zuid-Nederlandse gewesten.

Aflaat = Bewijs van de gelovige dat ( een stukje van ) zijn zondige gedrag was kwijtgescholden.

Stadhouder = Vervanger van de afwezige landsheer in het gewest.

Particularisme = Streven van de gewesten om de oude voorrechten ( privileges ) te behouden.

Hagenpreken = Illegale preken voor protestanten in de buitenlucht.

Plakkaat = Wet