ZELULA ELKARKETAK, ORGANOAK, SISTEMAK ETA APARATUAK
Pertsona garatu eta hazi ahala, zelulak zatitu eta ugaritu egiten dira, zelula batzuek ezaugarri bereziak hartzen dituzte.
1. Ehun epitetiala
Oso hurbil dauden eta zelularteko substantzia gutxi duten zelulek osatzen dute.
Guruin epitelioa: guruinak eratzen ditu; guruinen funtzioa substantziak jariatzea da.
Guruin exokrinoak:beren produktuak kanpoaldera edo gorputz barrunbeetara jariatzen dituzte.
Guruin endokrinoak:
beren jariakinak zuzenki
odolera isurtzen dituzte.
Guruin mistoak: exokrinoen eta endokrinoen funtzioa betetzen
duten guruinak dira
Estaldura-epitelioa: kanpoaldeko nahiz barrunbeetako gainazalakn estaltzen eta babesten ditu.
Muki-mintzak:arnas-bideak estaltzen dituzte.
Endotelioak: odol-hodien eta
bihotzaren barnealdea estaltzen
dute.
Epidermisa: larruazalaren
kanpoko geruza da.
2. Ehun konektiboa
Gainerako ehunak konektatu edo elkartu,
organoak babestu eta euskarri.
Ehun konjuntiboa: organo batzuen artean dago,
bata besteari lotzeko.
Gantz-ehuna: adipozito
izeneko zelulez osaturik dago.
Kartilago-ehuna: sudurreko,
trakeako eta belarri-hegaleko kartilagoak eratzen ditu.
Hezur-ehuna: eskeletoaren
zatirik handiena osatzen du.
Odola: zelulak globulu
gorriak, zuriak eta plaketak
dira.
Funtzio bera egiteko bateratzen den organo multzoari aparatu deritzo, ehun
mota desberdinez osatuta dago eta sistema,
mota ere.
5. Sistemak
Ghiar-sistema
Example of literary work
Daniel Defoe - Robinson Crusoe
Eskeletu-sistema
Beren funtzio nagusiak lokomozioa
eta organoen babesa da.
Nerbio-sistema
Funtzioak kanpo eta barne informazioa hartu
eta interpretatzea, eta erantzun egokiak prestatzea dira.
Sistema-endrokinoa
Guruin endokrinoek hormonak sortu eta odolera jariatzen dituzte.
6. Aparatuak
Bata bestearekin lan eginez, funtzio goren bat edo batzuk betetzen dituzten
hainbat organok osatzen dituzte.
Digestio-aparatua: elikagaien deskonposaketa egin eta lortutako mantenugaiak odolera
bidaltzen ditu.
Arnas-aparatua: Gas-trukea egiten du
Iraitz-aparatua: zelulek sortutako hondakinak eta odolean dauden soberakinak kanpoaldera bidaltzen ditu.
Zirkulazio-aparatua: zelulek sortutako hondakinak eta odolean dauden soberakinak kanpoaldera bidaltzen ditu.
Zirkulazio-aparatua: Mantenugaiak zeluletara eramaten ditu eta hondakinak zeluletatik iraitz
organoetara.
Ugal-aparatua: gameto edo ugal-zelulak sortsen dira.
3. Ghiar-ehuna
Lan mekanikoa egin eta mugimendua ahalbidetzen du.
Gihar ehun leuna: uzkurdura oharkabekoa eta geldoa da.
Gihar ehun ildaskatua: nukleo bat
baino gehiago duten oso zelula luzeek osatzen dute.
Bihotzeko gihar ehuna: Miokardioa osatzen dute, honen uzkurdura bizkor eta oharkabea izanik.
4. Nerbio-ehuna
Kanpo eta barne aldaketak hautematen ditu eta aginduak
prestatzen eta bidaltzen ditu.
Neuronak: Nerbio zuntzak dendritak edo axoiak izan daitezke.
Glia-zelulak: neuronei laguntzen diete. Neuronak babestu eta elikatzen
dituzte.