ESPAINIA XIX. MENDEA OROKORRA

Meer zoals dit

Nazioak eta Inperioak (1850-1914)

door Lidia Paredes

Estatu Liberala

door Alvaro Moya

Musikaren saulkapena

door Mikel Jimenez

Sei urteko demokratikoa

door iñaki txintxu

SEIURTEKO IRAULTZAILEA

Borboikoen monarkiaren berrezartzea.

Alfotso XII.-arekin.

Estatuaren eredu liberala eraikitzea

Egonkortasun instituzionala

Lehen errepublika aldarrikatu zen.

Udalerri matxianda

Cartegana

Kubarekin gerran sartu

Kubatar Armada Independentistaren kapitulazioa ezarri da Espainiako tropen aurrean.

Ez zuen bermatzen funtsezko bi helburuetako bakar bat ere.

Esklabutzaren abolizioa.

Kubaren independentzia.

Karlistada berria, hirugarrena.

Federalistak, esatu dezentralistaren aldekoak.

Unionistak, estatu zentralistaren aldekoak.

Monarkia demokratiko amaitu zen.

Egoera politiko ezegonkorra.

Bigarren hauteskunde orokor

11 Pirto Riqueño

391 dipuutau espainol

Alderdi Progresistaren barne zatiketa

Práxedes Mateo Sagastak zuzendutako Alderdi Konstituzionala.

Manuel Ruiz Zorrillak zuzendutako Alderdi Demokrata-Erradikala.

Monarkia demokratikoa

Amadeo Savoiaren esku.

Gobernuaren erabakian.

Espainiako hauteskunde orokorrak

Sufragio unibertsal maskulinopean

Salustiano Olozaga aurrerakoia presidente izendatu.

18 Kubano

11 Puerto Riqueño

391 diputatu espainol

Kosntituzio berria

Lehen aldiz Esapinian, Sufragio uniberrtsala

Botereen-banaketa

Elkarte-eskubideak

Bilera eskubide

prentsa-eskubide

Adierazpenm-eskubide

<> iraultza

Behin behineko gobernua ezarri zen.

Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin.

Hura zela eta, erregimen politiko demokratikoa ezartzeko lehen saiakera egin zen Espainian.

Errepublika baten bitartez.

Lehen Errepublika (1873-1874)

Monarquia parlamantarista baten bitartez.

Amadeo Savoiakoa

ISABEL II.-AREN ERREGEALDIA

Liberalen, moderatuen eta errepublikanoen koalizioak Isabelena ordezkatuko zuen gobernu hobe bat aurkitu nahi zuen. Hasieran, Gorteek baztertu egin zuten errepublika baten kontzeptua Espainiarentzat

Errege egoki baten bilaketak, azkenean, Gorteetarako arazoak baino gehiago zirela erakutsi zuen.

Behin behineko gobernua eratu zen

Altxamendu militarra izan zen, elementu zibilekin

Lehen krisialdi ekonomiko Espainia kapitalistan.

Krisiaren eragilea trenbide-konpainiak izan ziren.

Bankuak eta kreditu-sozietateak dirua inbertitu zuten trenbidetan eta hauen akzioak erori egin ziren. Hori dela eta, bankuek eta kreditu-sozietateek diru asko galdu zuten.

Isabel II .-ak O´dell jenerala nork ordezkatuko zuen krongresuko eta Senatuko presidenteak deitu zituen.

Biek progresista bat izendatu behar zuela aholkatu uzioten

Erreginak zuen arazoa zen ez zuela aurkitzen Batasun Liberalaren gehiengoa duten Gorteekin gobernua bere gain hartu nahi zuen politikaririk.

La "Non nata"

Leopoldo O 'Donnell jeneralaren "kontrairaultza kolpearen" ondorioz ez zen inoiz aldarrikatua izan.

Hasieran, langileak selfaktinen gatazkan mobilizatu ziren makinismoaren aurka (selfaktinak sartzeagatik (ingelesetik self-acting, "Ekintza automatikokoak"), irutearen lanaren zati handi bat mekanizatzen zutenak.

1854ko Iraultzaren ondoren eskuratutako askatasun berriari eta Esparteroren gobernuaren tolerantziari esker, langileen elkarteak garatu ziren, horietatik hogeita hamar Batzar Zentral bat osatzera iritsi zirenak.

Hamarkada Moderatua amaitu

Leopoldo O 'Donnell jeneralaren agindupean matxinatutako tropen eta Gobernuko tropen arteko liskarra Madrilgo Vicálbaina herritik gertu.

Senatuari dagokionez, erdi-hautetsia izateari utzi e ta erregeorde izendatu zuten

Britainiar Lorden Ganberaren antzekoa da, baina ez da herentziazkoa, baina bai biziartekoa.

Kongresuak boterea galtzen du erregearen aurrean

Diputatuen Kongresua herrialdeko errenta handieneko hautesleek hautaturiko hautesleek osatuko lukete, nahiz eta horiek ez ziren biztanleriaren % 1.

Erregeak nabarmen handitzen ditu bere boterea eta autonomia.

Subiranotasun nazionalaren terminoa desagertu egiten da testutik, eta 12. artikuluak ezartzen du legeak egiteko ahalmena Gorteetan dagoela, erregearekin batera.

Urtarrileko hauteskundeak moderatuek irabazi zituzten.

Horrek altxamendu aurrerakoiak eragin zituen hainbat probintziatan otsailean eta martxoan, gobernuaren eragina salatzen zutenak

Moderatuen presidentzia hartu

Ramon Maria Narvaez jeneralak

Hamarkada moderatua deiturikoa inauguratuz

Buruzagi aurrerakoiak 6 hilabetez espetxeratu.

Joaquin Maria Lopez ezkutuan egon zen bere kideak kartzelatik atera zirenera arte.

Olozaga ez

Lisboan zegoelako

Caballero

Madoz

Cortina

Isabel II.-ak adin nagusitasuna lortu erregina izateko.

Espartero Jeeneral tronua utzi.

Moderatuen altxamendua, Esparteroren konfiantzazko gizonek ere babestu zuten, Joaquin Maria Lopez eta Salustiano Olozaga kasu, jenerala, boterea utzi eta Londresko erbestera joatera behartu zuena.

Espartero jenerala erreginordetza jasoko du.

Maria Kristina tronua utziko du.

Isabel II.-ak erregian izan bainoi lehen boterea izango dduen azkem aldia izango da.

Lehen gerra Karlista amaitu zen.

Begarako Besarkada deituriko hitzarmenarekin

Espartero jeneral liberalak Bergara udalerriko Irizar jauregian sinatutako hitzarmenaren aurkezpen sinbolikoa da,

Honekin Euskal Herrira Lehen Karlistaldiaren amaiera iritsi zen. Karlistek aldarrikapen asko galdu zituzten

Espartero jeneralak Euskal foruak jarrai zitezen eskatzeko akordioa hartu zuen.

Hala ere, lege honek foruak Espainiako instituzioei aldatzeko ahaltasuna eskaintzen zien eta gainera foruak Espainiako batasun konstituzionalaren menpe jartzen zituen. Honek kontraesan bat suposatzen zuen, eta azkenean hau izan zen Espainiako gobernuak euskal foruak deuseztatzera eraman zuena.

Orren ordez, Isabel II.a-ren erregealdia eta 1837ko konstituzioa ezarri ziren eta onartu behar zuten Karlistek.

Karlos erregetzea eta A.E.aren ezartzea galdu

Partido progresista

Alderdi Moderatuarekin adostutako konstituzio bat onartzea, bi alderdi liberalen txandakatzea ahalbidetuko zuena, gobernua aldatzen zen bakoitzean Konstituzioa aldatu beharrik gabe.

La Granja de San Ildefonso matxinada

Maria Kristina erreginaldian zegoen bitartean

San Ildefonsoko Granja jauregiko goarnizioko eta errege-guardiako sarjentu- taldea (Segovia).

Maria Kristina behartu zuten.

Jose Maria Calatrava buru izango duen gobernu liberal progresista izendatzera, Juan Alvarez Mendizabalekin batera.

1812ko Konstituzioa berriro indarrean jartzea.

Bere aita, Fernando VI..-a hil zen.

Isabelek 3 urte zituen.

Adin nagusitasuna ez zuenez ezin zen erregina izan.

Bere ama Maria Kristinak beteko du erreginordetza

Ondorengotza arazoak gerra zibila eraagin zuen.

Isabel defendatu

Karlos defendatu

FERNANDO VII.-AREN ERREGEALDIA

ZORIGAIZTOKO HAMARKADA

Fernando VII.-a hil egin zen-

Isabel II.-a 3 urte zituen bakarrik eta erregina izateko adin nagusitasuna lortu behar zuen.

Karlos bere osabak boterea hartu zuen eta absolutisten babesa izan zuen-

Maria Kristina bere amak berriz, liberalen babesa izan zuen.

Isabel II.-a izango zena jaio zen.

Fernando ez zituen semerik izan, soilik 2 alaba.

Lege Sikoa jarraituz emakumezko bat ezin zen erregina izan.

1830eko Zehapen Pragmatikoa aldarrikatu zuen. Lege hau Gorteek 1789an onartutako testua argitaratzera mugatu zen, 1789ko Zehapen Pragmatikoa bezala ezagutua, eta, Espainiako oinordetza sistema tradizionala berrezarriz, bere ondorengoei, hil ondoren oinordeko izatea ahalbidetzen ziena, subiranoa, seme edo alabarik gabe hiltzen bazen.

Ayacuchon

Ayacuchoko gudua Hego Amerikako hispanoamerikar independentzia-gerren lehorreko kanpainen barnean (1809-1826) zegoen azken borroka handia izan zen, eta Espainiako erregeordetzako domeinu administratiboaren behin betiko amaiera suposatu zuen. Abertzaleen garaipenak zutik jarraitzen zuen kontingente militar errealistarik garrantzitsuenaren desagerpena ekarri zuen, eta Peruren independentzia kapitulu militar batekin zigilatu zuen, erresistentziari amaiera eman ziona.

Abertzaleen garaipenak, zutik jarraitzen zuen indar militar errealistarik garrantzitsuenaren desagerpena ekarri zuen, eta Peruren independentzia, Peruko erregeordetzako tropen erresistentziari amaiera eman zion kapitulazio militar batekin zigilatu zuen.

Ondorengotza arazoa

Nor izango da erregearen ondorengoa?

HIRURTEKO LIBERALA

Fernando VII.ak Aliantza Santuaren laguntza lortu zuen Absolutismoa berrezartzeko

Buruak

Saboy Carignanoko Karlos Alberto

Bon Adrien Jeannot Moncey-koa

Angulemako dukea

Frantziako Karlos X.-aren semea izango zena

1822

Pichinchan

Independentzia-gerra hispanoamerikarren testuinguruan gertatu zen topaketak aurrez aurre jarri zituen Antonio José de Sucre Venezuelako mariskalaren agindupean zegoen armada independentista eta Melchor Aymerich komandanteak zuzendutako armada errealista. Espainiako indarren porrotak Quitoren askapena ekarri zuen, eta Quitoko Errege Auzitegikoak ziren probintzien independentzia ziurtatu zuen, Quitoko Presidentetza bezala ere ezagutzen dena, espainiar jurisdikzio administratibo koloniala, non, azkenean, gaur egun Ekuadorreko Errepublika bezala ezagutzen duguna sortu zen.

Konstituzioa sinatu egin zuen Fernando VII.-ak

SEIURTEKO ABSOLUTISMOA

Rafael Riego

Andaluzian hasi zuen bere altzamendua, baina atxilotua izan zen. Lortu nahi zuen laguntze ez zen heltzen.

Baina Galizian Konstituzioa aldarrikatzen hasi ziren Vigon, Ferrolen eta A Coruñan.

Altzamendua zabaldu egin zen probintzia guztietatik.

Madrilgo Errege Jauregia jendetza handi batek inguratu zuen. Nahiz eta, dirudienez, erregeak matxinatuei aurre egiteko adina tropa bildu ahal izango zituen, Ballesteros jeneralak, Zentroko Armadaren agindupean zegoenak, kontsulta egin ondoren, tropei ezin ziela erantzun adierazi zuen. Gauerako, erregeak dekretu bat sinatzea erabaki zuen, "Herriaren borondate orokorraren arabera" Konstituzioaren zina egitea erabaki zuela adieraziz.

Pronuntziamenduak

Porrot egin zuen

Beste liberal batzuk boterea lortzen saiatu ziren

Liberal batzuk erbesteratu

1812ko konstituzioa ``La Pepa´´ ezeztatu

INDEPENDENTZIA GERRA & CADIZKO GORTEAK

Independentzia gerra amaitu

Ondorio oso txarrak Espainian

Merkataritza kaltetu

Zubiak eta bideak sustsitu baitziren

Industria kaltetua

Gerraren ondorioz hainbat erainkin sustsitu ziren

Frantsestuen erbesteratzea

Kultura-maila handia zuen taldea zen eta horregatik maila intelektuala galdu zen

500.000 hil

Honek eragin handia izango du landa-eremuan esku lana urria egongo delako hainbeste heriotzaren ostean.

Napoleonek espainiatik alde egingo du.

Fernando VII. abdikatuko du Esapiniako eta Indietako errege bezala

Frantsesek porrot handia izan zuten Arapileseko batallan.

Frantsesen gainbera eman zen armada espainiarrak E.B.-ko eta Portugal-ko laguntzari esker eta batallatzeko Gerrila mopduari esker.

Espainiako lehen kostituzio iddatzia aldarrikatuko da ``la Pepa´´

Botere banaketa

Legearen aurreko berdintasuna

Banakako eskubideak

Juntak Cadizko gorteak deituko dituzte.

Sufragio unibertsalez hautatutakoak.

Liberalek

Subiranotasun-nazionala

A.E. ezeztatzea

Absolutistek

Errege-subiranotasuna

A.E. defendatu

1809

Talavera eta Ocañaco batallatan Frantsesek irabazi eta armada espaniar-britaniarra atzera egin zuen

Junta Zentralak Sevillara mugitzen da.

Azkenik Cadizera mugitzeko

Napoleonen lehen porrota penintsulan

Bailen

Ondorioz, Napoleon atzera egin zuen eta Baionara bueltatu zen

Frantsesak ibaditzen hasiko dira maiatzaren 2-an.

Juntak sortu egin ziren.

Lehenengo, junta lokalak.

Gero, Junta probintzialak.

Azkeni, Junta Zentralak. Hau hasiera batean Madrilen egogngo da

Ondorioz, lehendabiziz Madrilen herriaren altxamendua emango da.

Altxamendua ez da soilik Madrilen emango, baizik eta zabaldu egingo da beste hiritara

Leon

Burgos

KARLOS IV.ERREGEALDIA

Frantziar okupazioaren ebidentziaren aurrean,

Karlos IV-ak bere semearen, Fernando VII, alde abdikatu zuen.

Napoleon koro aldeaketari, gustuko ez zuena, aurre egiteko; Karlos IV.-a eta bere semea Fernando VII-a deitu egin zituen Baionan (Frantzia).

Napoleonek Karlos animatu zuen Fernandori koroa itzul ziezaiola exijitzera, eta epaile izan zen zenbait egunez aita eta semeari eutsi zieten liskarran.

Fernando VII.ak, enperadorearen eta bere gurasoen presiopean, maiatzaren 6an itzuli zion Koroa Karlos IV.ari, jakin gabe aurreko egunean Karlos IV.ak bere eskubideak Napoleonen alde lagatzea hitzartu zuela.

Napoleon bere anaia, Jose I Bonaparte, abdikatu zuen espainiako errege bezala

Godoy kargutik bota eta espetxeratu zuten

Fernando printzeak eta Godoyren aurkako nobleek bultzatuta

Godoyk, erregeei, penintsula utzi eta Amerikan babes zitezen aholkatu zien.

Fontainebleu Ituna

Portugal Frantzia eta Espainiaren artean banatzea eta bere okupazioaz arduratzen ziren tropa frantsesak Espainiatik igarotzeko eskubidea ezarri zituena.

El Escorialeko Konjura

Fernando, Asturiaseko printzeak, sortutako konspirazioa Godoy boteretik kentzeko.

Espainiar lurraldean frantziar soldaduen presentziak Godoyrekiko oposizioa areagotu zuen, sektore tradizionalenekin aurrez aurre jarria bere politika erreformista eta entreguistagatik Napoleonekiko.

Britainia Handiak itsasoetan zuen nagusitasunaren aurrean, Napoleonek blokeo kontinentala erabili zuen, eta neurri horrekin bat egin zuen Espainiak.

Armada britainiarrak Trafalgarreko gerran Frantzia eta Espainiaren porrotak egoera goitik behera aldatu zuen.

1801

Godoy-k Prtugali gerra aldarrikatu zion

Aranjuezeko Hitzarmena

Manuel Godoy eta Luciano Bonaparte sinatu

Espainia eta Frantzia armada eta flotak E.B. indarren aurka batuko ziren baldintzak ezartzen zituen.

1800

Godoy-k botere politkoa birlortu zuen

1799

Napoleon Frantzian nagusitu eta botere nagusia lortu zuen

Napoleonek, britainiarren aurkako borrokan, Espainiaren laguntza behar zuen, batez ere bere taldearen laguntza.

Hori dela eta, Karlos IV.ari Godoyrenganako konfiantza berreskuratzeko presioa egin zion.

1798

Amerikan E.B.-ren aurka galdu ondoren Frantziarekin aliantu ondorioz, Manuel Godoy kargutik kendu zuten

Ordezkaria

Mariano Luis de Urquijo

Francisco de Saavedra

1796

Frantziar Iraultzaren aldirik erradikalena amaitu egin zen

Godoy-k San Ildefonsoko Ituna sinatu zuen.

Espainia Frantziaren aliatu bihurtu zen. Jarrera aldaketa honek Britainia Handiaren aurka borrokatzea bilatzen zuen.

Zergatik elkartu ziren bi potentziak E.B.-ren aurka

E.B. Espainiaren etsai tradizionala zen, zeinarekin itsas eta Amerikarekiko merkataritza hegemonian.

E.B. Frantzia iraultzailearen arerio nagusia zelako.

Basileako bakea

Godoyk Frantziarekin sinatu zuen Basileako Bakea. Frantziako Errepublikak Espainiari itzuli zizkion okupatutako plazak, La Española uharteko lurralde hispaniarraren truke (Santo Domingo kolonia).

1794

Esapiniar tropak erretiratzera behartuta zeuden

Frantzesek Espainian sartu eta hainbat lurralde inbaditu

Miranda de Ebro

Gazteiz

Bilbo

Donosti

Irún

Figueras

Europako gorte guztien ahaleginak gora-behera, Frantziako erregea gillotinatua izan zen 1793ko urtarrilean

Ondorioz, potentzia europar absolutistak Frantziari gerra aldarrikatu

Konbentzio Gerra

Espainiak parte hartu zuen, baina Frantzia errepublikarrak garaitu zuen.

Zergatiak?

Tropen moral eskasa, sanculotte kartsuen aurrean

Armadaren prestakuntza txarra

25.000 soldaduko armada bat, Ricardos jeneralak zuzendua, Rosellonen sartu eta zenbait arrakasta lortu zituen.

hornikuntza zorigaiztokoaren

Floridablanca, Voltaireren eta beste frantses ilustratu batzuen laguna zen Arandako kondeak ordezkatu zuen, nori, erregeak, bere lehengusu Luis XVI.aren bizitza salbatzeko paper zaila ematen zion

Luis XVI.a tronutik kentzea eta honen espetxeratzea

Errepublikaren aldarrikapena Frantzian

Varenesseko ihesaldiaren porrota

1789

Frantzia Iraultzaren eztanda

Koroaren urduritasuna mugimendu iraultzaileak Esapiniara heltzeagatik

Ondorioz

Mugak itxi eta kontrol handia ezarri

Goreteak itxi

40 urterekin

Asmo erreformistak

Karguak eman

Estatu idazkaria eta Estatu Idazkaria Floridablancako kondeari

Kudeaketa neurri hauekin

Loturak eta maiorazkoak kentzea

Esku hiletako ondasunen pilaketa mugatzea

Ogiaren prezioa mugatzea

kontribuzioen atzerapena barkatzea

Boterea Manuel Godoy-ren eskuetan utzi.

A.E-ko krisia hasiko da, Frantziako Iraultza dela eta.

ESPAINIA XIX. MENDEA OROKORRA

1874

Borboikoen monarkiaren berrezarkuntza

1873

Amadeo Saboyakoa abdikatu

Lehen Errepublika arldarrikatu

Ezegonkortasun handiko garaia

1872

Espainiako hauteskunde orokorrak deitu ziren, gizonezkoen sufragio unibertsalaren pean.

1871

Monarkia demokratikoa hasi Amadeo Saboyako eskuetan Gobernuaren erabakiz

1869

1869ko Konstituzio berria sortu

1868

Isabel II.-a erbesteratua izan zen

``La Gloriosa´´ iraultzak irabazi zuen

Behin behineko gobernua eratu zuen

1866

Union Liberal alderdiak

Aurrerakoiek

Ostendeko Ituna sinatu

Sufragio-unibertsala bidezko Konstituzio Gorteak deitu

Errepublikarrek

Demokratek

1863

1863ko martxoan hasi zen, Leopoldo O 'Donnell jeneralaren Batasun Liberaleko gobernua erori zenean.

Liberalak eta moderatuak txandakatu egin ziren gobernuan.

1856

Erregeladiaren azken hamabi urteak hasi.

Biurteko Aurrerakoia amaitu

Urte honetan Konstituzio bat idatzi egin zen, baina ez zen argitaratu

1855

1855eko greba orokorra Espainiako historian deitutako lehen greba orokorra da.

1854

Biurteko Aurrerakoia hasi

Hamrkada Moderatua amaitu

1845

Hamarkada Moderatuan inposatutako Konstituzioa sortu

1844

Hamarkada Maderatua hasi

1843

Isabel II.-aren adinez heldu

Erregina bihurtu

Erregimen liberala sendotu

1840

Esparteroren erregeordetza, Isabel II.a Espainiakoaren adin txikiaren azken aldia izan zen, Maria Kristina Borboikoaren erregeordetzari amaiera eman ziona, orduan, bederatzi urterekin, Baldomero Espartero jeneralak hartu baitzuen erregeordetza bere ordez.

1839

Lehen Gerra Karlista amaitu egin zen

Begtarako Besarkada deituriko hitzarmenarekin

1837

1837ko Espainiako Konstituzioa Espainian aldarrikatu zen Maria Kristina Borboikoaren erregeordetzan.

1836

Espartero jeneralak Bilboko setioa haustea lortu zuen Luchanako guduaren ondoren, arma liberalentzat garaipen garrantzitsua izan zena, eta alderdi karlista amildu zuen, ordutik nabarmen gainbehera hasi zena.

1835

Ingalaterrak eta Espainiak Espainiako banderapean esklabo trafikoarekin amaitzea adostu dute.

1834

Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak.

Errege Estatutua Espainian 1834ko apirilean aldarrikatu zuen Maria Kristina Borboikoa erregeordeak. Emandako gutun gisa, Gorte estamentalen eta modernoen arteko bide erdian Gorte berriak sortzen zituena.

Prokuradore-estamentu

Behe-ganbera bat, zeinaren kideak boto oso mugatu baten bidez aukeratzen baitziren, 16.000 pertsona baino gehixeago hartzen zituena, 12 milioiko populazioaren gainean.

Prozer Estamentu

Goi Ganbera batek osatzen baitzituen, non kideak ez ziren aukeratzen, baizik eta Koruak izendatzen zituen. Dirutza handia zutenak

1833

Fernando VII.-a hil

Lege Sikoa apurtu. Lege hau, oinordekoa erregearen gizonezko seme handiari dagokiola eta semerik ez badauk erregearen gizonezko iloba nagusiari.

Santzio Pragmatikoa ezarri, alaba tronuratzeko. Hau da, nahiz eta emakumezkoa izan erregina izteko ahalmena izatea.

Ondorengotza ohikoa apurtu duten bakarrak

Isabel II-a, Fernando VII.-aren alaba

Karlos Maria Isidro bere

1830

Isabel II.-a jaio

Fernando VII.-aren oinordekoa izango zena.

1824

Ayachuchon guda.

Fernando VII.-a koloniei askatsun pixka bat emateari uko egin zion

Ondorioz, britainiari eta iparramerikarri esker koloniek Esapinia garaiatu zuten.

Esapiniaren koloniak murriztu

Gerantzen zitzaizkionak

Filipinak

Puerto Rico

Cuba

1823

Hirurteko Liberala amaitu Zorigaiztoko hamarkada hasi

Espainiak Aliantza Santuaren laguntza jaso zuen.

<>

Espainia inbaditu

Absolutismoa berrezarri eta Fernando VII.ak boterea berrezkuratu.

1820

Seiurteko Absolutistaren amaiera eta Hirurteko Liberla hasi.

Pronuntziamenduak eman ziren.

Rafael Riego komandantea

Arrakasta handia izan zuen.

Ondorioz, Fernando VII.a Konstituzioa sinatzera eta Kadizko Gorteen lana berrezartzea lortu zuten.

Lacay jenerala

Porrota

1814

Fernanddo VII.-a erregealdia hasi. Seiurteko Absolutista garaiaren hasiera.

Egin zuen lehena: 1812ko Konstituzioa ezeztatu, Kadizko Gorteek egindakoa baliogabetzen. Liberalak jazarri. Batzuk erbesteratu ziren eta beste batzuek berriz boterea lortzen saiatu zuten Esatatu-kolpeen bitartartez.

1813

Valencay-ko Ituna

Napoleonek Errusian zentratu nahi zen eta Gazteizen galdu oztean, Fernando VII.-a aitortu zuen Espainiako eta Indietako errege moduan itun honen bitartez. Espainiatik alde egiten.

1812

Kadizko Konstituzioa

Espainiako lehen kostituzio idatzia

Egindako erreformak: Inprimatze-askatasuna (1810). Jauntasunak ezabatu (1811). Gremioak ezabatu (1813). Inkisizioa ezabatu (1813).

Ezaugarriak: Banakakmo eskubideak. Legearen aurreko berdintasuna Subiranotasun-nazionala. Botere-banaketa.

1810

Abertzaleek Junta preobintziak eratu zituzten guda gidatzeko, erregeren botere-hutsunearen ondorioz.

Junta Zentralak hartu zuen boterea.

Kadizko Gorteak deitu egin zituen, sufragio unibertsal bidez hautatuak.

Abertzalea zein liberalak osatze zuten. Abertzaleek: Errege-subiranotasuna eta A.E. defendatu Liberalek: Subiranotasun-nazionala eta A.E.-a desgertzea defendatzen zuten.

Ondorioz, Liberalen ideiak gehiengo lortu zuten. Gorteek Konstituzioa eta erreformak egitea lortu zuten.

Talde ideologikoak

Jose I. Bonaparte erregealdia

Erregealdiaren ezaugarriak: Politika kontserbadorea (errolda-sufragioa). Erregearen esku botere legegile eta betearazlea. Erreformak: Presoen eskubideak. Tortura ezeztatu. Nobleziaren pribilegioak ezeztatu.

Abertzaleek

Ez dute erregea onartuk, ezta erreformak ere.

Herriko jende gehiena osatzen zuen

Liberalak

A.E.-ren aurka eta hau amaitzea nahi. Konstituzioaren aldekoak.

Burgesak & Profesional liberalak

Kontserbadoreak

Fernando VII.a-ren subiranotasuna eta tradizioa (jainkoa, erregea, aberria) defendatu.

Frantsestuek

Erregea eta erreforamk onartu

Noblez, apaizez eta apaizez osatutako espainiol talde txikiak. Andaluzian nagusiki

1808

Aranjuezko matxinada

Ondorioz, Karlos IV.-ak Godoy bota eta matxinadako partaideen eskaeran bere semea Fernando VII.-ren ``El Deseado´´alde abdikatu zuen.

Napoleonek erege-familiako desadostasuna aprobetxatu zuen eta Baionara erakar zituen aita eta semea. Han (Baionako abdikazioa) biek haren alde abdikatzea lortu zuen eta bere anai Jose I. Bonaparteri tronua laga zion.

Maiatzak 2.

Frantziar armadaren aurka.

Godoy-ren aurka.

1807

Fontainebleuko ituna

Ituna zertan datza? Espainiak Frantzairekin aliatuko da honek E.B.-ari inposatutako blokeo ekonomikoa onartzen ez duen aitzakiarekin. Orduan, Espainiak Frantziarei utziko zion Portugalera heltzea Espainiar lurraldetatik

Baina Frantziak hartzen ari zen akokapena Portugalera iristeko ez zen oso logikoa eta inbasio bat izan zitekeela pentsatu zuten Espainiarrek. Hau beranduegi izan zen Frantziak inbasioa hasi baitzuen eta.

Godoy-k Napoleonekin aliatu zen

1806

Frantziak blokeo ekonomiko kontinentala ezarri zuen E.B-ren kontra

1805

Trafalgar gerra

E.B-ren aurka galdu zuten Esapiniak eta Frantziak.

1795

Basileako ituna

Godoy-k sinatu

Frantziako Errepublikak Espainiari itzuli zizkion okupatutako plazak, La Española uharteko lurralde hispanoaren truke.

1793

Luis XIV.-a gillotinatu

Frantziaren aurkako gerra hasi.

1792

Karlos IV-k Florindablanca Aranako kondearekin ordeztu geroago, hau kargugabetu zuen lortu behar zuen betebeharra lortu ez zuelako (Luis XVI.babestea, Karlosen lehengusua)

Manuel Godoy lehen ministro eta estatu idazkari izendatu.

1788

Karlos IV.-a errege bihurtu

Gizartea (aberastasunean oinarrituta, bainalurjabeek eragina izaten jarraitu zuten)

Nekazariek gehiengoa.

Burgesia & Proletarioa ↑ gutxi egin.

Ekonomia berriketa

Ezaugarriak: Neurritusa. Aurrerpen berrantiarrak, beste potentziekin konparatuta.

Ondorioz, nekazaritzan oinarritzen jarraitu zuten.

Ezegonkortasun egoera: Gerra zibila. Estatu-kolpea. Koloniak galtzea.

Azken monarkia absolutua ilustratua/despotikoa.