Dinamika litosferikoak

Konposaketa egitura

Lurrazala(10km-70km)

Kontinentala(30km-70km)

%85 granitozkoa

Arrroka sedimentarioak

Arroka metamorfikoak

Arroka bolkanikoak

Ozeanikoa 10km

Basaltoz

Kontineentatik hurbil(milaka metroko lodieera geruza)

Ez daude sedimenturik

Mantua(70km-2900km)

Lurraren bolumenaren %82 baino gehiago

Mohorovic eta Gutenberg etenen artean

Perioditaz osatuta

Nukleoa(2900km-6371km)

Barnekoena

%80 gutxienez burdina %10 nikela

%10 behera: karbonz,oxigennoz eta sufrez

Konposaketa dinamika

Litosfera

Geruza zurruna, portaera hauskorra

Lurrazalak eta goi-mantua osatu

Bi motako

Kontinentala(100-200km)

Granitoz

kontinenteetako zona antzinakoak(300km)

Ozeanikoa(30-50km)

Litosfera azpiko goi-mantua

Litosfera oinarria eta Repetti etenaren artea

Zurruna eta uhin sismikoak bizkortu

Lurrreko eskualde batzuetan moteldu

Astenosfera

Behe-mantua

Repetti etenaren eta Gutenberg etenaren artean

Goi-mantua baino dentsoagoa

Kanpo-nukleoa

Oso dentsoa(%80 burdinaz) eta egoeran likdoan (oso beroa)

Ez ditu transmititzen S uhinak

Lehman etenak bereizi

Barne-nukleoa

Presio handia--egoera solidoan

Beste nukleo bat dagoela esaten dute

Hiru nukleoak zati metalikoa osatu

Endosfera

Konbekzioak

Mantuko konbekzioa

Temperatura 3000ºC

Mantuaren eta nukleoaren arteko trantzisioa eratu

Konbekzio-korrontea D" geruzak osatu duen materiagaz eginda

Gandor termikoa materialak gorantz edo beherantz eraman

Lurrazala isolatzaila termiko bezala jokatu zuen mantua hotea atzeratu

Gainaza hoztuta eta barnealdea oso beroa

Lurraren gainazala hotza egotea eta barnealdea bero egoteak

Gradiente geotermikoa eragin konbekzio-korronteak

Lurraren barnealdea 5000ºC

Kanpo nukleo likidoa 3000ºC

Burdinaren jariakortasuna urarenaren antzekoa

kanpo-nukleoaren oinarrizko eta gainazaleko tenperaturaren artko aldea 1000ºC

Konbekzio-korronte indartsuak kanpo nuklearen barnean

Ebakidura handiak sortzen kontrako noranzkoan doazen korronteekin

Eroale elektriko likido higidurak (burdina) sortu eta iraunaratu Lurraren eremu magnetiko

Lurrraren errotazioak eremu magnetiko eta errotazio-ardatza lerrokatu

INTERAKZIO HANDIA

LITOSFERA OZEANIKOA

EGITURA

BASALTOZKO LURRAZALA

MANTUAREN LEHEN KILOMETROEK

LITOSFERA KONTINENTALA

HONDORATU EZ

GRANITO DENTSITATE BAXUA

MANTUAREKIN KONPARATUTA

ARROKA OOSO ANTZINAK

LURREKO LITOSFERA ZATITUTA

PLAKA BATZUK

LITOSFERA OZEANIKOZ BAKARRIK

IPAR AMERIKA

BERTAKO KONTINENTEAK

OZEANO ATLANTIKOA

ZAZPI PLAKA NAGUSI

FILIPINETAKOA

ARABIAKOA

NAZCAKOA

INDIAKOA

KOKOKOA

OZEANO BAREKOA

AUSTRALIAKOA

ERTZ SUNTSITZAILEAK ETA SUBDUKZIOA

PLAKA OZEANIKO BAT LITOSFERA BAXUKO MANTUAN HONODRATU

PROZESU AZKARRA

SUBDUKZIO EREMUETAN

LITOSFERA OZEANIKOA GOI MANTUAN HONDORATU

PLAKA ERTZ SUNTSITZAILE

PROZESUA

1.

LURRAZAL OZEANIKO BERRIA MANTUAN

GOI MANTUARI ATZIKITU

LITOSFERA OZEANIKOA ERATU

MEHEA ETA BEROA

DENTSITATE TXIKIA

2.

DORTSALETIK URRUNDU

LITOSFERA AZPIKO MANTUA

HOTZ

HAUSTURAK

LITOSFERA OZEANIKOA

KONTINENTALA

3.

LITOSFERA OZEANIKOA

KONTINENTALETIK BANATU

MANTUA AZPIRATU

SUNSIDENTZIA PROZESUA

PLAKA ERTZ ERAIKITZAILE

JARDUERA BOLKANIKOAK LITOSFERA OZEANIKO BERRIA

FAILA ERALDATZAILE

DARTSALAREN BI ZATI BEREIZ DAUDENEAN

PLAKA ERTZ PASIBOA

PLAKA ERTZEEI ERE HORRELA ESATEN DIEGU

Puntu beroa dagoenean

Jarduera bolkaniko sortu

Sumendi-uharteak edo bsaltozko goi-lautadak sor daitezke

Gandor termikoa finko geldituz eta plaka ozeanikoa gainean higitzean

sumendi segida sortu gainazalean

Puntu berotik urrundu ahala itzali

Gandor termikoa nekez zulatu

Magma poliki igo gainazalerantza eta kontinete azpian beroa pilatu

Dentsitaea galtzean eta gandor termikoak presioareki bultzatuz

Sabeldu egin

Ehunko metrokoa izan ahal da

Distentsioa lurrazalean(lurrazala haustu)

Rift

Haustura-eremua

Magma basaltikoa sar daiteke eta luurazal ozeaniko eratu

Clarence E. Dutton geologoak erabili terminoa

Mantuaren gainean flotatu lurrazala

azpian, egoera likidoan mantua

Lurrazalak gainkarga jasatean

Hondoratu

karga desagertuz,goratu

Arkimidesen printzipioa

oreka isostatikoa

lurrazalari eta mantuari aplikatzearn emaitza

Oraindik baliozkoa

Baina litosfera dela hondoratzen dena dakigu

Adibidez

Eskandinavar penintsula goratu 10000 urteko izozt-geruza desagertu zenetik

Ozeaniko-Ozeaniko

EzaugarriaK

Litosfera ozeanikoa dortsaletik urrundu

Hoztu eta loditu

Hautsi eta azpiratu

Endosfera

Magmatismo prozesua

Uharte-arkua sortu

Japonia

Filipinak

Jarduera bolkaniko handiko lurraldeak

Lurrikara arrisku handia.

Azpiratzen den plaka oso okertuta azpiratu.

Azpiko plakak ez du presio handirik egiten

Sedimentuak erraz apiratu

Ez da akrezio-prisma handirik sortzen

Azpiratzen plakako lurrazal ozeanikoa

Litosfera azpiko mantuan sartu

Lurrazal ozeanikoan urtzen diren mineralak

Urtzen dira

Magma-ganberak elikatu

Gainazalera igo eta azalaratu

Ozeano fosak sortu

Filipinetan

Kontinental-kontinental

Subdukzio prozesua talka egin ondoren

Talka orogeneoak

Espainian

Sortu

Pirinioak

Mendikate Betikoak

Zenozoikoan

Uharte bat

Pirinioetako iparraldeko failak zehakatu itsasadarrak.

Hegoaldean

Gibraltarko faila

Ekialderantz desplazatu

Iparralderantz Afrika desplazatu

Iberia eta Europa arteko litosfera ozeanikoa

Azpiratzen hasi zen

Iberiar plaka Europako kontinentearen azpian sartu

Iberia eta Europa arteko itsasoan pilatutako arroka sedimentarioak tolestu

Pirinio axialak sortu

Granitozkoa

Duela 25M urte

Iberiar plaka, Alborango plakaren kontra talka egin hegoaldetik

Iberiar plakaren gainean gelditu.

Lurrikarak izateko arriskua

Gaur egun

Alborango plaka

Sierra Nevada

Mendikate Prebetikoa

Mendikate Subbetikoa

Ezaugarriak

Litosfera loditu

Jalkitako sedimentuak pilatzen dira

Plaken arteko marruskadurak eta konpresioak

Deformazioa

Zati bat urtu

Granito arrokak osatu

Oxigenoa sortu

Metamorfismoa

Plaka ozeankoa askatu

Azpiratzen da azkenean

Bi litosfera kontinentalak

Bata bestearen gainean

Bata bestearen sartuta

Talka egitean

Hautsi egiten da

Faila handiak sortu

Jarduera sismikoa izan daiteke suturatik urrun

Indiako eta Asiako lurrikarak

Sedimentuen artean

Ofiolitak sortu daitezke

Ozeaniko-kontinental

Obdukzioa

Ezaugarriak

Kontinentearen gainean

Ofiolita

Azpiratutako plaka

Presio handia egin

Akrezio-prisma handia sortu

Ozeano-fosarenondoan

Akrezio-prisma tolestuta

Plaka kontinentala loditu

Orogeno bat sortu

Angelu txikia

Magmatismoa

Jarduera bolkanikoa eragin

LURRA HOZTEKO PROZESUA

ELEMENTU ERRADIAKTIBOEN DESINTEGRAZIOA

SUBSTANTZIA BATZUEN FISIO ESPONTANEOA

PARTIKULA SUBATOMIKOAK ASKATZEN DIRA

ABIADURA HANDIAN ASKATU

BESTE ATOMOEN KONTRA TALKA

NUKLEO METALIKOAREN KRISTALIZAZIOA

KANPO NUKLEOAREN BURDINA URTU

KRISTALIZATZEN

LURREKO MAKINA TERMIKOAREN MOTORRA

MANTUKO KONBEXIOAK ERAKUSTEN DITUEN PROZESUAK

JARDUERA BOLKANIKOA

BERO KANTITATE HANDIA BOTA

GASAK ISURTU ATMOSFERARA

BASALTOZKO LURRAZALAREN BIRZIKLAPENA

OZEANOEN HONDOA ERATU

MATERIAL METAKETA LURRAZAL KONTINENTALAREN GAINAZALEAN

GRANITOZKOA

EZ DA MANTUAN HONODRATZEKO BEZAIN DENTSOA

PLAKA LITOSFERIKOEN HIGIDURA

MANTUKO KONBEKZIOAREN GOIKO ALDEKO HIGIDURA

KONTINENTEAK POSIZIOZ ALDATU

LURRAREN BARNEKO MAKINA TERMIKOA

PRESIOAREN ETA TEMPERATURAREN ERAGINA

DESHIDRATAZIOA

URTZE PARTZIALAK

D GERUZATIK ASKATZEN DEN MATERIAL GAINBEROTUKO ZUTABEAK

MANTUAREN OINARRIAN D GERUZA

TENPERATURA ALTUA

ARROKAK DILATATU

DENTSITATEA TXIKITU

MANTUA GORANZKO BIDEAN ZEHARKATU

PUNTU BEROA SORTU

GANDORRA LITOSFERAREN OINARRIRA IRITSI