Eragile geologikoak

Lurraren barnean sortutakoak dira.

Tolesturak eta failak

Plaka tektonikoen arteko talkek mendikateak sortzen dituzte,
baina plaka tektonikoek elkarren aurka egitean tolesturak eta failak (hausturak) sortzen dira.

Tolesturak

Bi plaka tektnokikok elkar jotzean
lurrazala "tolestu" egiten denean
gertatzen dira. Ez da lurrazala
apurtzen, baina horren ondorioz
sortzen dira mendi asko. Pirinioak,
estaterako, edo Himalaia, tolesturen ondorio dira.

Failak

Bi plaka tektonikok elkar jotzean hausturak
gertatzen direnean.

Sumendiak

Lurraren barnealdetik datozen magma eta gasa kanporatzen
diren irekiguneari. Irekigune horretan pilatutako materialek osatutako tontor edo mendiari ere sumendi esaten diogu.

Lurrikarak edo seismoak

Zer dira?

Lurraren barnealdean bat-batean askatutako energiaren
ondorioz lurrazalean gertatzen diren dardarak dira. Lurrazaleko bi blokeen talkaren ondorioz sortuak dira.

Hipozentroa: lurrikara sortu den gunean.
Epizentroa: lurrazaleko geruzarik hurbilena hipozentrotik.

Lurrikara batzuk arinak dira eta ez dute kalterik sortzen, beste batzuek kalte larriak sortzen dituzte; hala ere, oso laburrak izaten dira segundu gutxi batzuetakoak.

Tsunamiak, itsasikaren ondorio

Lurrikarak itsas azpian era gertatzen dira, baina kasu
horretan itsasikara deitzen diegu. Itsasikaren ondorioz
Tsunami bezala ezagutzen ditugun olatu erraldoiak sortzen dira (30 metro ingurukoak), Ondorioz, txikizio handiak sortzen dira kostaldean.

Sismografoa

Lurrikarak erregistratzeko tresna. Lurrikaren magnitudea
Richter eskalan neurtzen da.

Haizea

Materialak toki batetik bestera garraiatzen ditu.
Higadura lana egiten du.

Itsasoa

Itsasoko urak higadura sortzen sortzen du, materialak
garraiatu eta sedimentatu egiten ditu. Ondorioz, kostaldearen itxura aldatzen du.

Ibaia

Hiru zatitan banatzen da: goi-ibilgua (higadura), erdi-ibilgua (garraioa) eta behe-ibilgua (sedimentazioa).

Glaziarrak

Glaziar kontinentalak: eskualde polarretan

Mendi- edo haran-glaziarra: mendietan

Mendi-oineko glaziarrak

Lurpeko urak

Lurrazaleko ura azpira pasatzen da eta ura barnean
pilatzen da.

Haitzuloak

Urak edo haizeak eragiten duten higaduraren ondorioz sortzen dira. Barnean estalagtitak (goian) eta estalagmitak (behean) sortzen dira. Biak elkartuz gero, habeak sortzen dira.