GIZA HARREMANA ETA KOORDINAZIOA (II): ZENTZUMENAK ETA LOKOMOZIO-APARATUA

Lokomozio-aparatua

2 sistema

Eskeleto-sistema

Alde pasiboa

Eskeletoa

Burua

Enborra

Adarrak

2 osagai

Hezurrak

Barne gitura mugikorra

Giltzadurak eta lotailuak

Funtzioak

Mugimenduan esku hartu

Forma eman eta haren pisuari eustea

Barne-organoak babestu

Eskeleto-giharren ainguraketa

Kaltzioa eta fosforoa gorde

Hezur-muinean odol-zelulak sortu

Gihar-sistema

Alde aktiboa

Gihar eta tendoiak

Funtzioak

Mugimenduak eragin

Jarrerari eutsi.

Mimika ahalbidetzea

Nerbioen bitartez

Lotura nerbio-sistemarekin

Tendoien bidez

Eskeleto-sistemarekin

Erantzun motorrak

barne-euskarria

Mugitzen eta ibiltzen

Hezurrak

Kaltzioz, fosforoz eta kolagenoz

kanpoaldea hezur-ehun trinkoz

3 mota(forma)

Hezur motzak

Kubikoak eta biribilak

ornoak

Hezur lauak

Xafla-forma

Babestu

Sorbalda-hezurra eta burezurreko hezurrak

Hezur-ehun trinkoko bi ehun-geruza

Artean hezur arolezko geruza

Hezur luzeak

Forma luzea eta zilindrikoa

Euste-eta mugimendu-funtzioak

Izterrezurra eta besahezurra

Kanpotik ehun konjuntiboz

Mintz mehe(periostioa) batez inguratuta

Giltzadurak

Hezurrak lotu

3 mota

Finkoak

hezurrak elkarren artean ez mugitu

Ertzetik elkartu

Lotura sendoak

Suturak

Erdi mugikorrak

Sendo lotu

Mugimendu txiki

Kartilagoak eta lotailuak sendotzeko

Mugikorrak

Era askotako mugimenduak

Hezurrek zuzenean ez ukitu

Muturrak kartilagozko giltzadura-kapsula

Lotailuak atera

Hezurren artean

Likido sinobiala

Lubrifikatzaile eta moteltzailea

Giharrak

Gihar-zuntza

Uzkurtu eta erlaxatu

3 mota

Gihar leunak

Geldo eta oharkabean uzkurtu

Gihar-zuntz leunez

Hainbat organoren paretak estali

Bihotz-giharrak

Bizkor eta oharkabean uzkurtu

Gihar-zuntz ildaskatuz

Miokardioa eratu

Eskeleto giharrak

Mugimendu bizkorrak eta borondatezkoak

Lokomozio aparatua osatu

Eskeletoaren mugimenduaz arduratu

Gihar-zuntz ildaskatuz

Bakoitza ehun konjuntibozko geruza mehe batez estalita

Endomisioa

Zuntzak

Gihar sortatatan

Batzuk giharra osatu

Epimisioa

Perimisioa

Ikusmena

Makiltsoak

Zuri, beltz

kononoak

Koloreak

Argi estimuluak

Atalak

Begi globoa

Esfera

3 geruza

Esklerotika

Kanpoko mintza

Gogorra

Opakua

Zuria

Kornea

Alde gardena

Begi-ninietara iristen den argi kantitatea

Erregulatu

Koroidea

Odol-hodiak

Begiko zelulak elikatu

Erretina

Zelula fotorrezeptoreak

2 substantzia likido

Forma eman

Humore urtsu

Kornea eta kristalinoaren artean

Humore beirakara

Kristalino eta erretina artean

Irisa

Disko koloreztatua

Kristalinoa

Irudiak fokatu

Elastikoa

Organo erantsiak

Begiak babestu

Mugimendua eragin

Zeintzuk dira?

Bekainak

Betazalak

Betileak

Malko-aparatua

Begiko giharrak

Begiaren funtzionamendua

Kornea

Leiarra

Argia sartu

Begi-niniak

Argi kantitatea kontrolatu

Argi gutxiarekin handitu eta alrrebes

Objektuek islatutako argi-izpiek

kornea zeharkatzen

Humore urtsu bidez

Kristalinora

Kurbadura egokitu

Irudiak fokatu

Erretinan irudi alderantzikatua

Fotorrezeptoreek hartu

nerbio-bulkada
bihurtu

Garun-azaleraino(ikusmen-nerbioaren

bidez)

Irudia auteman

Binokularra

Distantzia

Posizioa

Lokomozio-aparatuaren lesiorik sarrienak

Hausturak

Sendabidea

Igeltsua edo ohol bat jartzea

Larria

Iltzeak eta metalezko xaflak

Mina

Hanturak eta hematomak eragin

Distentsioak eta zaintiratuak

Distentzioak

Giharrei eta tendoiei erasatu

Gehiegi luzatzearen edo gehiegi erabiltzearen ondorioz

Zaintiratuak

Lotailuetan eta orkatiletan, belaunetan eta eskumuturretan

Atseden eta alde minberatuan izotza

Lokadurak

Giltzadura barneko hezurra bere ohiko lekutik aldatzea

Min handia eta mugimenduak areagotu

Deformazioa

Gihar-kontrakturak

Oharkabean eta luzaroan uzkurtuta

Lan gehiegi

Ariketa fisiko egokia

Mina

Zentzumen hartzaileak

Informazioa jaso

Estimulu

Nerbiobulkada

NSP edo NSZ

Sentipen

Nerbio zelulaz osatu

Motak(Estimulu arabera)

Kimiorrezeptoreak

sentiberak substantzio kimikoekiko

Dastamena

Usaimena

Mekanorrezeptoreak

Estimulu mekanikoekiko

Entzumena

Ukimena

Fotorrezeptoreak

Argiarekiko

Ikusmena

Termorrezeptoreak

Tenperatura-aldaketekiko

Ukimena

Motak(kokapen arabera)

Barne-hartzaileak

Barne organoen informazioa jaso

Gorputzaren egoera orokorrari buruzko informazioa

Kanpo-hartzaileak

Kanpoko estimuluak jaso

Kanpo-hartzaile jakin batzuk

toki jakinetan elkartu

zentzumen-egituraz inguratu

zentzumen-organoak osatu

Ikusmena

Entzumena

Ukimena

Dastamena

Usaimena

Ukimena, usaimena eta dastamena

UKIMENA

Larruazala

2 Geruza

Epidermisa

Kanpokoa

Ehun epitelialez

Hainbat zelula geruza

Hilda

Erori

Ezkatak eta zahia

Zelulak keratinaz

Larruazala iragaiztu

Dermisa

Barnekoa

Ehun konjuntiboz

Elastikotasuna

Odol-hodi eta ukimen hartzaile

Meissnerren korpuskuluak

Ukipenarekiko sentiberak

Vater-Pacinirenak

Presio

Krauserenak

Hotza

Ruffiniren korpuskuluak

Beroa

Informazio multzoak

Ukimen-sentipena sortu

USAIMENA

Airean disolbatu ahal den estimulua

Sudur-hobien barnealdea

Muki-mintza

Pituitarioa

2 alde

Pituitario gorria

Behealdean

Airea berotu

Hodol-hodi ugari

Pituitario horia

Goialdean

Usaimen-hartzaile asko

Usaimen-erraboila eratu

Usaimen-nerbioa

Informazioa

Garunera

Dastamena

Dastamen-papilak

Zentzumen zelulak(Kimiorrezeptoreak)

Papilak

4 zapore

Gazia

Gozoa

Garratza

Mingotsa

Nerbio-bukaerak

Zaporeek haiek kitzikatu

Nerbio-bulkada

Garun-azalari

Papiletan hautemandakoa jakinarazi

Zapore mota

Usaimenaren mende

Entzumena

Belarriak

Orekaren zentzumen-organoak ere

Hotsak hartu

Nerbio-bulkada bihurtu

Subtema

ENTZUMENA

Belarri hegalak

Hotsak hartu

Tinpanora(kanpoko

entzunbidearen bidez)

Tinpanoa

Hezurtzo-kate bidez

Mailua

Ingudea

Estribua

Dardara

Barakuilu barneko likidoetara

Zelula mekanorrezeptoreak

Hots-dardararekiko sentiberak

Zelulak

Nerbio-bulkada bihurtu

Entzumen-nerbioa

Garunera

OREKA

Mugitu

kanal erdizirkularretan dagoen likidoa ere mugitu

Paretetako zelula batzuk likidoaren

mugimendua hauteman

Nerbio-bulkaden bidez

Garunari jakinarazi

Buruaren jarrera

Mugimendua

Zerebeloak ere esku hartu

Giharren ekintza koordinatu

koordinatzen

Subtema