Izaki bizidunen erreinuak

EZAUGARRIAK

Zelula mota

Eukariotoa

Zelula kopurua

Perretxikoak: zelulanitzak

Lizunak: zelulanitzak

Legamiak: zelulabakarra

Nutrizioa

Heterotrofoa

Bizkarroiak: beste batekin bizi baina bizkarroiak onura eta besteak ez (piojos)

Saprofitoak: usteltzen dagoana jaten dabe.

Sinbionteak: beste batekin bizi eta biak onura.

Ehunak

ez dute, filamentuak bai

AND

Lineala (ez da establea eta luzatzen da

Ugalketa

Asexuala

Gemazio bitartez (urteten da garau bat)

Esporulazioa bitartez (bolitak)

Erlazioa

Ziliorik ez, flagelorik ez, pseudopodorik ez (ugaltzeko esporak egin eta babesa egiturak sortu)

Ia ikusezinak dira

Ez dute mugitzeko gaitasunak

Energia iturria

kimikoa

Arnasketa

Gehienek→ Arnasketa aerobio hertsia egin.

Beste batzuk→ Glukolisia eta hartzidura

Gutxi batzuk→ Hartzidura soilik

Horma zelularra

Bai, kitinaz osotuta

SAILKAPENA

Zigomizeteak

Hifa zenozitikoak dituzte

Ez dituzte zelulak bakartzeko trenkadarik

Espora sexualak (zigoesporak) eta asexualak (konidioak) sortzen dituzte

Zigomizete asko, nutrizio saprofitoa egiten dabe

Zigomizete gutxi, nutrizio bizkarroia egiten dabe

Adb: Lizunak

Deuterozimeteak

Zeharka trenkaturiko hifak dituzte

Konidioen (sexu gabe) bitartez ugaltzen dabe

Fungi imperfect bezala ere ezagutzen dira

Adb: Lizun saprofitoa

Askomizeteak

Hifak trenkatuak dituzte

Espora asexualak (konidioak) eta sexualak (askosporak) dituzte

Adb: Legamiak

Basidiomizeteak

Hifak trenkatuak dituzte

Espora sexual edo basidiosporak dituzte

Adb: perretxikoak

Likenak

Ugalketa asexuala egiten dabe (zatiketa bidez)

Esporak askatu eta hozitzen direnean, mizel bat osatzen da, alga egokia aukituz gero, liken berri bat osatzen da.

Mikofitoak ere deitzen dira

Adb: Morchella esculenta

EZAUGARRIAK

Zelula mota

Eukariotoa

Zelula kopurua

Zelulanitzak

Nutrizioa

Heterotrofoa

Ehunak

Bai

AND

Lineala (ez da establea eta luzatzen da)

Ugalketa

Sexuala

Erlazioa

Muskulu eta nerbio-ehunak garatu

Nerbia sistema daukie

zentzumen organoak daukiez

Erlazionatzeko sistema endokrinoa

Lekuz aldatzeko gaitasuna

Energia iturria

Kimikoa

Arnasketa

Aerobikoa

Horma zelularra

Ez

SAILKAPENA

Ornogabeak (bizkarrezur gabe)

Moluskuak

Gorputz biguna dute

Askok maskorra dute (kanpotik edo barrutik)

Gehienak uretan bizi dira (ostra)

Batzuk leorrean bizi dira (barrazkiloa)

motak

Gasteropodoak

Makor bakarra (lapa)

Bibalboak

Bi maskodunak (ostrak)

Zefalopodoak

Barruko markorra (olagarroa)

Anelidoak

Gorputza bigula, luzea eta segmentuetan banatuta

Batzuk lurran bizi dira (zizarea)

Beste batzuk uretan bizi dira (izaina)

Antropodoak

Animalien espezien arten %80 dira

Kanpo eskeleto dute babesteko

Buruan: antenak, begiak eta baraila

Motak

Intsektuak

Adb: Erlea

Araknidoak

Adb: Armiarma

Krustazeoak

Adb: Lanpernak

Miriapodoak

Adb: Milazangoa

Knidarioak

Garro ilara bat dute

Itsasoan bizi dira

Motak

Anemonek

Zaku forma

Haitzei itsatsita bizi dira

Marmokek

Euritako itxura

Igeri bizi dira

Koralak

Kolonia handiak osatu

Kanpo karekizko eskeletoa daukate

Ekinodermatuak

Kareazko plakaz eratutako eskeletoa dute

Plaketatik: arantzak eta oin anbulakralak irten

Itsas hondoko harean edo haitzetan bizi dira

Adb: Itsas izarak

Ornogunak (bizkarrezuarekin)

Anfibioak

Biriki eta larruazalaren bidez hartzen dute arnasa

Larruzala biluzia dute

Hankak dituzte uretan mugitzeko

Obiparoak dira

Adb: Igela

Hegaztiak

Adb: Arranoa

Birikien bidez arnasten dute

Lumaz estalita daude

Hegoen bitartez hegan egiten dabe

Mokoa erabiltzen dute jateko

Obiparoak dira

Narrastiak

Birikien bidez hartzen dute arnasa

Larruazala eskataz estalita dute

Gehienak lau hanka dituzte

Lurrean bizi dira

Obiparoak dira

Adb: Sugea

Ugaztunak

Birikien bidez arnasten dute

Ilez estalita daude

Gehienak lau hanka dituzte

Lurrean bizi dira

Bibiparoak dira

Adb: Katua

Arrainak

Zakatzen bidez hartzen dute arnasa

Eskataz estalita daude

Hegatsak dituzte uretan mugitzeko

Obiparoak dira

Adb: Amuarraina

EZAUGARRIAK

Zelula mota

Prokariotoa

Zelula kopurua

Zelulabakarra

Nutrizioa

Autotrofoa

Fotoautotrofoa

Kimiotrofoa

Heterotrofoa

Saprofitoak: usteltzen dagoana jaten dabe

Sinbionteak: beste batekin bizi eta biak onura

Bizkarroiak: beste batekin bizi baina bizkarroiak onura eta besteak ez (piojos)

Ehunak

Ez daukie

AND

Zirkularra (estable dalako, ez da luzatzen eta zirkulu eran eratuta dago)

Ugalketa

Asexuala (zatiketa zelularra)

Erlazioa

Inguruko estimuluak entzuteko eta erantzuteko gai

Flageloen bitartez mugitzen dira

Uretan, lurran edo izakien barnean bizi ahal dira

Energia iturria

Kimikoa

Eguzkitik (bereziki fotosintesia egiteko)

Arnasketa

Bakterio aerobikoak

Bakterio anaerobio fakultatiboa

Bakterio anaerobio hertsia

Horma zelularra

Bai

SAILKAPENA

Arkeobakterioak

Primitiboenak

Giro baldintz txarretan bizi dira

Motak

Halofiloak

Gazitasun handiko uretan bizi (itsaso hila)

Metanogenoak

Giro anaerobikoan egon

Metanoa sortu CO2tik

Termoazidofiloak

Ur termo garratzetan eta giro bolkanikoan egon

Eubakterioak

zelula paretadun bakterioak

Gehiengoak dira

Zelula paretaren osaeraren arabera desberdindu

Gram positiboa

Moreak dira

Gram negatiboa

Gorriak dira

Mikoplasma

Txikiagoak dira

Zelula paretarik ez

Gram negatiboak dira

EZAUGARRIAK

Zelula mota

Eukariotoa

Zelula kopurua

Protozoak: zelulabakarra

Algak: zelulanitzak

Nutrizioa

Protozoak: Heterotrofoa

Algak: Autotrofoa

Ehunak

ez daukiea

AND

Lineala (ez da establea eta luzatzen da)

Ugalketa

Protozoak: asexuala

Algak: sexuala

Erlazioa

Zililioa, flageloa eta pseudopodoa bai.

Energia iturria

eguzkitik

kimikoki

Arnasketa

aerobikoa

Horma zelularra

Algak: bai, zelulozaz osotuta

Protozoak: ez

SAILKAPENA

Protozooak

Batzuk oso kaltegarriak dira

Batzuk ez dira mugitzen baina beste batzuk ez

Leku hezetan bizi dira

Motak

Esporozooak

Parasitoak

Ez dute lokomozio-egiturarik

Adb: Plasmodio

Errizopodoak

Ur gazian edo giza gorputzean bizi daiteke

Pseudopodeoen bidez mugitzen dira

Adb: Ameba

Ziliatuak

Uretan bizi dira

Zilioen bidez mugitzen dira

Adb: Paramedio

Flageladunak

Flagelo bat baino gehiago dute mugitzeko

Uretan bizi dira

Planktona osatzen dute

Batzuk parasitoak dira

Adb: Euglea

Algak

Fotosintesia egiten dute

Uretan bizi dira

Bere zelulak landareen antzekoak dira

Zelulosazko zelula pareta dute

Batzuk ez dira mugitzen baina beste batzuk uretan daude mugitzen

tamaina irregularrak dituzte

Motak

Alga berdeak

Klorofila da pigmentu fotosintetiko nagusia

Uretan, enborretan, arroketan edo hormetan bizi daitezke

Berde kolore dute

Alga arreak

Pigmentu horiak dira nagusi (klorofilarekin nahastuta, kolore horia hartzen dute)

Guztiak itsasoakoak dira

Hori kolorea dute

Alga gorriak

Pigmentu gorriak dira nagusi (pigmentu honek, klorofilaren kolorea estaltzen dute)

Gehienak itsas hondoari itsatsita daude

Gorri kolorea dute

Euglenofitoak

Plasto berdez hornituta daude

Ur gezan bizi dira

Izaki unizelularrak dira

Dinoflagelatuak

Beste alga unizelular batzuen endisinbiosiaz lotuta daude

Kolore ezberdinetako pastoak dituzte

Organismo unizelularrak dira

Heterokontofitoak

Talde honetan hainbat izaki sailkatzen dira

Egitura anatomiko konplexuak dira

Haptofitoak

Geruza karbonatudun bat dute

Organismoa unizelularrak dira

Glaukafitoak

Zianelak dituzte

Ur gezan bizi dira

Organismo unizelularrak dira

Kriptofitoak

Itsasoko ur hotzean bizi dira

Forma unizelular flajelatuak dira

Onddo-izaerako protistoak

Onddo itxura dute

Protista heterotrofoak

Motak

Mixomizeteak

Higikorrak

Zelula pareta barik

Saprofitoak dira

Hainbat nukleo dute

Oomizeteak

Mizelio gorputz egitura

Zelulosazko zelula pareta daukie

Saprofitoak

Animalia eta landareen bizkarrioak

EZAUGARRIAK

Zelula mota

Eukarioto

Zelula kopurua

Zelulanitzak

Nutrizioa

Autotrofoa

Badaude landare batzuk heterotrofoak direnak (karniborak: insektuak jaten dabez)

Ehunak

Bai

AND

Lineala (ez da establea eta luzatzen da)

Ugalketa

Sexuala eta Asexuala

Erlazioa

Substratuari atxikituturik bizi dira (bertatik hartzen dabe guztia)

Hezetasuna dagoanean, lora sarratzen da

Intsektu bat datorrenean eta eguzkia dagoanean zabaldu egiten da

Energia iturria

Eguzkia

Arnasketa

Aerobikoa

Horma zelularra

Bai, zelulosaz osatutakoa

SAILKAPENA

Briofitoak

Ingurune lurtarretan bizi dira

Ingurune hezeetan bizi dira

Pteridofitoak

Ehun eramilea dute

Inguru lurtarretan aurkitzen dira

Landareari erresistentzia ematen diote

Esporek oso erresistente egiten ditzten estalki bat dute

Kutikula lodi eta iragazgaitz bat dute

Gimnospermoak

Zurezko landareek dira

Haziak agerian dituzte

Polena airearen bidez barreiatzen da

Holan, polen kopuru handia sortzen da

Pinuaren ugaltze-egituretan parte hartzen dabe

Angiospermoak

Loreen garapena eragiten dabe (intsektuak erakartzeko)

Ernalketa bikoitza dute

Motak

dikotiledoneoak

bi kotiledoi dute

monokotiledoneoak

kotiledoi bakarra dute

Espermatofitoak

Sendotasuna lortzea da euren helburu nagusia

Lurretik ura hartzeko gai diren egiturak garatzen dute

Kanpoaldeko ingurunetik isolatzen dira

Ura eta elikagaiak landareko zelula guztietara garraiatzeko sistema garatzea eta hobetzea da funtzioetako bat.