OSASUNA ESTA GAIXOTASUNA
1-Osasuna erabateko ongizate fisiko, mentala eta soziala da.
Osasun-arazoak (fisikoak, mentalak edota sozialak) dituen
pertsonaren egoera da.
GORPUTZAREN
TEMPERATURA
Egonkorra da
37º ingurutik
Termometro kliniko
PISUA
Organismoaen nutrizio maila adierazi
Oso aldakorra da
PULTSUA
Arterien pareten dilatazioa eta uzkurdura
Bihotzaren frekuentzia neurtu
PRESIO
ARTERIALA
Esfigmomanometro
Arteria nagusien artean dago odol presioa
BIZI EDUKIERA
Epirometro
Biriki-airezpapen batean truka daitekeen aire bolumena
HEMOGRAMA
Zehaztpen analitiko
Odol zelulei buruzko zehaztapen analitikoa
PLASMAREN KOMPOZIZIO
KIMIKOA
Odol-plasmaren zehaztapen koantitatiboa
GERNU KOMPOZIZIO
KIMIKOA
Gernuaren analisi kimikoa
iraizketa prozesuaren datuak eman.
4-GURE ORGANISMOAREN
DEFENTSAK
mikroorganismo patogenoak barneratzeari eta garatzeari infekzioa da
gure organismoan gertatzen denean,gaixotasu n infekziosoa da
garapena sahiesteko defentsa batzuk
larruazala eta mukosak
hezi naturalak
azal jarraia osatu
bakterizidak jariatu
Larruazalaren edo mukosen haustura --> mikroorganismo inbasio bat
inmunitate sistema
barneratzen diren zelula arrotzei aurre unitate sistema
mikroorganismo, minbizi-zelula edo ehun arrotz
ezagutu
suntsitu
globulo zuri batzuk inmunitate sistme dute
neutrofilek eta monozitoek
zelula arrotzak fagozitu
T linfozitoek
mikroorganismo batzuk desegin
substantzi arrotzak
ezagutu
T/B linfozitoen ekoizpena aktibatu
B linfozitoek
antigenoak indargabetu
zelula inbaditzaileak desegin
antigorputzak sortu
inmunitate sistema ondo funtzionatzeko, antigenoak barneratu, antigorputzak sortu eta odolean infekzio horren aurkako inmunitate egoera sortu
6-GAIXOTASUNEN PREBENTZIOAK.
OHITURA OSASUNGARRIAK
Ariketa fisikoa
Dieta orekatua
Bizi-plangintza orekatua
Toxikapenak eta menpekotasunak ekiditea
Lan baldintza osasuntsuak
Bide-zirkulazioko arauak betetzea
2-GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK
Zuzeneko kontaktu fisikoaren bidez
Pertsona gaixo baten eta pertsona osasuntsu baten arteko zuzeneko kontaktu fisikoaren bidez. Hala transmititzen dira birus, bakterio eta onddo batzuk. Sexu-harremanen bidez kutsatutako gaixotasunei sexu-transmisioko gaixotasunak (STG) esaten zaie
Airearen bidez
Gripearen birusa, adibidez
Elikagai kutsatuak hartuz
Hala bada, infekzioak sor daitezke, bakterioen (adibidez, salmonella), birusen (esaterako, tifusarena), protozooen (hala nola, ameba) eta abarren eraginez
Kutsatutako objekturen baten bidez
Mahai-tresnak, edalontziak, xiringak, objektu zorrotz zikinak... Horixe bera gertatzen da birus eta bakterio askorekin; tetanosaren bakterioarekin, adibidez
3-GAIXOTSUN INFEKZIOSOEN
TRANSMISIOA TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA
Transmizioa
Organismo bektoreak
Gaixoaren eta osasuntsuaren kontaktu fisikoa edota agente patogenoa transmititzen duten animaliei gaixotasun bektorea
Kutsatzea, epidemiak eta pandemiak
Kutsatzea:
Pertsona gaixo batengandik pertsona osasuntsu batengana transmititu daitezkeen gaixotasun infekziosoak, kutsakorrak esaten zaie
Epidemiak:
Gaixotasun infekzioso bat eremu batean zabaltzen bada eta pertsona askori eragiten badie
Pandemiak:
Epidemia mota bat mundu osoan zabaltzen bada
Sexu-transmizioko gaixotasunak
Sexu harremanetan gaixotasun infekziosoak transmititzeko arrisku handia dago
Tratamendua eta prebentzioa
Tratamendua
Onddoak sortutakoak
Fungiziden bidez
Bakterioek eragindakoak
Antibiotikoen bidez
Protozooek sortutakoak
Substantzia kimiko espezifikoen bidez
Birusek eragindakoak
Organismoak eratzen dituen antigorputzen bidez
Prebentzioa
Txertoak prebentziorik eraginkorrena da gaixotasun jakin batzuk saihesteko
5-LESIOAK ETA GAIXOTASUN
EZ-INFEKZIOSOAK
Lesioak
Traumatismoak: Organoetan edo ehunetan kolpeek eragindakoak lesioak
Gaixotasun askok ehunetako eta organoetako zelulak hiltzen dituzte lezioak sortzen
Zelulak hiltzeko kausak
Urritasun metabolikoak
Oxigeno falta
Gaixotasun ez infekziosoak
Gaixotasun metabolikoak
Metabollismoaren akatsek sortutakoak
Adibidea: Diabetesa
Gaixotasun genetikoak
Informazio genetikoaren akatsek sortutakoak
Adibidea: Daltonismoa, Hemofilia...
Endekapenezko gaixotasunak
Organo bateko zelulak pixkanaka hiltzen dira
Adibidea: Artrosia, Alzheimerra...
Gaixotasun autoinmuneak
Inmunitate sistemak organismoaren beraren aurka jardute du. Ehun batzuetako zelulak hiltzen dira
Zelula ugalketagatiko gaixotasunak
Zelulak neurriz kanpo ugaltzen dira, tumore bat(kontrolik gabe hasten den zelula masa) sortuz. Tumore gaiztoak: Inguruko zelulak hiltzen baditu
Adibidea: Minbizia