Giza Elikadura

Hotzean kontserbatzea

Hoztea

0-8 gradu

Izoztea

(-18)-0 gradu

Ultraizoztea

(-150)-(-35) gradu

Beroan kontserbatzea

Pasteurizazioa

Esterilizazioa

UHT

Deshidratazioaren bidez

Lehortzea

Gainazala bakarrik ura galdu

Liofilizazioa

Uraren 100% galdu

Hutsean ontziratzea

Elikagaiari oxigenoa kendu

Aerobiko

Anaerobiko

Gehigarrien bidez

Naturalak

Olioa, azukrea, gatza...

Artifizialak

Kontserbatzaileak (kimikoak)

Keztatzearen bidez

Keen bidez mikroorganismoak hil

Irradiazioaren bidez

Mikroorganismoak hil, produktua oso gutxi irradiatzen

Hartziduraren bidez

Mikroorganismo batzuekin, elikagai batetik, beste bat egin

Esnetik, gazta eta jogurta

Fermentazioa = azukrea = alkola = azido azetiko

Desnutrizioa

Gizentasuna

Anorexia

Bulimia

DIETA: Egunero jaten eta edaten ditugun elikagai guztien multzoa da.

Energetikoak

Energia iturriak

Gluzidoak edo lipidoak

Plastikoak edo eratzaileak

Zelulak, ehunak eta organoak eratzeko

Proteinak dute

Erregulatzaileak edo babesleak

Ezinbestekoak dira gure organismoak beste elikagaiak erabiltzeko.

Ura, gatz mineralak edo bitaminak dute.

Mantenugaiak

Ez-organikoak

Ura

Organismoaren molekula ugariena

Orekan

Gatz mineralak

Hezurren eta hortzen osagaiak

Erreakzio kimikoak

Organikoak

Gluzidoak

Karbohidratoak/energia eman

Monosakaridoak

Disolbagarriak dira

Glukosa

Fruituetan (mahatsak)

Fruktosa

Fruituetan (sagarra eta eztian)

Galaktosa

Esnean (ez oso gozoa)

Disakaridoak

2 monosakaridoen elkarketa

Sakarosa

Azukre arrunta (erremolatxa/kanabera)

Laktosa

Esnean

Maltosa

Malta azukrea (garagardoaren sorkuntzan)

Polisakaridoak

3 monosakarido baino gehiago, kristal itxura, ez gozoak

Almidoia

Glukosa askoren elkarketa, landare gluzido erreserba (patata eta zerealak)

Glukogenoa

Glukosaz eratutako kate luzea, animali gluzido erreserba (gibelan eta giharretan)

Zelulosa

Glukosa askoren elkarketa, bakarrik belarjaleak jan

Lipidoak

Oso desberdiank kimikoki, uretan disolbaezina

Gantzak

Saturatuak edo asetuak

Ez-saturatuak edo asegabeak

Mintz zelularra osatzen dutenak

Fosfolipidoak

Kolesterola

Funtzio erregulatzaileak

Bitamina

Hormona

Proteinak

Estruktural, aminoazido, (proportzioa eta ordena aldatu)

20 aminoazido

12 ekoiztu edo sortu

8 nahitaezkoak

Proteina elikagairik egokienak proportzio egokian aminoazido guztiak
dituztenak

Proteina bat ekoizteko, gorputzak gure dietan sartzen diren proteinen
digestioan askatutako aminoazidoak erabiltzen ditu

Bitaminak

Askotariko konposaketa kimikoa, oso kantitate txikietan behar dira egunero

Beroa, argia eta oxigenoa desegin (Elikagai freskoak hartu)

LIPOSOLUGARRIAK

A, E, K eta D

HIDROSOLUGARRIAK

B1, B2,
B12 eta C

Ura, gatz mineralak eta bitaminek (ez dute balio energetikorik)

Energia neurtzeko unitatea KALORIA (cal)

Metabolismo basalaren tasa (MBT)

Mutilak

66 + [13,7 x pisua (kg)] + [ 5 x altuera (cm)] - [6,8 x adina (urte)]

Neskak

65,5 + [9,6 × pisua (kg)] + [1,8 × altuera (cm)] − [4,7 × adina (urte)]