Materia Bizia
1. Materia Bizia
Bioelementuak (H₂)
≠Biomolekulak (H₂O)
Bioelememtu primarioak
I.B.en molekulak osatu, zelulen masaren %99...
I.B.en molekulen oinarrizko osagai
C, H, O, N, S (Proteina askoren osagai eta entzima askoren eragile), P (Fosfolipido, azido nukleiko eta ATPan agertzen da)
Bioelemtu sekundarioak
Gehienetan forma ionikoan agertu
Inguru zelularrean %0,1
Na, K, Cl Mintzeko gradienteak→ nerbio bulkada
Ca muskuluek uzkurdura, odolaren koagualzioa eta nerbio bulkadan... hezurretan
Mg Klorofilan... katalitiko...
Oligoelementuak
I.B.etan %0,1eko presentzia, funtzio katalitiko, funtzezkoak
gitxiegi izateak→ gabeziak
gehiegi→ intoxikazioak
Fe oxigenoa garraiatzen du
Mn katalizatzen da
Cu eta Zn entzima askoren faktore
I tiroide hormonak→ hipotiroidismoa
F hezurretan eta hortzetan
...
Biomolekulak
Ez-organikoak
EZ izaki bizidunetan bakarrik, egitura kimiko bakuna: ura, gatz mineralak eta gas batzuk
Organikoak
organiko izateko bi C izan behar ditu gutxienez elkarri lotuta eta C horiek H-etara loturik egon behar dira
Materia bizian BAKARRIK:
Gluzidoak, lipidoak, proteinak eta azido nukleikoak
Propietateak
Forma eta tamainaren arabera funtzio desberdina dute
Gehienak makromolekulak dira
Eskeletu hidrokarbonatuek osatzen dituzte
2. Biomolekula ez-oragnikoak
Ura: Zelunen funtzezko osagaia eta izaki askoren habitata
Egitura: 1O+2H
104,5º→ izaera polarra
alde batean +; bestean -
O- (elektroi gehhiago hurbiltzen zaizkio elektroneagtiboagoa delako)
H+
Uraren erkarpen mota: Hzubiak→ etengabe sortu eta suntzitu; ahulak baina ez asko
Propietate eta funtzioak
Kohesio handia (ur molekulen artean)
konprimiezintasun handia
egiturazko funtzioa (funtzio elektrikoa)
Animali-zelulei bolumen eta forma egonkorrak
Landare zelulen turgentzia
Atxikidura handia (adhesioa)
Kapilaritatea
Funtzio garraiatzilea
Funtzio hoztailea
Ur gainazaleko tentsio handia
ur gaianzala apurtzeko erresistentzia
Bizigarritasun funtzioa
Defentza funtzioa:
Zapataria, Basiliskoa...
Bero espezifiko handia
Funtzio termoegonkortzailea
Funtzio hoztailea
Izoztean dentsitate baxuagoa
Flotagarritasuna
izolatzaile termikoa
Bizigarritasuna izotz azpian
Konstante dielektriko altua:
molekula polarrak inguratu eta disolba ditzake
Funtzio disolbatzailea
erreaktibitate kimiko handia (ezinbestekoa bizitzarako)
Ionizazio maila baxua
Funtzio erreakzionatzaile baxua
Gatz mineralak
Gai Nagusia
3. Azido-base oreka
Uraren ionizazioa
pH-a
Sistema indargetzaileak