Digestio-aparatua:
Anatomia eta fisiologia
Elikagaiak eraldatu eta mantenugaiak sortu eta digeritu gabeko hondakinak kanporatu egiten ditu. Bi elementu ditu:
Digestio-hodia:
Ahotik uzkuraino heltzen da
Ahoa:
Elikagaiak sartzeko
Listu-guruina:
Listua jariatu eta elikagaiekin nahasten da birrinketa errazagoa izateko. Lisozoma eta muzina konposatzen dute. Lisozoma bakterizida da.
Hortzak:
Elikagaiak maskatzeko da, gizakiok bi hortzera izaten ditugu; esne-hortzeria (20 hortz) eta behin-
betiko hortzeria (32 hortz). Behin betiko hortzeria 4 mota desberdineko hortzak ditu:
- Ebakortzak; elikagaiak ebakitu(8 dira)
- Letaginak; elikagaia urratu(4 dira)
- Aurreko eta atzeko haginak; elikagaiak txikitu eta xehatu. (8 eta 12 dira)
Atal nagusiak:
Esmaltea, dentina edo bolia, hortz mamia eta zementua.
Mihia:
Elikagaiak listuaz nahastu hortzek lana egiteko. Elikagaiek listuaz nahastuta eta guztiz xehekaturik, eliikadura-boloa osatzen dute.
Faringea:
Ahoaren eta hestegorriaren artean. Epigloti izeneko balbula dauka. Irensketan arnas-
aparaturanzko pasabidea itxi, elikadura boloa ez sartzeko.
Hestegorria:
Faringetik urdaileraino doa. Mugimendu perisaltikoen bitartez, elikadura-boloa urdailera mugitzen du.
Urdaila:
Bere sarrerak kardia deitzen dira eta zabalik daude, eta irteerak piloro. Bi ekintza garrantzitsu gertatzen dira:
- Ekintza mekanikoa: 3-4 ordu ematen ditu irabiaketan, birrintzen jarraitzeko. Urdailean amaitzen da.
- Ekintza kimikoa: Urdailaren paretek urin gastrikoa jariatzen dute.
1. Azido klorhidrikoa: substantzia bakterizida da eta kimikoki eragiten dio elikadura-boloiari.
2. Pepsina: Proteinak txikitzen eta desegiten ditu.
Urdailean geratutakoari esker, elikadura-boloa kimo likidoa bihurtzen da.
Heste meharra:
Hiru atal ditu.
Duodenoa:
Kimoa jasotzen du, digestio kimikoa amaitzeko
Gibela: behazuna sortzen du, gantzak txikitzeko eta deskonposatzeko. Behazuna behazun-xixkuraino doa gordetzeko.
Pankrea: urin pankreatikoa sortu eta entzimek kimoaren deskonposaketa amaitzeko.
Heste-urina: duodenoak sorturikoa, urin pankreatikoarekin lan egin.
Ekintza kimikoei esker, kilo izeneko ahi bihurtzen da.
Jejunoa:
Mantenugaiak odolerantz xurgatzen ditu. Bere paretak oso tolestuta daude eta heste-biloak osatzen dute. Biloen barruan odol-hodiak daude eta mantenugaiak jasotzen eta zeluletara eramaten dituzte.
Ileona:
Heste meharraren azken zatia da eta hemen bukatzen da xurgapena. Balbula ileozekalaren bidez heste lodiari lotuta dago.
Heste hodia:
Xurgatu gabeko substantziak hona pasatzen dira.
Hesteitsua:
Ileonarekin komunikatuta, hemendik apendize bermiformea irteten da. Itxuraz, ez dauka inolako harremana digestioarekin.
Kolona:
Goranzko, zeharkako eta beheranzko kolona osatzen dute. Prosezu garrantzitsuak burutzen ditu.
Bakteria sinbionteak dizi dira kolonean eta xurgatu gabeko zenbait hondar aprobetxatzen dituzte bitaminak sortzen.
Ia ur guztia eta gatz mineralak zurgatzen ditu odolerantz gero gorotzak osatzeko.
Kolonean ez dago digestiorik.
Ondestea:
Digestio hodiaren azken zatia da eta bertan pilatzen dira gorotzak, kanporatu arte.
Uzkia:
Digestio-aparatuaren amaierako irekidura, borondatez erabakitzen du gorotzak kanporatzeko ordua, uzi-esfinterra zabalduz.
Digestio-guruinak
Listu guruinak, gibela eta pankrea dira eta elikagaiak ez dira haien barnetik pasatzen. Organoek isurtzen dituzte beren jariakinak digestio-hodira.