Inguruan daude jarrita, goi -tentsio banaketa-serekin partekatzen eta jarraiatzen dute energia elektrikoa.ere urarekin erabiltzen da ur-preserkin, kontsumo-gunerako.Orain azterketa medikoak esan dute goi-tentsio banakta-sareak lurperatzea komeni dela, osasunerako kaltegarriak izan daitezkelako.
Metatzea
r
Energia arazo bat du; ezin da metatu kontsumo modu hedatuenean, bakarrik baterietan eta pilan baino ezin da metatu energia elektrikoa.horiek ez dute premietara egokitzen, horrgatiik irtenbide hau aurkituda: Energia-baliabideak etatzea, elektrizitate bihurtu aurretik.
Kontsumoa
r
Energia fizakion ongizatera lortzeko erabiltzen da. Pentsatu behar dugu muga bat pintzea ideia oni, geroago, ondorio oso larriak ergin daiteke;adb: Euri azidoa, erreaktibitatea eta berotegia efektua handiagoa egin.
Energiaren formak:
Ener.mekanikoa
r
Higiduraren bidez trukatzen diren energia mota guztiak dira, hiru motatakoak daude:Energia potentzial elastikoa: Deformatzen diren gorputzak edo sistemak duten energia da.Energia zinetikoa: Gorputzek higidura egoteagatik duten enrgiaEnergia potentzial grabitatorioa: Gorputzek lurraren gainazaletik altuera batera egoteagatik duten energia da.
Ener.elektrikoa
r
Sorgaili elktrikoek sortzen duten energia da
Ener.nuklearra
r
Nukleo atomikoen fusio eta fisio-prozesuen bidez lrtzen da, masaren parte bat energia bihurtzen da.
Erradiazio energia
r
Uhin elektrikoekk duten energia da. Eguzki-energia garrantzitzuena da, hartatik baitatoz gainerakoak zuzen
Ener.kimikoa
r
Materiale bizigabe zein izaki bizidunekin gertatzen diren erreakzio kimikoen bidez jartzen da agerian
Ener.termikoa
r
Gorputzen tenperatura aldarazten duen energia da.
Ener.transferitzeak erreakzio kimikoetan
Erreakzio endotermiko
r
Energia bero moduan xurgatuta gertatzen direnak.Adibidez:Errekuntza erreakzioak
Erreakzio exotermikoa
r
Enegia bero moduan askatuta gertatzen dirennak.Adibidez: Erreakzio fotosintesia
Zer da energia?
r
Enegia, gorputzek edo sistemek duten propietatea da, naturan gertatzen diren fenomenoen bidez jartzen da agerian.
ENERGIA ELEKTRIKOA
r
Erabiltzen dugun energia gehiena da, eta forma batzueki egiten da lan energia elektrikoarekin.Gas naturala, Petrolioa, ikatza eta biomasa egiteko:zentral kimikotan egiten dira.Haizea eta ura: Zentral eolikotan,marea-zentraletan, eta zentral hidroelektrikoan egiten da.Uranio eta fisio materialak: Zentral nuklearretan egiten da.Eguzkia: Zentral fotovoltaikoetan.
Ener. Konbentzionala eta ordezkoa
E.iturri konbentsionalak
Ordezko energia iturria
Kontsum o arduratsua
r
Etxeetan energi erabiltzen diren gailu asko daude, energia aurresteko formula bat dago: E=P · TeNERGIA KILIWATT-HORDUTAN(kWh) adierazten da.
Energia Iturri konbentzionala
SUTAKO EGURRA
HARRIKATZA
PETROLIOA
GAS NATURALA
ENERGIA NUKLEARRA
HIDRAULIKOA
Enegia iturriak
r
Enegia iturria deritzo zuzenean edo eraldaketa prozesu batean bidez energia lortzeko aukera ematen duen baliabide natural edo material orori.
Gai NagORDEZKO ENERGI ITURRIAK
EGUZKI ENERGIA
ENERGIA EOLIKOA
ENERGIA GEOTERMIKOA
MAREA-ENERGIA
BIOMASA
Nola trukatezn da energia?
r
Energia gorputzen edo sistemen artean eraldatzen da forma bat baino geihagotan, baina nola gertatzen da aldaketa horiek?Energia tranferitzea gertatu ahal dira gorputzen artean eta truke hori lanaren eta beroaren bidez gertatzen da.Hauek bi ez dira enrgia forma, bakarrik energia transmititzeko forma bat.
Lana
r
Gorputz baten gainean indar bat egiten duhunean gorputza lekualdatu egiten bada, lana egin dugula egiten esaren da.Formula bat du: W=F·Ax
Beroa
r
Beroa, energia transmititzeko modu bat da eta bi gorputzek edo gorputz baten bi atalek tenperatura desberdina dutenean gertatzen dena.Hiru modutan hera daiteke:Eroapenez: Ingurune solido batean tenperatura diferentzia bat dagoenean, beroa tenperatura altueneko zonatik tenperatura baxueneko zonara transmititzen deneanKonbekzioa: Fluidoetan, tenperatutara diferentziak konbekzioz berdintzen dira, materiaren zati bat lekualdatuta.Erradiazioz: Energia erradiazio bidez hedatzen da, argiaren abiaduran higitzen ºdiren uhin elektromagnetikoen bidez; adb, eguzki datorkigun beroa.
Ener. Kontserbazioan eta degradazioa
r
Unibertsoan dagoen guztiko energia kantitateak konstante irauten du.Adibidez: Beroa energiaren forma degradatu bat da.