POTENTZIA, LANA ETA ENERGIA

Zer da ?

Energia gorputzen edo sistema materialen arteko propietatea da, eta beraietan edo beste gorputz batzuetan aldaketak eragiteko aukera ematen die.

Nola neurtzen da ?

JOULETAN (J) edo KALORIETAN (cal.)

1J = 0,24cal 1cal = 4,18

PROPIETATEAK

1- TRANSFERITU EGITEN DA.

Neska bat, erortzean, bere enrgia zinetikoa tranferitzen dio oheari.
Sukaldeak energia termikoa ematen dio zartaginari.
Eguzkiak, irradiatze-energia ematen dio landareari.

2- METATU ETA GARRAIATU EGITEN DA

Pilek eta metagailuek energia elektrikoa metatzen dute eta, konektatzen ditugunean askatu egin dute energia hori. Energia elektrikoa linea elektrikoan zehar garraiatzen da.

3- ERALDATU EGITEN DA

Neska erortzen denean, haren energia potentziala energia zinetiko bihurtzen da.

4- DEGRADATU EGITEN DA

Eraldatzen, energiaren zati bat gorputzena bertan geratzen da, edo energia termiko moduan galtzen da. Hori dela-eta pilota batek bote egiten duenean, boteen altuera gero eta tikiagoa da, eta azkenean, pilota gelditu egiten da.

5- KONTSERBATU EGITEN DA

Eraldaketa bakoitzean, guztiko enrgia kantitatea kontzerbatu egiten da. Berreskuratu ezin den energia da, baino unibertsoko guztiko energiaren barruan dago.

Motak

* ENERGIA MEKANIKOA

E. ZINETIKOA (EC)

Gorputzek higitze hutsagatik duten energia da. Energia zinetikoaren balioa gorputzaren masaren (m) eta abiaduraren (v) araberakoa da. Ec= 1/2m·v^2

Grabitazio-energia potentziala. Gorputzek lurrazaletik altuera jakin batean egoteagatik durten energia potentziala da. Zenbateko balioa duten jakieko, hauek hartu behar ditugu aintzat: gorputzak zer masa (m) duen, leku horretan g-k zer balio duen eta gorputza lurrazaletik zer altueratara (h) dagoen. Gorputz bat lurralean dagoenean, zerotzat hartzen dugu bere grabitazio-energia potentziala. Ep=m·g·h

E. POTENTZIALA (EP)

Posizio jakin batean egoteagatik gorputzek duten energia da. Zer gorputz den eta zer ingurunetan dagoen arabera bi energia egon daiteke.

Energia potentzial elastikoa. Deformatzen diren gorputzek duten eneiia da. Energia mota horren balio kalkulartzeko, gorputzak zer elastikotasun-konstante (k) duen eta zenbat 7deformatu den (x) jakin behar dugu: Ee=1/2k·x^2

* ENERGIA TERMIKOA

Tenperatura desberdina duten bi gorputzek elkar ukitzean tenperaturarik altuena duenak tenperaturarik baxuena duenari transferitzen dion energia da.

* ENERGIA KIMIKOA

Substantzia bat osatzen duten atomoen artean eta gainerako partikulen artean loturak eratzean sortzen den energia da.

* ENERGIA NUKLEARRA

Atomoen nueoak austen direnenan (fisio-energia) edo elkartzen direnean (fusio-energia) atomoek igortzen duten energia da.

* IRRADIATZE-ENERGIA

Uhin elektromagnetikoen bidez hedatzen den energia da; esaterako, argiaren bidez eratzen dena. Besteak beste, eguzki-engia, mikrouhinak eta X izpiak irradiatze-energia motak dira.

Nola tranferitzen da ?

Lanaren bidez

Beroaren bidez

Tenperatura desberdina duten bi gorputzek elkar ukitzean elkar ukitzean tenperaturarik altuena duenak tenperaturarik baxuena duenari transferitzen dion energia da.

Zer da ?

Lekualdaketa bat eragiten duen indar baten bidez gorputz edo sistema datetik beste batera transferitzen den energia da lana.

Nola neurtzen da ?

Lana neurtzeko, energiaren unitate berberak erabiltzen dira. Nazioarteko Sisteman: Jouletan (J).

Marruskadura-indarraren lana

Marruskadura-indarra higiduraren aurka egiten duen indarra da. Horrenbestez, 180º-ko angelua osatuko du beti lekualdaketarekin. Marruskadura-indarraren lana negatiboa da beti. Hori dela eta, marruskaduraren ondorioz, gorputzak energia "gastatzen du" lekualdatzen denean.

Zer da?

Potentzia egindako lana (edo emandakenergia) eta horretarako behar izandako denbora lotzen dituen magnitude fisikoa da.
P = W/t P = E/t

Beste potentzia-unitate batzuk

Gure eguneriko jardunean kilowattetan (kW) neurtu ohi dugu potentzia.
Alabaina motorraren arloan zaldi-pontentziatan (ZP)
1kW = 1000 W 1ZP = 736W

Potentzia eta abiadura

Makina baten funtzioa higidura bat sortzea bada, interesgarria da makina horrek zer potentzia duen eta zer abiedura ematen duen lotzea.
P= W/t = (F• ∆X)/t = F•V