Diktadura frankista Euskal Herrian (1939-1975) Peio Markaida

hazkunde ekonomikoa

egoera ekonomikoaren ezaugarriak

Giza galeren ondorioz, lan-eskuaren beherakada

Industria handian inportantzia gutxiko ondasun kapitalaren hondamena

Biztanle kualifikatu eta profesionalki adituak gutxiago ziren

Euskal Herria beti Espaiñako beste eskualde baino gehiago hazi zen

faseak

40ko hamarkadan gertatutako autarkian zehar

Soldata errealak jaitsi

langileak miseria gorrian bizi

jabeek etekinak pilatu

hedatu ziren arloak

Itxasontzigintza

trenbideen industria

banka eta metalgintza-mekanikoa industria

Beste arlo batzuetan

geldialdia edo txikitze prozesua bizi zituzten

40. Hamarkada, Españan bezala, geldialdia eta atzeraldialdikoa izan zen, Estatuko eskariak sustatu zituen arloetan izan ezik.

50 hamarkadaren irekitze ekonomikoa

garapen ekonomikoaren ezaugarriak

kanpoarekiko irekitzea

murritze energetikoen amaiera,

errazionamenduaren amaiera

soldaten igoerak eta produktibitateaen igoera

Baldintza ekoizpenaren gorakada gertatu zen

enpresen etekinak biderkatu

Araban hedatu zen industrializazioa

Gipuzkoan, kooperatiben mugimenduaren hedapena

1956an hazkundearen zikloa amaitzen ari zen eta Españan “egonkortze plan”en garaia hasi zen.

60. Hamarkadaren desarrollismoa

Bizkaian

sektore dinamikoenetan nabaritu

atzerritik etorritako kapitala oso inportantea izan zen

Gipuzkoan

koperatibismoa asko hedatu zen

elektrodomestiakoen ekoizpena bultzatu

jakien banaketa

aseguruak

Araba eta Nafarroan

kontzertu ekonomikoen iraupenari esker

Erakunde ofizialek industralizazioaren prozesua bultzatu zuten ehin handi batean

1953tik-1973ra bitartean Euskal Herria etengabe hazi zen

1973ean, oso krisi larrian sartu zen mundua

inbertsioak ez ziren heltzen,

ekoizpenerako gaitasuna murriztu zen

langabezia handitu

aldaketa sozialak.

Kultura arloan

Gazteleraz idatzitako literaturan giza-olerkian oso egile emankorrak sortu ziren: Gabriel Zelaya eta Blas de Otero besteak beste. Euskeraz, Txillardegi eta Gabriel Aresti.

Euskaltzaindiaren eginkizunak berpiztu zuten.

Euskera batzeko ahalegin handiak egin zituzten euskara batuaren sormena litekeena izan zen.

Ikastolen mugimendua

Zineman loraldia

1962an langileen grebak Asturiasen, Bizkaian, eta Gipuzkoan egon ziren. Azkenean salbuespen egoera aldarrikatu

industriaren hazkunde ekonomikoak euskal gizartea polarizatu zuen.

Lan-gatazkak urteetan zehar areagotu ziren eta Nafarrora eta Arabara hedatu ziren.

Laburbilduz

mugimendu horiek transizioan loratuko lirateke

frankismoaren garaian euskal kulturaren nortasuna azpimarratzen zuten mugimenduak sortu ziren

Garaialdi honetan euskal gizartean borroka eta aurkaritza handia zegoen frankismoaren kontra.

erresistentziaren berpizkundea

Eliza eta langileen mugimendua batez ere 60. Hamarkadan.

Eliza

jarrera aktiboa eta nazionalista

1968an apaiz batzuek itxialdia

diktadura amai zedila eskatzeko

Añoverosen auzia.

Elizak eta Estatuak tirabirarik gogorrena

Langileen mugimenduak

greba hobeto antolatu

grebak

kaleratzeak

errepresio basatiak

1973an krisi ekonomikoarekin batera langileen mugimendua erradikalizatu

Aurkariza politiko eta militarrean ETAren ekintzak nagusi izan

moderatuek

langileekin estutu nahi zuten harremana

bide politikoa aukeratu nahi zuten

erradikalek

militarrek borroka armatua bide bakarra

BURGOSko pozesua

ETAren kontrako epaiketa izatetik Frankismoaren kontrako salaketa izatera igaro zen

ETAk Carrerro Blanco Gobernuko presidentearen kontrako atentatua egin

1974ko irailaren 13an Rolando kafetegiaren atentatu krudela eta odoltsua gertatu

1975ean bortizkeriak jarraitu zuen

Ariasen gobernuak Antiterrorista dekretu legea argitaratu

Baina FRAPeko taldeko hiru kide eta ETAko biri heriotz-zigorra jarri zien

1975ko azaroaren 20an Franco hil zen eta berarekin batera, frankismoa.

Subtopic

1937KO ekainean Euskal lurraldea tropa frankistek okupatuta zegoen.

1936ko autonomia estatutuak iraun zuen bitartean sortutako instituzioak desegin zituzten

errepresio zuzena gertatu zen

nazionalen matxinadari aurre egin ziotenak

euskal mundu kulturalarekin zerikusia zuten guztiak

edozein euskal adierazpena guztiz debekatuta geratu zen

Bizkaian eta Gipuzkoan oso erresistentzia handia egon

kontzertu ekonomikoak ezabatu

ejerzitoak okupatu zituen

apurka apurka erregimen berriak aginte zibil berriak izendatu zizkien

euskaldun erbesteratuentza

Frantziak beti euskaldunak oso ondo hartu

Ameriketara joango ziren

Aliatuen alde eta fazisten kontra borrokatzera geratu

desarrollismoa ekonomikoan eta kontzientzia nazionalaren iluntasunean jaio zen ETA

1952an Deustuko ikasleen talde batek

EKIN taldea eratu

1956ean EKIN Eusko Gaztedi –EAJren inguruan zegoen taldea-(EGI)n sartu

1958an

Eusko Gaztedi eta EKIN banatu ziren.

EKINeko taldeak eta Eusko Gaztediko gazte batzuek talde berri bat sortu zuten

Euskadi ta Askatasuna”

lehenengo urteetan ETAren ideologian Sabino Aranaren nazionalismoaren berraurkikuntza nabarmentzen zen

marxismoaren kontrako jarrera ohikoak ziren

1962an ETAko Lehenengo Asamblada

ETAk defendatzen zituen printzipioen artean hauxe nabarmen

ideología eta estrategia adoztu

Euskal Herria sei lurralde historiko hauek osatzen zuten

Nazionalitateen Europa defendatzen zuen, ez Estatuena.

Akonfesionaltasuna defendatu

Liberalismo ekonomikoaren desagerpena

oinarrizko baliabideen sozializazioa nahi zuten.

“giza askatasuna” kontzeptua onartu behar zen.

ZUTIK

Iraultza sozialista eta nazioaren independentzia ezin ziren banaturik lortu

1965ko IV. Asambladan borroka armatuaren kontzeptu berri bat onartu

ekintza-erreprezioa-ekintza

ETAren barnean korronte desberdinak

marxistak

kulturaren aldekoak

Abertzale erradikalak

ETA, lehenengo aldiz, bi adarretan banatuta geratu zen

ETA BERRI

(Etorkizunean KOMUNISTAK, Euskadin EMK (Españan MC)) “Estatu mailako Lan- Frontea” defendatzen zuten.

ETA ZAHARRA

Hauek ETA siglak jasoko zuten eta euskal alderdi abertzale guztien frontea defendatzen zuten.

Laburbilduz

hasiera batean ETA taldeak hormetan margotzen zuen, lehergailuak jarri zituen eta legez kanpoko propaganda politikoa banatzen zuen. Erregimeneraren errepresalia handia jaso zuen. Hala ere, 1968tik bortizkeria erabiltzen hasi zen eta lehenengo heriotzak gertatzen ziren.

1945 eta 1916 urte itxaropentsuak

Frankismoa jasandako nazioarteko isolamenduarengatik

1945ko ekainaren 9an

Nazio Batuen Konferentzian Espainia Nazio Batuetan sartzeko baimena EZ EMATEA erabaki

Eusko Jaurlaritza erbestean, gatazkan zehar Amerikakoekin lerrokatu zena

Parisen finkatu

1946ko abenduan

NNBBetako Asanblada Orokorrak Espainiatik embaxadak kenduko zituela esan zuen, baina ez zuten horretarako epe finkorik jarri.

dena zegoen Eusko Jaurlaritzaren alde, nazionalisten alde,demokrazia eta Errepublikaren berrezarpenaren alde

1946ean Aberri Egunaren ospakizuna

1947ko martxoan Bilbon greba orokorra gertatu

Eusko Jaurlaritzak

UGTk

STVk

CNTk

Errepresioa basatia egin zuen Francoren gobernuak

1947an “Truman Doktrina” aldarrikatu

“Gerra Hotza” agertu

1948an PC Eusko Jaurlaritzatik kanporatu zuten.

1950an

NNBBek frankismoa isolatze prozesua amaiarazten zuten

1953ko irailaren Itun militarrekin, harreman berria finkatuta geratu zen

Frankismoaren NAZIOARTEKO ISOLAMENDUAREN AMAIERA izan zen.

EAJk antolatutako estrategiak, nazioarteko babesan sustraitua, porrot izan zuen.

EAJk oraindik zerbait berezia egin zuen nazioarteko begiradak erakartzeko asmoz.

Kanpoan

desadostasunak sortzen hasi ziren beste alderdiekin, ez zutelako autonomia babestu nahi

PARISKO ITUNA

demokrazia ezarri zuten lehentasuna indar demokratikoen batasuna ez apurtzeko.

Barnealdean,

EAJ erregimenaren erorketaren zain geratu zen.

Euskadirentzat irtenbide demokratikoa baino ez zuten onartzen eta Errepublika demokratikoa berreztea babesten zuten.

Euskal Herriko Kontseilu nazionala

Errepublikaren erbesteko gobernuarekiko eta haren erakundearekiko harremanak ez ziren errazak izan. Tirabirak egon ziren eta batasuna BAIONAKO ADIERAZPENean berreskuratu zen

1945ko martzoan

Baionako Aldarrikapena sinatu

Eusko Jaurlaritzan konfidantza jartzen zuten, berriro ere.

Estatutuaren arabera, gerra iraundu zuela elkarrekin jardun zuten indar guztien batasuna berresten zuten.

Penintsulako beste herri batzuekin frankismoaren kontra eta monarkiaren berrezarpenaren kontra borrokatzen jarraituko zutela zioten.

Nortzuk sinatu?

Euskal Herriko indar demokratiko guztiek

PNV

Euskadiko sozialisten Batzar zentralak

Euskadiko PCk

ANV,

Alderdi Errepublikano Federala

Ezkerra Errepublikanoa

UGTk

CNTk

STVk