ERAGILE GEOLOGIKOAK

LURRAREN BARNEKO TENPERATURA ETA PRESIONAREN ONDORIOZ, PLAKA TEKTONIKOEK TALKA EGITEN DUTE ELKAR ETA TALKAREN ERAGINEZ SORTZEN DIRA LUR AZALEKO TOLESDURAK ETA HAUSTURAK

ZER DIRA TOLESTURAK? LURRAREN BARNEKO TENPERATURA ETA PRESIOAREN ONDORIOZ, PLAKA TEKTONIKOAK TOLESTU EGITEN DIRA ETA MUINO ETA MENDIKATEEN FORMA HARTZEN DUTE. animazioaTOLESTURA MOTAK ZuzenaInklinatuaEtzana

ZER DIRA HAUSTURAK EDO FAILAK? ZENBAITETAN ARROKAK LUZATU EDO KURBATU EGITEN DIRA ETA PUNTU AHULENETATIK HAUTSI ETA BANATU EGITEN DIRA. animazioaNOLAKOAK DIRA? NORMALAKALDERANTZIKOAKURRATZE-FAILAK

ZER DIRA SUMENDIAK? LURRAREN BARNEALDETIK MAGMA ETA GASAK KANPORATZEN DIREN LURRAZALEKO IREKIGUNEA ETA BERTATIK ATERATAKO MATERIALEZ METAKETAZ SORTUTAKO TONTOR EDO MENDIARI DEITZEN ZAIO SUMENDIA. animazioaERUPZIOAK ZER DIRA? MANTUKO MAGMA LITOSFERAKO ZIRRIKITUETATIK GORA IGO ETA KANPORA IRTETEN DENEAN GERTATZEN DIRA ERUPZIOAKSUMENDIAREN ATALAK TXIMINIAKRATERRASUMENDI-KONOALABALABA, ZER DA? KANPORATUTAKO MAGMAZENBAT IRAUTEN DU? ALDAKORRA DA, DENBORA LUZE ALA LABURRA

ZER DIRA LURRIKARAK? LURRAREN BARNEALDEAN ASKATUTAKO ENERGIAREN ONDORIOZ, LURRAZALEAN GERTATZEN DIREN DARDAREI LURRIKARAK DERITZO. animazioaNOLA SORTZEN DIRA? LURRAZALEKO BI PLAKA TEKTONIKOEN ARTEKO TALKEN ERAGINEZ SORTZEN DIRA.LURRIKARAREN ATALAK HIPOZENTROA: LURRIKARA SORTU DEN LUR BARNEKO GUNEA DA.EPIZENTROA: HIPOZENTROTIK HURBILEN DEN LURZORUKO PUNTUA, GOIKO GUNEA.LURRIKARA BATEN IRAUPENA LURRIKAREK MINUTU GUTXI IRAUTEN DUTE ETA SEGUNDO GUTXITAN AMAITZEN DIRA,NON GERTATZEN DIRA? SUMENDIAK UGARIAK DIREN LEKUETAN, MAIZ GERTATZEN DIRA LURRIKARAK, OSO BORTIZAK GAINERA. 1923-AN TOKIOKO LURRIKARA 143.000 HILDAKO UTZI ZITUEN.NOLA NEURTZEN DIRA? SISMOGRAFO IZENEKO TRESNA BATEKIN ETA RICHTER ESKALA ERABILTZEN DA 0-TIK 10-ERA DOANA.ITSASIKARAK EDO TSUNAMIAK LURRIKARAK ITSASPEAN GERTATZEN BADIRA ITSASIKARAK DIRA

HIGATU HAUTSA ETA HONDARRA (MATERIAL TXIKIAK) HERRESTAN ERAMATEAN MATERIAL HORIEN PARTIKULEK MARRUSKADURA LANA EGITEN DUTE, ETA HORRELA HAITZAK KARRASKATU (ZATITU ETA BIRRINDU) ETA FORMA BITXIAK SORTZEN DITUZTE animazioaGARRAIATU HAIZEAK MATERIALAK TOKI BATETIK BESTERA GARRAI DITZAKE INDARRAREN ARABERA. ESKUALDE LEHORRETAN, HAIZEAK, HAREA-PARTIKULA ASKO GARRAIATZEN DITU. SEDIMENTATU ABIADURA MOTELTZEAN, MATERIALAK LURREAN PAUSATZEN DIRA. METATZEN DIRENEAN, DUNAK SORTZEN DIRA.

HIGATU HAIZEAK SORTUTAKO OLATUEK INDARREZ JOTZEN DITUZTE KOSTALDEKO HAITZAK ETA HIGATZEN DITUZTE. URTEEN PODERIOZ, ITSASLABARREN ERTZAK ATZERATU EGITEN DIRA ETA ITSASOA SARTZEN DA LURREAN. animazioaGARRAIATU HARRI TXIKIENAK OLATUEK GARRAIATU ETA BEHIN ETA BERRIRO ITSAS LABARRAREN KONTRA BOTATZEN DITUZTENEZ, HIGADURA AREAGOTU EGITEN DA. SEDIMENTATU HIGATUTAKO MATERIALAK ITSASERTZE LAUETAN SEDIMENTATZEN DITU ITSASOAK, ETA HORRELA HONDARTZAK SORTZEN DIRA.

animazioaIBAIA IBAIAK HIGADURA-ERAGILE GARRANTZITSUAK DIRA. IBILGUA IBAIAK ITURBURUTIK ITSASORAINO EGITEN DUEN BIDEA IBILGUA DERITZO. HIRU ZATI DITU:GOI IBILGUA IBAIAREN ZATIRIK ALDAPATSUENA DA. URA OSO AZKAR DOA, OLDARTSU JEISTEN DA, HARRIAK HARKASKARRA ETA HAREA HERRESTAN ERAMANEZ, HIGADURA HANDIA ERAGITEN DU. V FORMAKO HARANAK SORTZEN DITU.ERDIKO IBILGUA ALDAPA TXIKIAGOA DU ETA URA MANTSOAGOA DOA. HIGADURA EZ DA OSO HANDIA, MATERIAL FIN ETA TXIKIAK GARRAIATZEN DITU. HARANAK IREKIAGOAK DIRA ETA IBAIAK ZABALAGOAK. IBAIAK BIHURGUNEAK DITU (MEANDROAK).BEHE-IBILGUA ITSASOTIK HURBIL DAGOEN IBAIAREN ZATIA DA. ZATIRIK ZABALENA ETA LASAIENA DA MALDARIK EZ DAGOELAKO. URAK EZIN DITU MATERIALAK GARRAIATU ETA HONDOAN ETA ERTZETAN GELDITZEN DIRA. BERAZ, IBAIAREN BEHE- IBILGUAN SEDIMENTAZIOA IZATEN DA NAGUSI.

animazioaDEFINIZIOA GLAZIARRAK IZOTZ-MASA HIGIKORRAK DIRA. NON DAUDE? ELURRA INOIZ DESAGERTZEN EZ DEN EREMUETAN, HAU DA, OSO MENDI ALTUETAN ETA ESKUALDE POLARRETAN.HIGATU GLAZIARRETAKO IZOTZA POLIKI MUGITZEN DA ETA IBILBIDE HORRETAN ARROAREN HONDOA ETA ALBOAK HIGATZEN DITU. GLAZIARREK U FORMAKO HARANAK SORTZEN DITU ETA BERTAN ITSASOA SARTZEN DA, FIORDO IZENEKO GOLKO-MOTA BEREZIA SORTUZ.GARRAIATU ETA SEDIMENTATU  HIGATUTAKO MATERIALAK GARRAIATU ETA AZKENIK SEDIMENTATU EGITEN DITU; MATERIALAK SEDIMENTATZEN DIREN GUNEAN MORRENAK SORTZEN DIRA. GLAZIAR-MOTAK A.- GLAZIAR KONTINENTALAK EDO INLANDSIS, ESKUALDE POLARRETAN SORTZEN DIRENAK. HAUEK, ITSASORA HELTZEAN, ZATITU EGITEN DIRA ICEBERG IZOTZ-BLOKETAN ETA ITSASOAN FLOTATZEN DUTE.B.- MENDI EDO HARAN GLAZIARRAK·ZIRKUA: ELURRAK, PILATU, KONPRIMITU, ZANPATU ETA IZOTZ BIHURTUTA, HAITZAK HIGATZEN DITU, ETA ZIRKU DERITZON KATILU MODUKO SAKONUNEAN SORTZEN DU GLAZIARRA·MIHIA: ZIRKUAN IZOTZ GEHIEGI DAGOENEAN BEHERANTZ IRRIST EGITEN DA. MANTSO-MANTSO MUGITZEN ARI DEN IZOTZ MASARI MIHIA DERITZOGU. AURRERA EGITEN DUEN NEURRIAN, ARROAREN HONDOKO ETA ALBOKO HAITZAK HIGATZEN DITU.·MORRENAK: GLAZIAR BATEK GARRAIATUTAKO MATERIALEN METAKETA DA.C.- MENDI-OINEKO GLAZIARRAK LAUTADETARA HELTZEN DIRENEAN ERAMATEN DITUZTEN ABANIKO FORMAKO EREMU ZABALAK DIRA. GLAZIARRAK BUKATZEN DEN TOKIAN IZOTZA URTU EGITEN DA ETA AINTZIRA GLAZIARRA SORTU DAITEKE.

animazioaNOLA SORTZEN DIRA? LURRAZALERA ERORTZEN DEN URA LUR IRAGAZKORRETATIK BATETIK BARNERATZEN DA GERUZA IRAGAZGAITZ BAT TOPATU ARTE ETA HAN GELDITZEN DA.NON ETA NOLA PILATZEN DA? LUR GERUZA IRAGAZKOR ETA IRAGAZGAITZAREN ARTEAN URTEGI ASKO DAGO ETA LURRAZPIKO IBAIA BIHURTU DAITEKE.ZER DIRA ITURBURUAK? UR HORREK IRTEERA AURKITZEN DUENEAN LURRAZALERA ATERATZEN DA ETA ITURBURUAK SORTZEN DIRA.

animazioaNOLA SORTZEN DIRA? URAK EDO HAIZEAK, EDO BIOK BATERA, ERAGINDAKO HIGADURAREN ONDORIOZ SORTZEN DIRA. LURPEKO URAK KARE HARRIA AURKITZEN DUENEAN HARRIA DESKONPOSATU ETA HAUTSI EGITEN DU ETA MILAKA URTEREN BURUAN LUR AZPIAN ZULO HANDI BAT UZTEN DU: HAITZULOA.ESTALAKTITAK UR TANTAK KOBAZULOTIK BEHERA DOAZENEAN GATZ MINERAL ETA KARE HARRI ARRASTOA UZTEN DUTE SABAIAN; URTE ASKO PASA ETA KARE HARRIZ OSATUTAKO ESTALAKTITAK SORTZEN DIRA. ESTALAKMITAK SABAIKO TANTAK ERORTZEAN LURREAN UZTEN DUTEN KARE HARRIAREN ARRASTOA METATU EGITEN DA, POLIKI POLIKI ESTALAGMITAK SORTUZ. HABEAK ESTALAKTITAK ETA ESTALAGMITAK ELKARTZEN DIRENEAN HABEAK SORTZEN DITUZTE; ZUTABE HORIEK BATZUTAN 30 M-RAINO IRITSI DAITEZKE.



LURRAZALA CMAPS

UNIBERTSOAREN SORRERA animazioaESPAZIOAREN MASA BILDUTABIG BANG LEHERKETASAKABANATUTAKO ZATIAKGALAXIAK SORTU ZIRENEGUZKIA, GURE IZARRAEGUZKI SISTEMA

URAREN SORRERA animazioaLURRA, SUZKO BOLA BATLURRA HOZTU EGIN ZENBARRUALDEAK BERO JARRAITUSUMENDIAK UGARIEGURATS ILUN ETA TRINKOAEKAITZ LUZEAOZEANOAK SORTU

BIZITZAREN SORRERA animazioaLEHEN ZELULAKLEHEN LANDAREAKBIZI FORMA SOILAKORNODUNAK: ARRAINAKURETATIK KANPO: ANFIBIOAKNARRASTIAKHEGAZTIAK ETA UGAZTUNAKGIZAKIA

KONTINENTEEN JITOA animazioaMANTUAREN MAGMA KANPORALURRAZALA ALDATU ETA ZATITUKONTINENTEEN MUGIMENDUA: JITOEN TEORIA

ATMOSFERA ETA BERE GERUZAK animazioaLURRAREN HIRU GERUZAK ATMOSFERAREN FUNTZIOAKATMOSFERAREN GERUZAK

LURRAREN GERUZAK animazioaLURRAREN GERUZAKLURRAZALAMANTOANUKLEOA

HARRIA: DEFINIZIOA HARKAITZAREN MATERIA SOLIDO ETA GOGORRARI HARRIA DEITZEN ZAIO.MINERALA: DEFINIZIOA HARRIA OSATZEN DUTEN MATERIAL EDO SUBSTANTZIAK DIRA MINERALAK.