Gerrarteko garaia

Aurrekaria

Aberastasunaren banaketa desorekatua

Goi-mailako klaseen bizimodiak, erdi-mailakoei erakarri, zinemari eta irgarkiei esker irudikatzen zelako

Kredituen ugaritasunak kontsumoa igo, baina zorpetze-maila handia

Nekazarien sektorean, gerra ondoren, borroketatik urrun zeuden herrialdeak handitu lurrazal landagarria

Europan, kredituen bidez estali gerrako hondamendiak, gainera, garaituek, kalte-ordain garrantsitzuak ordaindu behar aliatuei

Estatu batua zen munduko lehen indar ekonomikoa

Azalpena

Munduko burtsa handieneko , New Yorkeko, espekulazio-burbuilak piztu zuen krisia. Irabaziek izugarriko euforia sortu giroan

Inbertsore txikiak, burtsako merkatuan sartzea, kotizazioak igo

Hori, ia ezagutzen ez zituzten empresa akzioak erostera eraman jendeari; maileguak.

Baina, ekoizpen-ekonomian gutxiago inbertitu zen errazagoa zelako beste eratan dirua lortzea

Empresak ez zituzten igoerarik izan irabazietan, eta ez zituzten aurreikuspen.

Burbuilaren hauskortazunaz ohartu zirenean,kapitala ahal bezain azkar berreskuratzeko, inbertsoreak saltzen hasi, akzioen jaitsiera ekarriz

1929ko urriaren 28an, Ostegun Beltzan, izua eta egonezina zabaldu New Yorkeko burtsan.( Ordu batzuetan, milioika dolar galdu ziren)

Empresak hondoa jo zuten eta ehunka milaka pertsona kalean geratu bat-batean.

Krisi ekonomiko handienetako bat hasi eta krisia berehala zabaldu eta bankuak porrot egin

Gobernuaren pasibotasuna, krisia larriagtu

Esttu batuetako bankuen porrotak, nazioarteko finantza-sistemaren porrota ekarri, Alemania eta Austriari eraginduz lehenik

Subtopic

Ondorioak

Deflazioa

Prezioak etz soldatak jaitsi

Deflazioaren ondorioz, ekoizpen industriala gain behera etorri

Langabezia

Langabe-kopurua izugarri hazi (40 milioi langabe)

Aurrekaria

Gerra Handia, lehendabiziko erabateko gerra izan, nazio osoari eragin eta estatuen akonomia ulertzeko modua aldatu

Liberalismo klasikoak, merkatuaren esku uzti ekonomiaren erregulazioa

Gerra, bankarrotara eraman parte-hartzaile guztiak

irabazleek zorpetuta amaitu eta galtzaileei eskatutako kalte-ordainei esker ordaindu zorrak

zorrek baliaoa galdu, beraz zordunak irabazten atera

Lehen mundu gerra ondoren,imperioen disoluzioen ondorioz, estatuak errepublika demokratikoetan bihurtu

Boto kopurua handitu, emakumeen bozkatzeko aukeragatik, baina ez betiko.

Ideologia politiko berriak sortu: komunismoa eta faxismoa

Faxismoa: antiliberala, nazionalismo amorratua eta xenofoboa defendatu. Ezaugarriak

Alderdiaren, estatuaren eta liderraren nagusitasuna

Arrazismoa

Autariak

Kampo -politika bortitza

Korporatibismoa

Italiako faxismoa: frustrazio kolonialari eta irredentismoari heldu egin lehen aldiz 1922an.

Benito Mussolini, erakunde paramilitar bat sortu zuen, langile-mugimenduari erasotzeko.

Beranduago, alderdi faxista bihurtu

Autezkundeak irabazi ez harren, Mussolini erakustaldi bat antolatu: Erromako martxa

Gobernuak dimititu, eta Mussolini diktadura ezarri, autezkundeak manipulatuz eta oposizioa gainetik kenduz

Parisko bakea, arazo gutxi kompondu eta indar politikoen zatiketa are zailago egin demokrazia ahulak gobernatzeko.

Garaileek, ez zuten malgutasuna erakusten galtzaileak ordaindu beharrezko kalte-ordainetan, horregatik, Frantziak eta Belgikak, Ruhr eskualea okupatu

Locarnoko itunean, beste gerra bat ez hasteko gauzatu ziren 1925an, adiskidetza eta adostasuna bermatuz

Nazioen elkartea, goren unea izan

Azalpena

Weimarko errepublika

Biltzar Konstituziogilea, Weimaren elkartu ziren.

Eskuin-mutur batek, bizkarreko labankadaren legenda zabaldu, porrota sozialisten eta juduen arazoa zela eta ez Alemanena

1923an, Hitler austriar asaltzailea,estatu kolpe bat ematen sailatu, baina kartzelara joan

"Mein Kampf" idtzi, hainbat ideia politikoen aurkako gorrotoariburuz

Ondorioak

Versaillesko Ituna gaitzestea

Eskuin-uturrak asmatutako jokaldi makurraren mitoa

Depresio handiaren eragina

Alderdi nazionalistak boterea eskuratzeko etapak:

20ko urteak

Alderdi naziak ez zuen garrantzi handirik

Hitlerren estatu-kolpearen sailakera

30ko urteak

1930ko auteskundeetan, bederatzia aldiz ordezkari gehiago lortu

1923ko auteskundeetan inoiz baino boto gehiago

1933ko hauteskundeetak, Hitler Kantziler izendatu

Weimarko Konstituzioa bertan behera utzi eta Hirugarren Reicha hasi

Subtopic

Subtopic

Miseria orokorra zen, tirabira sozial eta politokoak eragin zituena

Sistema ekonomikoaren porrota naiz demokraziaren porrota ekarri

Tradizio demokratiko luzeko herrialdeetan, krisiarengatik, ezkerreko gobernuak ezarri

Komunismoa, mundu osoko langileak ekarri, bereziki Sobietar Batasunean depresioaren eragina pairatu et hazkunde harrigarria izan

Alemanian, naziek langabe kourua jaitsi, baina, zorigaiztoko mehatxu bat egon eta fabriketan gerra prestatzen zeuden.

30eko urteen amaieran, demokrazia liberala garai okerrenean

1940.urtean,gerra piztu zenean, bakarrik bost demokrzia Europan