HIGIDURA

ZUZENA

ERREFERENTZI SITEMAK

LINEALA: Lerro zuzenean ematen da, dimentsio batean.

PLANOA: Horizontalenan eta bertikalean, bi dimentsiotan.

ESPAZIOA: Horizontalean, bertikalean eta horizontalean, hiru dimentsiotan.

INERTZIALA: Erreferentzi sistemaren menpe daudenak.

TRENA ETA GELTOKIAN DAGOEN GIZONAREN ADIBIDEA. GIZONA NAHIZ ETA ESRIK EGON MUGITZEN ARI DA, TRENA ERREFERENTZI PUTUTZAT HARTZEN BADUGU.

HIGIRUA MOTAK

TRANSLAZIOA, zuzena

ERROTAZIOA, zirkularra

ERRODADURA, zuzena + zirkularra

HIGIDURAREN ALDAGAIAK

-Ibilbidea eta desplazamendua berdinak izangi dira, baldin eta higidura zuzena bada eta norantza aldaketarik ez bada ematen.

POSIZIOA: Denbora konkretu baten higikaria non dagoen adiertazte ditu.

MAGNITUDE BEKTORIALA

IBILBIDEA: Higikariak burutzen duen bidea.

-MAGNITUDE ESKALARRA- UNITATEA SI: m

DESPLAZAMENDUA: Posizio aldaketa.

MAGNITUDE BEKTORIALA

IBILITAKO ESPAZIOA: Ibilbidearen luzera ematen du.

MAGNITUDE ESKALARRA

ABIADURA

-MAGNITUDE BEKTORIALA- UNITATEA SI: m/s

BATAZ-BESTEKOA, hididura osoaren zehar izan duen abidarua

ALDIUNEKOA, une jakin batean duen abiadura.

AZELERAZIOA

-MAGNITUDE BEKTORIALA-Azelerazioak gorputz bati abiadura moteldu edota handitu egiten dio. Zein faktore den jakiteko, abiaduraren eta azelerazioaren zeinuetan fijatu behar gara. Azelerazioak abiaduraren zeinu berdina badu, abiadura hanidtzen joango da. Baina zeinua aurkakoa bada, abiadura moteldu egingo da.- Posizio ekuazioan, t2 agertzen bada, azelerazioa konstantea izango da. -UNITATEA SI: m/s2

BATAZ-BETESKOA, higidura osoan zehar izan duen abiadura aldaketa.

ALDIUNEKOA, une jakin batean izan duen abiadura aldaketa

OSAGAI INTRINTSEKOAK

AZELERAZIO TANGENTZIALA, nola aldatzen den abiadura denborarekiko

AZELERAZIO NORMALA, nola aldatzen den ibilbidea.

MAGNITUDEAK

BEKTORIALA

Magnitude honek bi osagai ditu. Bata x ardatzari dagokiona eta bestea, y ardatzari dagokiona. Osaigai hauek norabide eta norantza zehazten dute. Bere zenbakizko balioa edo modulua du eta Pitagorasen teoremarekin kalkulatzen da.

ESKALARRA

Zenbakizko balio simple bat besterik ez da.

OSAGAIAK

MODULUA

Magnitude bektorialen zenbazkiko balioari deritzaio eta Pitagorasen teoremaren bidez kalkulatzen da.

NORABIDEA

Higikariaren bidez zehazten digu.

NORANTZA

Higikaria norantz dihoan esaten digu.

ZIRKULARRA

-Higidura zirkularra, higikari baten ibildea zirkularra denean gertatzen da. Hala nola, atletismoko pistan (nahiz eta guztiz borobila ez izan), noria batean, zaldiek entrenatzeko makinetan...

MAGNITUDEAK

Kasu honetan magnitudeak errotazioarekin dute zerikusia.

LINEALA

Magnitude hau, berriz, erradio berdina dutenak bakarrik izango dute berdina.

ANGELUARRA

Magnitude angeluarra higikari guztietnzat berdina da.

ABIADURA

BATAZ-BESTEKOA

ALDIUNEKOA

AZELERAZIOA

BATAZ-BETSEKOA

ALDIUNEKOA

PARABOLIKOA

Tiro parabolikoan bi mugimendu gertatzen dira. Bata aurrerantz dihoana eta bestea gorantz. Horrela, bata y ardatzari dagokio eta bestea x ardatzari. Bi mugimenduak dezberdinak dira, bata HZU eta bestea HZUA izanik.

MOTAK

TIRO HORIZONTALA

TIRO PARABOLIKOA

EZAUGARRIAK

PLANO BERTIKALA HZUA

EKUZIOAK: - Vy=Voy+gt - Y=Yo+Voy.t+1/2gt2Plano hau y ardatzekoa da eta bere osagaiak aldakorrak dira.

PLANO HORIZONTALA HZU

EKUZIOA: X=Xo+VxTPlano hau horizontala da, bere ardatza x da eta bere abiadura beti konstantea da.

Tema principal

GAINEZARTZE PRINTZIPIOA

Mugimendu honetan bi higidura edo gehiagoren arteko konbinazio bat gertatzen da. Higidura komposatuetan, r eta v separatuta kakulatuko dira eta gero ekuazio hauen (r=x+y eta v=vx+vy) bidez lotzen dira. Emaitza orokorra bi bektoren baturaren bidez lortzen da. Ekuazioak HZU eta HZUAn erabiltzen diren berinak iznago dira.

HZU+HZU

Kasu honetan, higidurak, biak zuzenak era uniformeak dira. Hau da, ez da abiadura aldaketarik egongo.

HZU+HZUA

Konposaketa honetan, higidura bat azeleratua izango da, bestea uniformea izanez.