Digestio aparatua
Digestio-aparatuak elikagaiak eraldatu eta mantenugaiak sortzen ditu, zelulek
xurga eta erabil ditzaten.
Digestio-aparatuak bi elementu desberdin ditu:
1) Digestio hodia: ahotik uzkiraino doan hodia da. Bidean, atal bakoitzak
funtzio desberdinak ditu.
2) Digestio-guruinak: elikagaiak deskonposatzeko zenbait substantzia
jariatzen dute.
Digestio hodia:
AHOA:
Listu guruinak:
listua jariatzen dute. Listua elikagaiekin nahasten
da, birrinketa errezagoa izan dadin. Bere konposizioan lisozima eta
muzina aurki daitezke. Lisozima substantzia bakterizida da;
muzinaren ekintzari esker karbohidratoen deskonposaketa kimikoa
hasten da, disakarido bihurtuz.
Hortzak:
Ebakortzak:
elikagaia ebakitzen dute. 8 dira.
Letaginak:
urratu egiten dute elikagaia. 4 dira.
Aurreko eta atzeko haginak.
8 eta 12 dira, hurrenez hurren.
Elikagaiak txikitu eta xehatu egiten dituzte.
Hortzaren atal nagusiak honako
hauek dira: esmaltea (gorputzak
sortzen duen materialik
gogorrena da; kanpoko atala da,
kolore zuria duena), dentina edo
bolia, hortz-mamia (bere
barruan odol hodiak eta
nerbioak daude) eta zementua.
Mihia:
elikagaiak listuaz
nahasten ditu, alde batetik
bestera eramaten, hortzek beren
lana egin dezaten. Gainera,
elikagaiak faringerantz bultzatu,
soinuak artikulatu eta dastamen
organoa da.
FARINGEA:
Ahoaren eta
hestegorriaren artean
dago. Epigloti izeneko
balbula dauka. Bere
funtzioa ezinbestekoa da:
irensketan arnas-
aparaturanzko pasabidea
ixten du, elikadura-boloa
trakean sar ez dadin.
HESTEGORRIA:
Faringetik urdaileraino doan hodia da. Mugimendu peristaltikoen
bitartez, elikadura-boloa faringetik
urdailerantz mugitzen ditu eta ez alderantziz.
URDAILA:
Ekintza mekanikoa:
elikadura-boloak 3-4 ordu
ematen ditu
irabiaketan,
birrintzen
jarraitzeko. Digestio
mekanikoa urdailean
amaitzen da.
Ekintza kimikoa:
Pepsina:
proteinak hasten da deskonposatzen, zati txikiagoak sortuz.
Urdailean gertatutako ekintzari esker, elikadura-boloa kimo izeneko ahi
erdi likido bihurtzen da. Piloroan zehar, pixkanaka pixkanaka, heste
meharrera igaroko da.
Azido klorhidrikoa:
substantzia bakterizida izateaz gain, kimikoki eragiten
dio elikadura-boloari.
HESTE MEHARRA:
Duodenoa:
Gibela:
behazuna sortzen du, gantzak emultsionatzeko,
hau da, zati txikiago askotan deskonposatzeko. Behin
sortuz gero, behazuna gibeletik behazun-xixkuraino doa,
non gorderik egongo den erabilia izan arte.
Pankrea:
urin pankreatikoa sortzen du,entzimaz beterik;
entzimek kimoaren deskonposaketa kimikoa amaitzen
dute, mantenugaiak sortuz: monosakaridoak,
aminoazidoak, ura, bitaminak…
Heste-urina:
duodenoak sorturikoa da, urin
pankreatikoarekin batera lan egiten duena.
Jejunoa:
Ileona:
heste meharraren azken zatitxoa da. Hemen bukatzen da xurgapena. Balbula ileozekalaren bidez dago heste lodiari loturik.
HESTE LODIA:
Hesteitsua:
ileonarekin dago komunikaturik. Hesteitsutik
apendize bermiforme izeneko organoa irteten da. Itxuraz, ez du
inolako harremanik digestioarekin.
Kolona:
Ia ur guztia eta gatz mineralak zurgatzen ditu odolerantz.
Horrela, digestioaren hondarrak gero eta solidoago
bihurtzen dira, gorotzak osatuz.
Bakteria sinbionteak bizi dira kolonean. Beren
elikadurarako guk xurgatu gabeko zenbait hondar
aprobetxatzen dituzte. Guretzat zenbait bitamina sortzen
dituzte. Beren nutrizioan heste-gasak sortzen dituzte.
Kolonean ez dago digestiorik.
Ondestea:
digestio hodiaren azken zatia da. Bertan pilatzen dira
gorotzak, kanporatuak izan arte.
UZKIA:
Digestio-aparatuaren amaierako irekidura da. Gure borondateak
erabakitzen du noiz kanporatu gorotzak, uzki-esfinterra zabalduz.
Digestio guruinak:
Azaldutako listu guruinak, gibela eta pankrea dira. Elikagaiak ez dira
organo hauen barnetik pasatzen. Organoek isurtzen dituzte beren
jariakinak digestio-hodira.