LURRAREN EGITURA ETA LITOSFERAREN DINAMIKA

LITOSFERAREN DINAMIKA

Hainbat behaketak litosferaren
higidurari buruz

ALFRED WENEGER

Kontinenten ertzen artean
kontzidentzia nabarmendu

Kontinenteen jitoaren teoria

Lehen teoria mobilista

Lau froga

Plaka litosferikoen ertzetan, interakzio handia dago haien artean.

LITOSFERA MOTAK (lurrazala mantuan hondoratzeko)

LITOSFERA OZEANIKOA

Basaltozko lurrazalak eta mantuaren lehen kilometroak osatu, mantuan hondoratzeko behar adina --> dentsoa

LITOSFERA KONTINENTALA

Ezin da hondoratu mantuan, granitoaren dentsitatea nabarmen txikiagoa mantuarena baino.

PLAKA LITOSFERIKOAK

Litosfera ozeanikoz osatuta. Gehienak bi motaz osatuta (Ipar Amerikakoa)

Zazpi plaka nagusi; horietako sei kontinente-masa nagusiei dagozkie.

SUBDUKZIOA ETA PLAKA-ERTZ SUNTSITZAILEAK

SUBDUKZIOA: Plaka ozeaniko bat --> litosfera azpiko mantuan hondoratzeko prosezuari deritzo

Subdukzio-eremuetan --> litosfera ozeanikoa goi-mantuan hondoratu, eta Lurraren gainazaletik desagertzen da.

PLAKA-ERTZ SUNTSITZAILE

PROSEZUA --> azkarra

DORTSAL OZEANIKOAK ETA FAILA ERALDATZAILEAK

Dortsal ozeanikoetan --> jarduera bolkanikoak litosfera ozeaniko berria sortzen.

PLAKA-ERTZ ERAIKITZAILE

FAILA ERALDATZAILE

Dortsalaren bi zati elkarrengadik bereiz daudenean, faila-eremu bat sortzen da tratean eta ebaki-higudura gertatu

Plaka litosferikoen dinamika Lurreko makina termikoaren parte ikusgaia

LURRA HOZTEKO PROSEZUA

1. ELEMENTU ERRADIOAKTIBOEN DESINTEGRAZIOA

2. NUKLEO METALIKOAREN KRISTALIZAZIOA

LURREKO MAKINA TERMIKOAREN MOTORRA

Gradiente geotermiko nabarmena

ERAGINA DAUKA --> konbekzio mantuan

LURRAREN BARNEKO MAKINA TERMIKOA

Azpiratzen diren plaka ozeanikoak material hotzeko korronteen modukoak

BI MODUTAN

DESHIDRATAZIOA

URTZE PARTZIALA

GANDOR TERMIKOAK

"D" geruzatik askatzen den material gainberotuko zutabeak

Litosferaren oinarrira iristen denean --> berotu egin...

PUNTU BERO

Plaka ozeanikoen arteko konbergentziatik sumendi-uharteak sortzen dira.

HIZTEGIA

ZER GERTATZEN DA?

Litosfera dinamikoa dortsaletik urrundu ahala

hoztu eta loditu

BAINA...

subsidentzia termikoagatik

hautsi eta azpiratu

EZAUGARRIAK

Milloi urte geroago...

Litosfera ozeanikoaren eta kontinentalaren konbergentziak eta mendikate bolkanikoak

Litosfera ozeanikoa plaka ontinental baten ertzean azpiratzen

ARRISKUA: lurrikarak sortu

Azpiratutako plakak presio handia azpiratu gabeko plakaren azpian --> jarduera sismikoa OSO HANDIA

ADIBIDEA: Nazcako plakaren eta Hego Amerikako plakaren artean.

OBDUKZIO

PROSEZUA

1. Azpiratzen den plakak uharte-arku edo ozeanoko beste erliebe-unitateren bat eraman

2. Zatiak erauzi litosfera ozeanikotik

3. Litosfera kontinentalaren gainean geldi

OFIOLITA

Kontinentearen gainean gelditzen diren zatiak

PLAKA OZEANIKO BATEN + PLAKA KONTINENTAL BATEN ARTEKO KONBERGENTZIAREN EZAUGARRIAK

Plaka kontinentalen arteko konbergentziatik talka-orogenoak sortzen dira.

EZAUGARRIAK

Talken aurretik sedimentuak tolestu eta pilatu--> goraguneak eratu

Sedimentuen artean, ofiolitak--> litosfera ozeanikoko zatien obdukzioengatik

Bi plaka kontinentalen arteko suturan--> talka orogenoa (litosfera loditu eta sedimentuak pilatu)

Plaka ozeanikoa hautsi

Faila handiak sortu

Litosfera kontinentalak, bata bestearen gainean

Plaka ozeanikoa askatu eta azpiratu egiten da azkenean

Lurrikarak izateko arriskuak Iberiar Penintsulan

Goratze-prozesuak

Talkaren ondorioz--> Iberiar plakaren muturra mantuaren azpian hondoratu

Higadura areagotu

Orogenoei pisua kendu

Distentzioa

Ebaki-esfortzuak sortu failetan

Talka-orogenoak Espainian. Pirinioak eta Mendikate Betikoak.

Iberiar plaka Europako kontinenteen azpian sartu

Talka ondoren--> itsasoko sedimentuak tolestu eta Pirinioak sortu

Magmatismoak--> Pirinio axialak sortu

Plataforma kontinentaletan pilatutako sedimentuak--> arroka sedimentarioak, Mendikate prebetikoan eta subbetikoan

Alborango plakako materialek-->Sierra Nevada

Puntu beroek jarduera bolkanikoa eragiten dute eta kontinenteak hausten dituzte

Plaka barneko prozesu geologikoak, litosfera ozeanikoan

Puntu beroa

Mehea eta malgua

Sumendi-uharteak

Adibidez: Hawaii

Basaltozko goi-lautadak

Gandor termikoa finko eta plaka ozeanikoa haren gainean higitu

Sumendi segida agertu

Plaka barneko prozesu geologikoak litosfera kontinentalean

Litosfera kontinentala askoz ere hotz, lodi eta zurunagoa da ozeanikoa baino.

Gandor termikoa--> nekez zulatzen du

Sortzen den magma--> poliki igo gainazalera eta kontinenteen azpian pilatu beroa

Litosfera kontinentalak dentsitatea galdu dilatatzen denean, gandor termikoak bultzatzean--> sabeldu

Rift--> haustura eremua

Magma basaltikoa sar daiteke

Lurrazal ozeanikoa sortu

WILSON-EN ZIKLOA

Ozeanoak itxi egiten direla

Subdukzio prozesuak hasi ertzeetan

Alboko kontinenteak talka

1.- Kontinenteetan haustura

Riftak eratu

2.-Magma basaltikoa sartu

Ozeano sortu

Kontinenteak banatu

3.- Kontinenteak hurbildu

4.-Ozeano hondoa txikitu

Kontinenteek talka

Riftinga Iberiar Penintsulan

Iberiar Penintsula osoa gora

Kostaldean--> hondartza goratuak

Abrasio-plataforma goratuak

Barnealdean--> ordokiak goratu

Isostasiak litosferaren higidura bertikalak eragiten ditu

Isostasia

Hondoratze eta goratze bertikalak azaldu

Lurrazala mantuaren gainean flotatu

azpian biskositate handiko likidoa

Lurrazala hondoratu ahal

Karga desagertu--> goratu

Oreka isostasikoa

Adibidez: Eskandinaviar Penintsula

Goratu eta hondoratu--> litosfera

Isostasia,tektonika eta sedimentazioa

Arro sedimentarioak--> pilatu sedimentuak

Litosfera kontinental edo ozeaniko loditu

Gorakada isostasiko--> bultzada

Talka-orogeno sortu

Orogenoak pisua arindu

Orogenoaren sustraiak ahuldu

Sustraiak eta erliebea desagertu

Litosfera kontinentala lau geratu

Plaka hondoratu

Subsidentzia-arro sortu

Sedimentu ugari pilatu

Hauen pisua--> arro sedimentarioa hondoratu

Subsidentzia

LURRAREN EGITURA

KONPOSIZIOA

LURRAZAL

KONTINENTALA

Granito

OZEANIKOA

Basaltoa

MOHOROVICIC-EN ETENA

10-70km

MANTUA

Periodito

GUTENBERG-EN ETENA

2.900km

NUKLEOA

%80 burdina

%10 nikela

DINAMIKA

LITOSFERA

KONTINENTALA

OZEANIKOA

MANTUA

LITOSFERA AZPIKO GOI-MANTUA

REPETTI-REN ETENA

670km

BEHE MANTUA

NUKLEOA

KANPO-NUKLEOA

Alde bat dentsoa da: %80 burdina

Bestea egoera likidoan dago: bero baitago

LEHMAN-EN ETENA

5.150km

BARNE-NUKLEOA

Kanpo nukleoa baino beroago

Solido egoeran: presio handia dagoelako

Lurraren zati metalikoa osatu: ENDOSFERA