af ITSASO EMAZABEL GOICOECHEA 5 måneder siden
69
Mere som dette
Ttunttuna edo danburria perkusiozko musika-tresna bat da. Egurrezko erresonantzia kaxa luze bat du eta sei hari ditu makil batekin jotzen dena. Joleak, esku batekin txirula jotzen du eta bestearekin, bularraren kontra ttunttuna jartzen da. Europan asko erabili izan da, batez ere Pirineoetan. Normalean dantzetarako eta jaietarako erabiltzen da.
Tobera perkusiozko musika tresna bat da. Altzairuzko makil luze bat da eta bi muturretatik soka batekin eusten da. Bi jotzaile egoten dira eta bakoitzak bi metalezko makil txiki dituzte. Festa giroetan jotzen zuten eta aspadi-aspaldi ezkontzetan ere jotzen zuten.
Musugitarra perkusiozko instrumentu bat da. Metalezko giltza zahar baten itxura du eta ixkinetan bi beso borobil ateratzen zaizkio. Beso hoien erdian behatzarekin eraginez bibratzen du. Bi beso hoiek ezpainean jartzen dira eta hortzen kontra jotzen du. Lehen, Euskal Herrian asko jotzen zen XX. mendera arte. Mende horren hasieran, oraindik ere Gipuzkoan eta Nafarroako Durangaldean jotzen zen. Dantzarako musika eta kantuari laguntzeko doinuak jotzen ziren musugitarra edo tronparekin.
Nafarroako gaita haizezko musika instrumentu bat da. Forma konikoa dauka eta mihi bikoitza du. Enbokadura zapaduta dauka. Batzuk egurrezkoak dira eta beste batzuk metalezkoak dira. ( zulo ditu, 7 aurrean eta bestea alde batean dago. Nafarroako gaiteroak aspalditik dira ospetsuak. Gipuzkoako eta Nafarroako kaleetan jotzen dute, ospakizunetarako eta festa handi eta nagusietarako erabiltzen da.
Dultzaina haizezko musika misika-tresna bat da. Mihi bikoitza da eta kañaberaz egin dago. Txanbela baino pixabat handiagoa da. Forma konikoa du eta gehienetan, egurrezkoak izaten dira. 8 zulo ditu, 7 aurrean eta bestea atzeako aldean goian dago. Joan den mendean Bizkaian eta Gipuzkoan metalezkoak egiten hasi ziren. Fama handia izan zuen Bizkaian, horregatik, Bizkaiko dultzaina, metalezko dultzainaren sininomoa da jende askorentzat. Askotan tanborrarekin, panderoarekin eta trikitixarekin jotzen da. Ospakizunetan eta dantzetarako erabiltzen dute.
Txanbela haizezko musika-tresna bat da. Forma konikoa dauka, enbokadura zorrotza eta geroz eta zabalagoa. 8 zulo ditu, 7 aurrean eta bestea alde batean dago (behatz txikiarentzako). Ezpelaren enborrarekin egiten da, eta enbokadura kañaberaz, adarrez edo gaur egun egiten den bezela plastikoz. Instrumentu hau Zuberoan jotzen zen. Ospakizunetan erabiltzen da.
Sunpriñua haizezko musika-tresna bat da eta mihi bikoitza da. Enbokadura zorrotza dauka eta pixkat zapalduta eta geroz eta zabalagoa da; forma konikoa. Zuhaitzen adarrarekin (gaiztainondoa edo hurritza) egiten da. Ahoa enbokaduran sartzean, haizea botatzen da. 2 zulo ditu, bi behatz erakusleekin jotzeko eta hiru soinu egiten ditu. Sunpriñuarekin jotzen den soinu nagusiari "Durunbele" esaten zaio. Batzuk trino asko eginez jotzen dute eta beste batzuk nota luzeak eginez. Pirineotako beste aldean, Kataluinan, asko erabiltzen zuten.
Artzainak beraien artean komunikatzeko erabiltzen zen, gaur egun ia ez da erabiltzen.
Panderoa perkusiozko musika-tresna bat da. Borobila da, txinda batzuez inguratuta dago eta larruz eta egurrez eginda dago. Esku batekin panderoa hartzen da eta beste eskuarekin, kolpeak jotzen dira edo igurtzi egiten da larruaren gainean. Panderoa oso ezaguna da Euskal Herrian eta normalean trikitiarekin jotzen da. Jaietarako eta ospakizunetarako erabiltzen da normalean.
Danbolina perkusiozko musika-tresna bat da. Danbor zilindriko bat da eta egurrez eta larruz eginda dago. Danbolina makil batekin jotzen da eta normalean txistuarekin jotzen da. Esku batekin txistua jotzen da, soka batekin danbolina zintzilik dagoen bitartean eta beste eskuarekin makila hartzen da danbolina jotzeko. Jaietarako erabiltzen da.
Txakaparta perkusiozko musika-tresna bat da. Egurrezkoa da eta bi euskarri izaten ditu eusteko. Bi jole izaten dira; ttakuna eta tukutuna eta bakoitzak bi makil izaten ditu jotzeko. Batek ordena eta oreka jartzen du eta besteak kontrakoa, desoreka. Txalaparta beti baserritar inguru edo giroan agertzen da.
Trikitia haizezko musika-tresna bat da. Ezkerreko aldean 8 botoi daude eta eskubiko aldean 21 botoi. Ezkerreko botoiekin, akonpainamendua jotzen da eta eskubiko botoiekin, melodia jotzen da. Trikitia, auspoa irekitzean nota bat jotzen delako eta istean, beste nota bat jotzen delako botoi berdinarekin. Bi egurrezko kaxa ditu eta erdian auspoa. Trikitia Italiatik dator. Normalean panderoarekin jotzen da. Jaietarako eta ospakizunetarako erabiltzen da.
Alboka haizezko musika-tresna bat da. Enbokadura egurrezkoa da, adar handia adar bat da, uztarria egurrezkoa da eta erdi zirkularra da eta katea soka moduko bat da zintzilik dagoena. Haizea denbora guztian botatzen da, arnasa bota eta hartu denbora berdinean egiten dute, horreri arnasketa zirkularra deitzen zaio. Jaietarako eta ospakizunetarako erabiltzen da.
Txistua haizezko musika-tresna bat da. Hiru zuloko flauta bat da eta esku batekin jotzen da. Hiru zulo horiek txistuaren beheko aldean daude, bi aurrean eta bat atzean. Metalez eta egurrez eginda daude. Metala egurrezko tutua apaintzeko eraztun batzuk daude eta enbokaturan ere metala erabiltzen da. Esku batekin txistua jotzen da eta bestearekin danbolina jotzen da. Ospakizuneta erabiltzen da.
Txirula haizezko musika-instrumentu bat da. Egurrezkoa da eta 3 zulo ditu. Hiru zulo horiek txirularen beheko aldean daude eta bi aurrean daude eta beste bat atzeko aldean. Esku batekin txirula jotzen da eta bestearekin ttunttuna. Zuberoan, ttunttuna eta txirula batera geriz eta gutxago erabiltzen da, orain txirula eta atabala jotzen dira elkarrekin. Zuberoan, dabtzarako eta festetarako erabiltzen da.
