Isabel II.aren erreinaldia

Mere som dette

11. Gaia: Diktadura Frankista Euskal Herrian (1939-1975)

af Martinez Perez Iraitz

gizarte zientziak

af antxon de la arada

Estatuko botere politikoak

af Ane Arrieta

Isabel II.aren erreinaldia

Moderantismoaren berrezarkuntza (1856-1868)

Behe mailak moderatuen sistema politikoaren eta monarkiaren aurka jarri ziren eta progresistak, demokratak, errepublikanoak eta Unión Liberal Prim jeneralaren agindupean elkartu ziren Isabel II.aren erregimena deuseztatzeko.

O'Donnellen gobernuak 1845eko Konstituzioa berreskuratu zuen, Milizia Nazionala desegin zuen berriro eta hamarkada moderatuko legedia berrezarri zuen. 1856 eta 1858 artean O'Donnell eta Narváez txandakatuz joan ziren boterean eta 1858tik 1863ra gobernuak egonkortasun handiena lortu zuen, Unión Liberal alderdiaren zuzendaritzapean. 1863tik aurrera, moderatuek hartu zuten berriro ere boterea, baina, aldi berean, ezegonkortasun politikoa itzuli zen, alderdien zatiketaren ondorioz.

Biurteko progresista (1854-1856)

Legedia, administrazioa, ekonomia eta finantzetan ekintza garrantzitsuak burutzen saiatu ziren, guztiak aplikatzeko denborarik eduki ez zuten arren.

Harturiko neurri librekanbistak izan ziren, bi helburu zituztela: Estatuko haziendaren diru sarrerak areagotzea eta herriaren industri garapena eta azpiegiturak sustatzea. 1855an Burdinbideen Legedia ezarri zen.

1856ko konstituzio non nata sortu zuten, honako printzipioak jasotzen zituelarik: Subiranotasun nazionala, Kongresu eta senatuaren hautazko izaera eta botere berbera, Norbanakoen eskubideen arautzea, Milizia nazionalaren berrezarpena eta Probintzietako eta udaletako gobernuen hauteskunde bidezko aukeraketa, gorteetan aplikatutako errolda-sistema aplikatuz.

1854ko ekainean O'Donnell jeneralak altxamendu bat burutu zuen Vicalvaron. Honen ondoren mugimendu iraultzailea progresista, demokratak eta errepublikanoengan hedatu zen.

Hamarkada moderatua (1844-54)

Altxamendu guzti hauek isilarazteko Narvaezek neurri gogorrak hartu zituen. 1849an Alderdi Demokrata fundatu zuen errepublikano eta sozialistekin. Alderdi horrek honako eskakizunak egin zituen: erregimen erabateko aldaketa, gizakien eskubideen deklarazio unibertsaleko printzipioak betetzea (biltzeko eta elkartzeko askatasuna) eta sufragio unibertsala.

Oposizio taldeak eduki zituen eta askotan borroka armatua erabili zuten, adibidez 1846an Bigarren Karlistaldia hasi zen, 1849 arte luzatu zena.

1848tik aurrera kontserbadurismoa areagotu egin zen, eta moderatuek galduriko kontrola berreskuratzeko prentsaren zentsura eta desagerturiko Milizia Nazionala ordezkatuko zuen Guardia Zibila sortu zen 1844an.

1844. arteko hauteskundeak Narvaezek irabazten ditu, alderdi moderatukoa. 1845ko konstituzioa ezartzen da.