PLANINE SRBIJE
TARA
Arheološka nalazišta
Manastir Rača - sagradio ga je Stefan Dragutin
Utvrđenje Solotnik - Zamak je podigao nepoznati vlastelin u vreme pada despotovine 1459. i osvajanja Bosne 1466. godine.
Kanjon Drine je bogatstvo koje Tari pridodaje na značaju i lepoti - „Kriva Drina“
Kuća na Drini
Jezera:
Perućačko
Zaovinsko
Vidikovci:
Sjenič
Osluša
Bilješka stena
Banjska stena
Crnjeskovo
Rezervat prirode:
Crveni potok - dobio je ime zbog potoka koji protiče kroz zemljište sastavljeno od crvene ilovače koje u vreme jačih padavina dobija crvenu boju. Očuvan je prašumski tip šume.
Tepih livada se nalazi u sredini ovog rezervata prirode.
Ovde raste Pančićeva Omorika, relikt i endemit. Otkrio ju je Josif Pančić.
Turističke popularne destinacije:
Sekulići - nalazi se crkva koja je posvećena caru Lazaru
Hajdučka česma
Šljivovica
Kremna - rodno selo proroka Tarabića
U blizini Kremna podignut je kompleks "Kremansko Proročanstvo“-brvnara koja je bila vrsta muzeja. U brvnari izložena је „Kosmička kugla“. Po predanju to je jedan primerak kamenja koje je nekad davno pogodilo Zemlju. Kamen bi trebalo da zrači energijom koja kod ljudi izaziva vidovitost.
etno selo Mećavnik - Drvengrad
Predov krst
1981. godine proglašena za Nacionalni park
Najviši vrh u Srbiji je Zborište - 1544 m
ZLATAR
Dom je najlepših jezera
Radoinjsko - modro zelene boje za koje kažu da je "parče raja zapadne Srbije"
Sjeničko - nastalo je presecanjem reke Uvac i izgradnjom brane kod Nove Varoši. Nalazi se Devojačka stena za koju se vezuju brojne legende
Ledena pećina
Zlatarsko - treće po veličini u Srbiji. Plovno je najvećim delom i pogodno i za kupanje
Zlatar je poznat po beloglavom supu - predstavlja reliktnu vrstu
Najveće šume Zlatara su lišćarsko-četinarskog, mešovito četinarskog tipa i smrčeve šume.
Planina je proglašena za "vazdušnu banju" zbog raznolikih vrsta šuma.
Manastiri i crkve:
Manastir Banja
Manastir Mileševa - nalazi se freska Belog Anđela
Manastir Davidovica - ktitor je najmlađi sin Vukana Nemanjića,Dmitar koji se kasnije preimenovao u Davida.
Crkva u Štitkovu
Crkva Sv. Trojice u Bistrici
Najviši vrh je Golo brdo - 1627 m
KOPAONIK
Retka endemska biljka je runolist
Ugrožene životinjske vrste su: Suri orao, Sivi soko , Šumska sova, Planinska ševa, Krstokljun, Sivi puh, Buljina, Divlja mačka, Živorodni gušter
Suri orao
Planinska ševa
Sivi puh
Na prostoru Kopaonika su nastala urvinska jezera od kojih su najpoznatija:
Donje jezero
Gornje jezero
Semeteško jezero
Najpoznatiji izvori su:
Javor česma
Krčmar voda
Marine vode
Spomenici prirode
Hidrološki spomenici - strogo zaštićeni vodotoci slivova: Samokovska reka, Gobeljska reka, Barska reka(slika), Brzeka reka, Duboka reka
Hidrološki spomenici - izvori i vrela: Vrelo Duboko, Gejzir Gvozdac, vodopad Barska reka – vodopad Jelovarnik, Semeteško jezero
Geološki spomenici : Velika stena, Velika Šiljača, Jelica, Žljeb, Gvozdac i Oštri krš
Tragovi pleistocenske glacijacije: Cirk Krčmar, Cirk Široki do, Cirk Velika Gobelja
Geomorfološki spomenici – kamene granitne figure: Lisičja stena(slika), Pajin grob, Suvi vrh, Jankov breg, Babin grob, Visoki deo, Karaman – Vučak
Znamenitosti ove planine su:
Jošanička banja-u dolini reke Jošanice. Bogata je lekovitim vodama
Mijatovića jaz - kanal koji je Dragoljub Mijatović iskopao do svoje kuće jer je imao imanje kojem je voda bila potrebna da ne bi presušilo. Simbolizuje solidarnost i zajedništvo
Svetilište Metođe - crkva u steni
Dolina jorgovana - površina oko reke Ibar
Na visini od 800m počinje nacionalni park koji je proglašen 1981. godine.
Veliko je turističko mesto,naročito zimi
Veliko kopaoničko bogatsvto su termalne vode(banje) od kojih su najpoznatije:
Kuršumlijska banja
Lukovska banja
Jošanička banja
Nazivaju je i kao "Srebrna planina" ili "Sunčana planina"
Dobio je naziv po rudnim bogatstvima jer se tu "ruda kopala odvajkada"
Najviši vrh je Pančićev vrh - 2017 m
Subtopic
ŠAR PLANINA
Najpoznatiji prevoji koji spajaju Tetovski okrug sa Kosovsko-metohijskim područjem su: Karanikolički, Skakalički Čelepinjski, Livadički (Meanče) i prevoj na Vraci.
Strogi rezervati prirode:
Golem bor - rezervat munike
Ošljak - rezervat endemičnog bora munike u donjem delu planine.Naseljavaju i jarebice, kamenjarke,leštarke i tetrebovi
Popovo prase - rezervat bora munike
Rusenica - stanište risova
Najznačajnija jezera su:
Donje Blateštičko jezero
Gornje Blateštičko jezero - smešteno je na Blatešičkom cirku
Šutmansko jezero - glacijalno jezero
Livadičko jezero(Štrbačko) - "Gorske oči"
Značani manastiri i crkve su:
Ostaci Dušanovog grada i manastirskog kompleksa Sv. Arhangeli
Manastir Sv. Trojice
Crkva Sv. Bogorodice Odigitrije
Manastir Sv. Petra Koriškog
Nazivaju je još Skardus, Carska planina i Monte Argentaro
Nalazi se na granici Srbije, Severne Makedonije i Albanije
Ime je dobila po svojim šarenim pejzažima koji su najizraženiji kada je pod snežnim pokrivačem
Najviši vrh u Srbiji je Bistra - 2652m
PROKLETIJE
Drevna nalazišta:
Trebački krš - otkriveni ostaci iz mezolita
Stare balkanske kuće(metohijske kule)
Tahir begov
Kuća Protića u selu Loćane kod Dečana
Jašar pašin konak
Manastiri Visoki Dečani i Pećka patrijaršija - u doba srednjovekovne srpske države su izgrađeni
Visoki Dečani
Pećka patrijaršija
Beran krš - pronađeni su ostaci naselja,oruđa, igle, noževi...
Kremštice - selo Petnjik kod Berana - pronađeni su ostaci neolitskog naselja
Rezervati prirode:
Hridsko jezero
Volušnica
U sklopu planine Prokletija izdvajaju se 3 ribolovna područja:
Pećko-dečanski (klen, mrena, skobalj, jegulja)
Ibarski (potočna pastrmka, krkuša, belica, lipljen, potočna mrena)
Plavsko-limski (mladica „blatnjača“, štuka, lipljen)
Prokletije su značajne za Srbiju i narod po tome što su za vreme Prvog svetskog rata prelazili srpski vojnici i narod tokom povlačenja albanske golgote. U zimu između 1915. i 1916. godine oko 200.000 vojnika i civila je krenulo preko zavejanih Prokletija tražeći spas na drugoj strani. Istoričari procenjuju da je na liticama ove planine ostalo oko 72.000 ljudi. Nakon više od mesec dana pešačenja po nepoznatim predelima, do albanske obale stiglo je oko 110.000 ljudi koji su brodovima saveznika prevezeni na Grčko ostrvo Krf.
Životinjske vrste koje se javljaju ovde su:divokoza, zec, lisica, vidra, kuna, jazavac, tvor, veverica, mrki medved i divlja svinja. Od ptica: veliki tetreb, jarebica kamenjarka, ljušterka i sivi orao.
Mrki medved
Divokoza
Jarebica kamenjarka
Veliki tetreb
Dominiraju šume cera, a planinske obode krasi i hrast kitnjak, crni grab i crni jasen. Od četinara u najnižim delovima rastu jela i smrča, a u višim pretežno molika i munika. One su autohtone vrste Srbije jer molika predstavlja endemit, a munika subendemit Balkana.
Prokletije su dom kraških vrela, kanjona sa brojnim vodopadima, ponorima,raznolikih oblika reljefa poput vulkanskih, glacijalnih, fluvijalnih i kraških predela, ali i valova, cirkova i terasa.
U bližoj istoriji su postojala 4 lednika:
Rožajski – dolina reke Ibar
Dečanski – dolina Dečanske Bistrice
Pećki – dolina Pećke Bistrice
Pećki lednik spajao se sa Sušičkim stvarajući Supodinski lednik širine do 6 km.
Plavski – dolina reke Lim
Plavskom ledniku je priticao Vusanjski lednik, dužine 20 km. Njegovim otapanjem stvorena je klisura Suke
Plavsko jezero se nalazi u treminalnom basenu ovog lednika, na 960 m nadmorske visine, gde se ovaj lednik otapao.
Đeravičko jezero
Izvori:
Altin - oblast koja je poznata iz srpskih srednjovekovnih i kasnijih turskih izvora. Prostirala se većim delom u severoističnoj Albaniji i na južnim i jugoistočnim padinama i ograncima Prokletija i zahvata reke Valbone, Drima i Erenika.
Ali Pašini izvori - dobili su ime u slavu Ali Paše Gusinjskog, albanskog vojnog zapovednika koji je pokušavao da potčini ovaj deo albanskoj upravi, posle odluke Berlinskog kongresa 1878. godine.
Prostire se u 3 države:istočnoj Crnoj Gori, južnom delu Srbije (Kosovo i Metohija) i severnoj Albaniji.
Šuplja vrata ili Mačji poljubac - prema legendi u ovom kamenu se skrivao zaljubljeni par čija je ljubav bila zabranjena. Posmatrajući njihovu ljubav, vile su vremenom postale ljubomorne i pretvorile su ih u kamen. “Mačiji poljubac” predstavlja njihovu ljubav koja je večna i odoleva vremenu, pa ukoliko dlanovima dotakne stenu par koji se snažno voli kao oni, oslobodiće ih.
Nazivaju je još kao Albanske Alpe jer su formirali oštre planinske litice koji su izazov za planinare i alpiniste. Takođe, u nekim geografskim kartama je bila zabeležena kao Trojanske planine – ‘Monti Troiana’. Naziv je nastao po najvišem vrhu – Trojan i po legendi o Troji
Srpski naziv Prokletija u srednjem veku je bio Altini Prudi. Današnji naziv Prokletija potiče sa početka 20. veka, kada je geograf Jovan Cvijić zamenio stariji naziv i dao mu ovaj naziv.
Najviši vrh u Srbiji je Đeravica - 2656 m
FRUŠKA GORA
Iriški venac
Avalski toranj
Spomenik Slobode
Lipovača
Rohalj baze - dobile su naziv po podzemnim bazama, skrovištima lokalnog stanovništva koje se povlačilo iz Divoša, Ležimira i okolnih sela za vreme Drugog svetskog rata
Naziv Fruška gora potiče od vremena kada se Franačka država prostirala na današnjoj teritoriji Srbije i ostalih zemalja. - „Frug“ znači Franak
Sremci imaju legendu koja kaže da kada je Bog stvarao svet, Sremac se uspavao i došao je izvinjavajući se tek sutra dan. Međutim, Bog je tada već sve podelio pa mu nije preostalo ništa drugo nego da Sremcu ustupi deo raja.
Može pronaći 30 retkih vrsta orhideja.
Ugrožena životinjska vrsta je orao krstaš.
Penušavi slapovi Dumbovačkog vodopada jedini su na Fruškoj gori i predstavljaju oazu
Ima 12 veštačkih jezera od kojih su najpoznatija:
Sot
Beli kamen
Bruja
Ledničko jezero(isušeno)
Nazivaju je još “Svetom Gorom“ ili “Srpskim Atosom“
Na njoj ima 16 manastira koji su sagrađeni između 16. i 18. veka. Napoznatiji su:
Novo Hopovo
Grgeteg
Jazak
Naučnici je nazivaju “ogledalom geografske prošlosti” jer je bila ostrvo Panonskom moru.
Najviši vrh je Crveni čot - 539 m
STARA PLANINA
Retke biljne vrste su:
Rosulja
Gorocvet
Patuljasta perunika
Planinska sasa
Šumski ljiljan
Postoji oko 150 vrsta ptica gnezdarica, 116 vrsta dnevnih leptira, 30 vrsta sisara, 6 vrsta vodozemaca, 12 vrsta gmizavaca i 26 vrsta riba.
Strogi prirodni rezervati:
Kopren - predstavlja nalazište biljaka iz porodice mesožderki (Drosera rotundifolia)
Smrče (Arbinje) – najočuvanije šume smrčve
Tresave - kisela vlažna staništa sa stalnim prisustvom vode. Stalni višak vode iz padavina ili iz podzemnih voda uslovljava manjak kiseonika što dovodi do nepotpune razgradnje biljnih ostataka koji se talože kao treset
Tri čuke – retka zajednica bora krivulja (Pinetum mugi)
Vražja glava - lokalitet na kojem je moguće pratiti razvoj biljnih vrsta, planinskog javora, raste i retka biljna vrsta iz porodice vresova (slika)
Golema reka – bukova prašuma
Draganište – rezervat smrčevih šuma
Najdragoceniji deo zaštićen je kao Park Prirode.
Izletišta:
Slavinjsko grlo
Koziji kamen – na Zavojskom jezeru
Kanjon Temštice
Temštica - poznata je po uklještenim meandrima u okviru klisure u crvenim peščarima
Piljski vodopad - drugi je po visini vodopad u Srbiji. Vodopad se sastoji iz dve kaskade: Gornji pilj (niža) i Donji pilj (viša). Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 1450 metara.
Čunguljski vodopad - nalazi se na Toplodolskoj reci
Kovani dol
Rsomočki vodopadi
Babin zub - vrh je dobio ime po babi koja je Turcima prenela harač i se kaže da su je na Tresibabi tresli, u Mučibabi mučili, a na Babinom zubu slomili zub, da bi priznala gde je turski harač.
Prostire se većim delom u Bugarskoj, a manjim delom na jugoistoku Srbije.
Manastiri koje se nalaze u okviru planine:
Manastir Sukovo
Dobroševski manastir ili Poganovo
Manastir Svetog Onurfija
Manastir Sveti Đorđe ili Temska
U vreme Rimljana venac je nosio naziv Haemus, što je označavalo brdoviti kraj.
Po ovom planinskom masivu je Balkansko poluostrvo dobilo ime, a reč balkan je u prevodu znači planina.
Najviši vrh u Srbiji je Midžor - 2169 m
ZLATIBOR
Spomenici:
Bronzani spomenik generalu Krsti Smiljaniću
Spomen česma na Oku - podignut je u čast palim borcima iz sela Branežaca i Semegnjeva.
Spomenik na Šumatnom brdu - posvećen je partizanima koji su ubijeni od strane okupatora u Drugom svetskom ratu 1941. godine.

posvećen je partizanima koji su ubijeni od strane okupatora u Drugom svetskom ratu, 1941. godine.
Spomenik na Šumatnom brdu
Zanimljiva mesta u okviru planine:
Šarganska osmica - pruga na jednom delu se uvija u obliku broja osam i po tome je dobila naziv.
Drvengrad - izgrađen po zamisli filmskog reditelja Emir Kusturice radi snimanja filma „Život je čudo“. Održavaju se razna kulturna događanja.Glavna ulica nosi naziv Ive Andrića, pored toga postoje i ulice Miodraga Petrovića Čkalje, Nikole Tesle, Novaka Đokovića...
"Staro selo" Sirogojno - muzej na otvorenom. Cilj muzeja je da posetiocima dočara način života seljaka iz 19. veka. Neke brvnare prikazuju kako su tačno izgledale kuće seljaka iznutra. Brvnare se koriste kao konaci, suvenirnice, prodavnice i krčme. Selo je odrađeno u etno stilu.
Stopića pećina - jedna od najvećih pećina u Srbiji. Kroz pećinu protiče Trnavski potok. Podeljena je na više dvorana(Svetla, Tamna, Velika sala sa kadama,Kanal sa kadama i Rečni kanal)
Naziv je dobila jer se na njoj nalazi vrsta belog bora koja ima četine boje zlata. Latinski naziv za bor je Pinus Silvestris Varegata Zlatiborica.
Ranije su je nazivali Rujno ili Rujna plainina
