Eragile geomorfikoak

Mehr dazu

ERAGILE GEOLOGIKOAK

von Alvaro Camarero

Eragile geologikoak

Kanpo-eragileak

Haitzuloak

Urak edo haizeak eragiten duten higaduraren ondorioz sortzen dira. Barnean estalagtitak (goian) eta estalagmitak (behean) sortzen dira. Biak elkartuz gero, habeak sortzen dira.

Lurpeko urak

Lurrazaleko ura azpira pasatzen da eta ura barnean pilatzen da.

Glaziarrak

Mendi-oineko glaziarrak

Mendi- edo haran-glaziarra: mendietan

Glaziar kontinentalak: eskualde polarretan

Ibaia

Hiru zatitan banatzen da: goi-ibilgua (higadura), erdi-ibilgua (garraioa) eta behe-ibilgua (sedimentazioa).

Itsasoa

Itsasoko urak higadura sortzen sortzen du, materialak garraiatu eta sedimentatu egiten ditu. Ondorioz, kostaldearen itxura aldatzen du.

Haizea

Materialak toki batetik bestera garraiatzen ditu. Higadura lana egiten du.

Barne-eragileak

Lurraren barnean sortutakoak dira.

Lurrikarak edo seismoak

Sismografoa

Lurrikarak erregistratzeko tresna. Lurrikaren magnitudea Richter eskalan neurtzen da.

Tsunamiak, itsasikaren ondorio

Lurrikarak itsas azpian era gertatzen dira, baina kasu horretan itsasikara deitzen diegu. Itsasikaren ondorioz Tsunami bezala ezagutzen ditugun olatu erraldoiak sortzen dira (30 metro ingurukoak), Ondorioz, txikizio handiak sortzen dira kostaldean.

Zer dira?

Lurraren barnealdean bat-batean askatutako energiaren ondorioz lurrazalean gertatzen diren dardarak dira. Lurrazaleko bi blokeen talkaren ondorioz sortuak dira. Hipozentroa: lurrikara sortu den gunean. Epizentroa: lurrazaleko geruzarik hurbilena hipozentrotik. Lurrikara batzuk arinak dira eta ez dute kalterik sortzen, beste batzuek kalte larriak sortzen dituzte; hala ere, oso laburrak izaten dira segundu gutxi batzuetakoak.

Lurrikarak (egin klik ikusteko)

Sumendiak

Lurraren barnealdetik datozen magma eta gasa kanporatzen diren irekiguneari. Irekigune horretan pilatutako materialek osatutako tontor edo mendiari ere sumendi esaten diogu.

Sumendiaren atalak (egin klik ikusteko)

Tolesturak eta failak

Plaka tektonikoen arteko talkek mendikateak sortzen dituzte, baina plaka tektonikoek elkarren aurka egitean tolesturak eta failak (hausturak) sortzen dira.

Failak

Bi plaka tektonikok elkar jotzean hausturak gertatzen direnean.

Tolesturak

Bi plaka tektnokikok elkar jotzean lurrazala "tolestu" egiten denean gertatzen dira. Ez da lurrazala apurtzen, baina horren ondorioz sortzen dira mendi asko. Pirinioak, estaterako, edo Himalaia, tolesturen ondorio dira.