I MUNDU GERRA

LEHIAKIDEAK

Aliantza Hirukoitza

Alemania

Italia

Austria-hungaria

Entente Hirukoitza

Frantzia

Erresuma Batua

Errusia

Herrialde Neutralak

ERAGILEAK

Bake Armatua eta aliantza
militarrak

Tentsio asko sortu ziren eta guztiek
gerra baterako prest zeuden

Inperialismoa

Alemania botere handia hartzen
hasi zen ekonomia arloan eta Frantzia
eta Erresuma Batua mehatxatuta sentitu ziren.

Gatazka politikoak

Lurraldeen aldarrikapenak

Frantzia Alsazia eta Lorrena aldarrikatzen zuen.
Italia eta Austria-Hungaria Istria eta Trento nahi zuten.

Nazionalismoa

Austria Hungaria VS. Turkia
balkanetako gudan

Borroka kolonialak

TXINPARTA

Aliantza sistemak martxan jarri ziren

ETAPAK ETA GERTAKIZUNAK

1. Mugimendu gerra

1914

Guda bi frontetan ia aldi berean hasi zen. Alemania Frantzia askar irabaztea nahi zuen, baina Frantzia ondo eutsi zion borrokari. Gainera, Frantzia eta Alemania borroka ari ziren bitartean, Errusiak Prusiatik Alemaniara heldu zen. Hau Alemaniak tropak bi lekuetara bidaltzea eragin zuen.

Uretearen amaieraTurkia
Aliantza Hirukoitzan sartu
zen.

2. Posizioen gerra

1915-1916

Oraindik irabazlerik ez zegoenez, fronteak lokatzez indartutako lubaki luzeetan sartu ziren. Gainera, metrailadoreak eraman ziren, baina erasoak higadurazkoak ziren, ahultzeko, ez garaitzeko.

Eraso hauek mundu mailakoak
ziren, Fase honetan gero eta
herrialde gehiago sartu zirelako.
Herrialde hauek Bulgaria, Italia,
Errumania, Portugal eta Japonia
izan ziren esaterako.

3. Gerraren amaiera

1917-1918

Garai hartan, AEBak gerran sartu ziren Aliatuen alderdian, eta Errusiak handik alde egin behar izan zuen Iraultza Komunista eta Brest-Litovske-ren bakea direla kausa. 1918an aliatuak fronte guztiei eraso egiten hasi ziren, eta potentzia zentralek beren kontra ezin zutelako errenditu behar izan ziren. Urte horretan, Woodrow Wilson AEBko lehendakariak 14 puntu egin zituen gerra honetako bakea adierazteko.

Bakea lortzeko prozesuak

Pariseko konferentzia

Bando irabazlearen 4 nagusiek zuzendu zuten hitzaldia izan zen, bake-itunak egiteko. Galtzaileek ezin izan zuten parte hartu, ez ahotsik izan, eta irabazleek jarritako baldintzak sinatu behar izan zuten. Azkenean baldintza hauek derrigorreztuta sinatu zituztenez, arazoak ekarri zituzten.

Versallesko Ituna

1919ko ekainaren 28an I Mundu Gerra amaitarazi zuen ituna da. Ez zen itun "garbia" izan, gauza asko oker eta desorekaz itxi baitziren. Azkenean, akats horiek izan ziren Bigarren Mundu Gerra eragin zuten faktoreetako batzuk.

1919

Nazioen Elkartea

Bakea sustatzeko erakundea izan zen, NBE-ren arbasoa

ONDORIOAK

Politikoak - ekonomikoak

4 Imperioen jausialdia

Errusia

Austria-Hungaria

Alemania

Otomanoa

Alemaniaren hiperinflazioa

Irabazleek Alemaniari hainbat isun jarri ziolten, eta hau Alemaniaren krisialdi oso handi bat ekarri zuena.

Zorionezko 20. ureteak

AEBk oso urte oparoak izan zituen ekonomian 1922tik 1929ra, non 29aren crack-a gertatu zen. Oparotasun honek gerra Europan gertatu zelako eta hango lurraldea oraindik egoera onean zegoelako etorri zen. Horregatik, garaipenaren zoriontasunak bultzatutako kontsumismo-bolada bat etorri zen.

Burbuila espekulatibo bat sortzen ari zen, eta zoritxarrez hori ustiatu egin zen eta herrialde horretako ekonomia kolapsatu egin zen, lanpostu asko kenduz eta gainditu beharreko arazo berri bat planteatuz.

Geografikoak

Europaren banaketa geografiko berria

Inperioen jausialdiaren ondorioz hainbat herrialde berriak sortu ziren, eta mugak aldatu ziren.

Sozialak

Garapen kirurgia-tekniketan

Hainbat hilketa egonda, medikuak ebakuntza asko egiten zituzten jendea salbatzeko. Honela, teknika berriak garatu ziren.

Milaka hilketak eta biktimak egon ziren.

Artea

Abangoardismoa

Arte-arau zorrotzak apurtu zituzten gizartea auzitan jartzeko eta "zibilizazio" terminoa birplanteatzeko. Hala islatu zen musikan, pinturan, literaturan, zinematografian... Inkonformismo hau gerraren aurkakotasunetik zetorren, ideologia bakezaleagatik.

eta abangoardismoko beste azpigenero asko

...