Nerbio sistema eta Sistema endokrinoa

NERBIO-SISTEMA ZENTRALA:

Bi atalez osaturik

Garezurrak eta bizkarrezurra dira

Meninge izeneko hiru mintzek likido zefalorrakideoak

Entzefaloa

Garuna

Bi eredu edo hemisferioz
osatuta

Gainazala oso tolestuta

KONTZIENTE egiten
da hartzaileek

BORONDATEZKO
JARDUERAK
zuzentzen

PENTSAMENDU, OROIMEN, HIZKUNTZA, IKASKUNTZA

GORPUTZAREN MUGIMENDU, LO, GOSE eta EGARRI bizi-funtzioen arduraduna

Zerebeloa

Borondatezko mugimenduak (oinez ibiltzea,…) koordinatzen

Gorputzaren orekaz arduratzen

Bizkarrzur-erraboila

Bizkarrezur-muinari lotuta

Oharkabeko funtzioak kontrolatzen ditu: bihotz-taupadak...

Bizkarrezur-muina:

Ekintza erreflexuak kontrolatzen ditu,

NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA:

neuronen luzapenak elkartu egiten dira NERBIO-ZUNTZAK

sortetan elkarturik, NERBIOAK osatzen

Nerbioak nerbio-sistema zentralean jaio eta gorputz osoan zehar

Bi sistema

Nerbio-sistema somatikoa:

Gorputzaren mugimenduan esku hartzen

Eskeleto-giharrek (borondatez kontrolatuak)

Nerbio-sistema autonomoa:

Ez dago garunaren mendean.

gorputzaren oinarrizko funtzioak eragiten ditu: bihotz-taupadak, biriketako mugimendua

Borondatezko jarduera kontzienteak eragina

Bi azpisistema handitan banatzen da,

Sinpatikoa:

Parasinpatikoa:

Asaldura fisikoak edo organikoak

Gaixotasun infekziosoak:

esaterako, poliomielitisa eta meningitisa.

Garuneko arterien buxadura edo haustura:

neuronen heriotza eragiten
du,

Kolpeak:

bizkarrezur-muinean lesioak eragin ditzakete,

Gaixotasun neurodegeneratiboak:

esaterako, Alzheimer-en gaitza edo
Parkinson-en

Asaldura psikikoak:

Antsietatea:

Arreta falta eta hiperaktibotasuna:

Depresioa:

Eskizofrenia:

Asaldura obsesibo-konpultsiboa:

Nerbio-sistemaren aztura osasungarriak:

Borondatezko ekintzak

Ahots bat deika entzuten dugunean hotsa datorren tokirantz burua mugitzea
borondatezko ekintza

Ekintza erref lexuak

Ekintza
erreflexua egiten ari gara. Horrelako ekintzak ez daude borondatearen mendean.
Beraz, sortzen dituzten erantzunak ez dira borondatezkoak, eta ez dira kontrolatzen.

Ekintza erreflexuak
arku erreflexua deritzon
nerbio-egituraren bidez
egiten dira.

Hartzailea:

Sentimen-neurona:

Elkartze-neurona:

Neurona motorra:

Efektorea

mugimendua eragiten du. Ondorioz, giharra uzkurtzen

erantzuna efektoreraino eramaten

bizkarrezur-muinean dago, eta sentimen-neurona

hartzailetik bizkarrezur-muinera eramaten

estimulua hartzen du; esaterako, larruazalak,

Harreman-funtzioen bidez
INFORMAZIOA JASO eta ERANTZUNAK
PRESTATZEN ditugu.

Bi sistema:

Nerbio-ehunez osatuta

Erantzun laburrak eta
lasterrak

Nerbio-bulkaden bidez
eragiten

Nerbioetan zehar zabaltzen erantzunak

Guruin endokrinoz osatuta

Erantzun geldoak baina iraunkorrak

Mezulari kimikoen bidez
(hormonak) eragiten

Hormonak odolean zehar mugitzen

osagaiak:

1. Hartzaileak:

2-Nerbiogunea:

3. Efektorea:

erantzuna ematen

Bi efektore

Giharra edo muskulua:

MOTORRA denean: MUGIMENDU bat
eragiten

Guruina:

erantzuna JARIATZAILEA
denean: substantzia bat JARIATZEN

Informazioa jaso eta
prozesatu egiten

estimuluak hauteman
eta nerbioguneetara igortzen

Entzefaloak eta bizkarrezur muinak
osatzen

Sistema endokrinoa
gorputz osoan banatuta
dauden guruinen sorta batez
osatuta dago. Gorputzaren
beste sistema batzuetako
organoak ez bezala,

Guruin endokrinoak deritze
eta beren jariaketak
zuzenean odolera isurtzen
dituzte.

dituzte.
Guruin endokrinoek hormonak deritzen substantzia kimikoak sintetizatzen di-
tuzte.

Dena dela, beren ekintza zelula edo organo jakin
batzuetan baino ez dute egiten: jomuga-zelulak edo -organoak dira.

EZAUGARRIAK:

- Sintetizatuak izan diren tokitik urrun betetzen dute beren funtzioa.

- Nerbio-sistemak sortutako erantzunak baino erantzun geldoagoak

Behin beren funtzioa beteta, oso arin degradatzen

Guruin endokrinoek ez dituzte hormonak etengabe jariatzen. Mekanismo batek
hormona-ekoizpena eteten du. Gehienetan, odolean dagoen hormona kantitateak
berak edo hormonaren jarduerak

Erregulazio-mekanismo horri atzeraelikadura negatiboa edo feedbacka
deritzo. Nerbio-sistema zentralak kontrolatzen du mekanismoa, hipotalamoaren eta
hipofisiaren bitartez; eta odolean hormona kantitate egokiei eusteko

Mekanismo hori eta berokuntza-sistemen termostatoaren funtzionamendua
antzekoak dira: gelan bero egiten badu,

Halakoei hiperfuntzioa odo hipofuntzioa esaten

Tiroideko gaixotasunak:

tiroide-hormona gehiegi edo gutxiegi sortzearen
ondorioz gertatzen dira, eta hipertiroidismoa eta hipotiroidismoa esaten zaie,

garapen-aldian hazkuntza-hormona sortzeko
arazoek eragindako gaixotasunak dira.

gaixotasun kronikoa da, eta gaur
egun, sendaezina. Intsulina eskasiak edo
intsulinarik ezak sortzen

Neuronak:

seinaleak jaso eta igortzen dituzte. Seinaleok nerbio-bulkaden bidez
igortzen

Zelula mintza:

izar baten formakoa da.

Gorputz zelularra edo soma:

bertan nukleoa eta organulu gehienak

Luzapenak:

Dendritak:

ugariak, laburrak eta oso adarkatuak

Axoia:

oso luzea den luzapen bakarra, muturrean dago

Neuronek ez dute elkar ukitzen, eta sinapsia esaten zaion bereizketa eremu
bat dago haien artean. Neurotransmisoreak izeneko substantzia kimikoen bidez
igortzen da

Funtzioaren arabera,
hiru neurona mota

Sentimen-neuronak:

hartzaileek hartutako
informazioa nerbio-siste-
ma zentraleraino

Neurona motorrak:

Elkartze-neuronak edo interneuronak:

erantzuna nerbio-sistema
zentraletik efektoree-
taraino bidaltzen

sentimen-neuronak motorrekin lotzen
dituzte.

Glia-zelulak:

Neuronen artean daude tartekatuta. Beren funtzioak neuronak
babestu, isolatu eta elikatzea dira.