Nutrizioan aritzen diren aparatuak

Elikagaiak liseritu
eta substantzia sinpleago
(mantenugai) bihurtzen
ditu. Substantzia horiek
odolera igaroko dira.

Oxigenoa lortu
eta karbono
dioxidoa
kanporatzen du.

- Zeluletara oxigenoa
eta substantzia
baliagarriak
(mantenugaiak)
eramaten ditu.

- Zelulek sortutako
karbono dioxidoa
eta hondakinak
iraitz-aparaturaino
garraiatzen ditu.

Odolak garraiatzen
dituen hondakinak
jaso eta
kanporatzen ditu.

1: Ahoratzea
Ahotik sartzen dira
elikagaiak digestio-hodira.
Ahoan hortzek zehekatu
egiten dituzte listuaz
nahastutako elikagaiak.

2: Digestioa
Elikagaiak eraldatu eta
mantenugai bihurtzen dira,
zelulek erabili ahal izateko.
Bi digestio mota daude:

Digestio mekanikoa:
elikagaiak moztu,
txikitu eta nahasi
egiten dira. Batik
bat ahoan (hortzak,
mihia) eta urdailean
(irabiaketa) gertatzen
da ekintza mekanikoa.

Digestio kimikoa:
elikagaiek zenbait
substantzien eraso
kimikoa jasaten dute,
substantzia bakunago
(mantenugai) bihurtuz.
Ahoan, urdailean eta
heste meharrean
gertatzen da.

3: Xurgapena
Digestioan lorturiko
mantenugaiek digestio-
hodiaren pareta
zeharkatzen dute;
hala, gorputzeko atal
guztietara iritsiko dira
odol-hodien bitartez.

4: Egestioa
Digeritu gabeko
substantziak edo
elikagaien substantzia ez-
baliagarriak kanporatzean
datza.

Digestio hodia
Ahotik uzkiraino
doan hodia da. Bidean, atal
bakoitzak funtzio desberdinak
ditu. 10-12 bat metrotako
luzerako hodia da. Ahotik
uzkiraino luzatzen da. Hona
hemen hodia osatzen duten atalak:

Ahoa
Elikagiak hodian sartzeko
barrunbea da. Zenbait
organoz dago osaturik

Listu guruinak
Listua jariatzen dute.
Listua elikagaiekin nahasten da,
birrinketa errezagoa izan dadin. Bere
konposizioan lisozima eta muzina
aurki daitezke. Lisozima substantzia
bakterizida da; muzinaren ekintzari
esker karbohidratoen deskonposaketa
kimikoa hasten da, disakarido bihurtuz.

Hortzak
Elikagaiak mastekatzeko erabiltzen
ditugu. Gizakiak bere bizitzan bi
hortzeria izaten ditu: esne-hortzeria
(20 hortz) eta behin-betiko hortzeria
(32 hortz). Azken honetan lau hortz mota
desberdintzen dira:

o Ebakortzak: elikagaia
ebakitzen dute. 8 dira.
o Letaginak: urratu
egiten dute elikagaia.
4 dira.
o Aurreko eta atzeko
haginak. 8 eta 12 dira,
hurrenez hurren.

Elikagaiak txikitu eta
xehatu egiten dituzte.
Hortzaren atal
nagusiak honako
hauek dira: esmaltea
(gorputzak sortzen
duen materialik
gogorrena da;
kanpoko atala da,
kolore zuria duena),
dentina edo bolia,
hortz-mamia (bere
barruan odol hodiak
eta nerbioak daude)
eta zementua.

Mihia
elikagaiak listuaz nahasten
ditu, alde batetik bestera
eramaten, hortzek beren
lana egin dezaten.
Gainera, elikagaiak
faringerantz bultzatu,
soinuak artikulatu eta
dastamen organoa da.
Elikagaiek, listuaz nahasturik
eta guztiz xehekaturik,
elikadura-boloa osatzen dute.

Faringea
Ahoaren eta
hestegorriaren artean
dago. Epigloti izeneko
balbula dauka. Bere
funtzioa ezinbestekoa da:
irensketan arnas-
aparaturanzko pasabidea
ixten du, elikadura-boloa
trakean sar ez dadin.

Hestegorria
Faringetik urdaileraino
doan hodia da.
Mugimendu peristaltikoen
bitartez, elikadura-boloa
faringetik urdailerantz
mugitzen ditu eta ez
alderantziz.

Urdaila
“J” itxurako poltsa bat da.
Bere sarrerak kardia izena
du, eta etengabe egoten da
zabalik. Bere irteera piloro
izenaz ezagutzen da.
Urdailan bi ekintza
garrantzitsu gertatzen dira:

Ekintza mekanikoa
Elikadura-boloak 3-4
ordu ematen ditu
irabiaketan, birrintzen
jarraitzeko. Digestio
mekanikoa urdailean
amaitzen da.

Ekintza kimikoa
urdailaren paretek urin
gastrikoa jariatzen dute;
honek bi osagai nagusi
ditu:

Azido klorhidrikoa
substantzia bakterizida
izateaz gain, kimikoki
eragiten dio elikadura-
boloari.

Pepsina
proteinak hasten da deskonposatzen,
zati txikiagoak sortuz. Urdailean
gertatutako ekintzari esker, elikadura-
boloa kimo izeneko ahi erdi likido
bihurtzen da. Piloroan zehar,
pixkanaka pixkanaka, heste meharrera
igaroko da.

Heste meharra
Hiru atal ditu: duodenoa,
jejunoa eta ileona. 8 m-tako
luzera eduki dezake.
Duodenoan amaitzen da
digestio kimikoa, eta
mantenugaien xurgapena
gertatzen da.

Duodenoa
pilorotik datorren kimoa jasotzen
du, digestio kimikoa amaitzeko.
Prozesu honetan organo batzuk
hartzen dute parte:

Gibela
Behazuna sortzen du, gantzak
emultsionatzeko, hau da, zati
txikiago askotan
deskonposatzeko. Behin sortuz
gero, behazuna gibeletik
behazun-xixkuraino doa, non
gorderik egongo den erabilia
izan arte.

Pankrea
urin pankreatikoa sortzen du,
entzimaz beterik; entzimek
kimoaren deskonposaketa
kimikoa amaitzen dute,
mantenugaiak sortuz:
monosakaridoak,
aminoazidoak, ura, bitaminak…

Heste-urina
Duodenoak sorturikoa da, urin
pankreatikoarekin batera lan
egiten duena. Ekintza kimiko
honi esker, kimoa kilo izeneko
ahi bihurtzen da.

Jejunoa
Mantenugaiak odolerantz xurgatzen
ditu. Bere paretak oso tolestuta
daude, heste-biloak osatuz. Biloen
barruan odol- hodiak daude: hauek
digeritutako substantziak
(mantenugaiak jaso eta gorputzeko
zelula guztietara eramaten dituzte.

Ileona
Heste meharraren azken
zatitxoa da. Hemen
bukatzen da xurgapena.
Balbula ileozekalaren bidez
dago heste lodiari loturik.

Heste lodia
Xurgatu gabeko substantziak
heste lodirantz pasatzen dira,
hestearen mugimendu
peristaltikoen bidez. Hiru zati
ditu: hesteitsua, kolona eta
ondestea:

Hesteitsua
ileonarekin dago komunikaturik.
Hesteitsutik apendize
bermiforme izeneko organoa
irteten da. Itxuraz, ez du inolako
harremanik digestioarekin.

Kolona
1,5 m-tako hodi honek hiru
zati ditu: goranzko,
zeharkako eta beheranzko
kolona. Prozesu
garrantzitsuak burutzen ditu:

Ia ur guztia eta gatz mineralak
zurgatzen ditu odolerantz.
Horrela, digestioaren hondarrak
gero eta solidoago
bihurtzen dira, gorotzak osatuz.

Bakteria sinbionteak bizi
dira kolonean. Beren
elikadurarako guk xurgatu
gabeko zenbait hondar
aprobetxatzen dituzte.
Guretzat zenbait bitamina
sortzen dituzte. Beren
nutrizioan heste-gasak
sortzen dituzte.

Kolonean ez dago digestiorik.
Digestio-aparatuaren
amaierako irekidura da. Gure
borondateak
erabakitzen du noiz kanporatu
gorotzak, uzki-esfinterra zabalduz.

Digestio-guruinak
elikagaiak deskonposatzeko
zenbait substantzia jariatzen
dute.

Azaldutako listu guruinak,
gibela eta pankrea dira.
Elikagaiak ez dira organo
hauen barnetik pasatzen.
Organoek isurtzen dituzte
beren jariakinak
digestio-hodira.