Nerbio-sistema.
Kanpoko eta barneko estimuluak aztertu eta gorputzak funtzionatzeko behar dituen erantzunak prestatzeaz arduratzen da
2. NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA:
Hemen neuronen luzapenak elkartu egiten dira NERBIO-ZUNTZAK osatzeko.
Zuntzak, sortetan elkarturik, NERBIOAK osatzen dituzte.
Nerbioak nerbio-sistema zentralean jaio eta gorputz osoan zehar adarkatu eta banatzen dira.
Bi sistema bereizten dira
Nerbio-sistema autonomoa:
• Sinpatikoa: jarduera-egoeretarako prestatzen du gorputza.
• Parasinpatikoa: atseden-egoeretarako prestatzen du.
• Ez dago garunaren menpean.
• Oharkabean, inkontzienteki eta automatikoki betetzen diren gorputzaren oinarrizko funtzioak eragiten ditu: bihotz-taupadak, biriketako mugimendua edo guruin-jariaketak.
• Borondatezko jarduera kontzienteak eragina izan dezake funtzio horietan.
Nerbio-sistema somatikoa:
• Gorputzaren mugimenduan esku hartzen du.
• Eskeleto-giharrek (borondatez kontrolatuak) osatzen dute.
1. NERBIO-SISTEMA ZENTRALA:
Entzefaloak eta bizkarrezur muinak osatzen dute.
Garezurra eta bizkarrezurra dira organo horien kanpoko babesak.
Meninge izeneko hiru mintzek eta likido zefalorrakideoak ere babesten dituzte nerbio-zentruak.
Bi atal
)Bizkarrezur-muina:
Ekintza erreflexuak kontrolatzen ditu, hala nola, zerbaitek ziztatzean eskua kentzea
Entzefaloa
C. Bizkarrezur-erraboila:
Bizkarrezur-muinari lotuta dago.
Oharkabeko funtzioak kontrolatzen ditu: bihotz-taupadak, birika-aireztapena, doministikuak, zotina, oka, mugimendu peristaltikoak,…
B. Zerebeloa:
Borondatezko mugimenduak (oinez ibiltzea,…) koordinatzen ditu.
Gorputzaren orekaz arduratzen da.
A. Garuna:
o Bi eredu edo hemisferioz osatuta dago.
o Gainazala oso tolestuta dago.
Funtzioak:
KONTZIENTE egiten da hartzaileek hartutako informazioa.
BORONDATEZKO JARDUERAK zuzentzen dituzten aginduak prestatzen ditu.
PENTSAMENDU, OROIMEN, HIZKUNTZA, IKASKUNTZA eta abarren arduraduna da.
GORPUTZAREN MUGIMENDU, LO, GOSE eta EGARRI bizi-funtzioen arduraduna da.
ZELULA EUKARIOTOA
https://www.youtube.com/watch?v=kgM-WdXgIvw
ZITOPLASMA
ZENTROSOMAK
Zelularen zatiketan hartzen du parte. Zilioak eta flageloak eratzen laguntzen du
BAKUOLOAK
zelulak erreserba edo hondakin substantziak gordetzen ditu.
LISOSOMAK
mintz batez osatutako organulu borobil hauetan mantenugaien digestioa gertatzen da.
MITOKONDRIOAK
gertatzen da organulu honen funtzioa: arnasketa zelularra,
ERRIBOSOMAK
Proteinak sintetizatzen dituzte.
GOLGI-REN APARATUA:
Gluzidoak eratzen ditu
ERRETIKULU ENDOPLASMATIKOA:
LEUNA: lipidoak sintetizatzeaz, gordetzeaz eta garraiatzeaz arduratzen da.
PIKORDUNA:proteinak sintetizatzeaz, gordetzeaz eta garraiatzeaz arduratzen da.
ur-disoluzio bat da, hialoplasma izenekoa, non organulu zitoplasmatikoak aurkitzen ditugun. Zitoeskeletoa osatzen duten proteina-zuntzak bereiz daitezke ere.
NUKLEOA
NUKLEOA: ARN-z osaturik dago. Erribosomen sorkuntzan hartzen du parte.
KROMATINA: zelularen funtzioak zuzentzen dituen
MINTZ NUKLEARRA: mintz bikoitza du. Poroak ditu, zitoplasmarekin substantziak trukatzeko.
NUKLEOPLASMA: alde likidoa da, non nukleoko organuluek flotatzen duten.
ZELULA MINTZA
Zelula inguratu eta babesten du.
Zelularen eta ingurunearen arteko substantzien elkartrukeak ahalbidetzen ditu.
