Feudalismoaren sorrera

Mere som dette

FEUDALISMOA

af Unai Diaz Serrano

5.PRAKTIKA IDENTITATEA

af Maialen Diaz

Erabateko gerra GERRA HANDIA

af yago del campo

LAN MUNDURATZEA

af Leire Gago Juaristi

FEUDALISMOAREN SORRERA

EKONOMIA FEUDALA:

Beste bailabide batzuk bazituzten ere, maileguak eskatu behar zituzten jaunei, uzta txarraren ondorioz.

Horrek jopuen menpekotasuna areagotzen zuen.

Nekazaritza eta abeltzaintza ziren jarduera nagusiak, baina ez ziren oso emankorrak.

GIZARTE FEUDALA:

Nekazariak (Laboratores)

Nekazarien eguneroko bizitza

Txaboletan bizi ziren, animalien artean, beraz higienea eskasa zen.

Elikadura pobrea zuten, ogia zen haien oinarrizko elikagaia

Maiz jasaten zituzten goseteak, eta heriotza tasa handia zegoen, haurren artean batez ere

Azkenik, baziren nekazari askeak, baina oso gutxi. Oso zaila baitzen egoera horretan mantentzea, ziurgabetasunez inguratuta eta jaunen presiopean zeudelako. Beraz, nekazari gehienak jopuak ziren.

Herrixketan, artisau talde txikiak zeuden

Nekazaritza eta abeltzaintza ziren ekonomia jarduera nangusiak. Beraz, laboratores ziren gehienak nekazariak ziren.

Hirugarren ordenak, ez zuen inolako pribilegiorik, hala ere, beste gizarte taldeak mantenedu behar zituen, lan eginez eta zergak ordainduz

Elizgizonak (Oratores)

Ez zituzten zergak ordaintzen, kobratu egiten zituzten. Horiek horrela, nekazarien uztaren edo ganaduaren hamarrena hartzen zuten eliza hornitzeko.

Otoitz egitea zen haien betebeharra. Talde pribilegiodun horretako kideak Elizakoak ziren guztiak, baina desberdintasun handiak zeuden haien artean:

Bizimoduaren arabera

KLERO SEKULARRA

Apaizak eta apezkipuak adibidez.

Gizartean nahastuta bizi ziren

KLERO ERREGELADUNA:

Monje estaen zitzaien eta abade bati edo abadesa bati obeditzen zioten

Arau bati edo erregela bati jarraitzen zioten.

Monasterioetan itxita bizi ziren.

Gizartearen arabera

BEHE KLEROKO kideak

Monje xumeak eta landa eremuetako erretoreak izaten ziren.

Nekazariak ziren.

GOI KLEROKO kideak

Lurren jabeak ziren eta jopuak zituzten

Apezpikuak eta abadeak adibidez

Entzute eta ardura handieneko karguak zituzten.

Nobleziakoak ziren.

Gaztelu feudalak

Arma patioa, harresiz barruko eremua zen.

Gaztelura sartzeko zubi altxagarri bat zegoen

Gaztelua baesteko, talaiak, almenak eta harresiak zeuden, eta haren inguruan, lubanarroa zegoen

Gela garrantzitsuenak, jaun feudalaren gelak edo gela nagusia (justizia banatzen zen aretoa) adibidez, OMENALDIAREN DORREAN zeuden.

Gaztelua goragune baten zegoen, lurralde osoa iksuteko.

Jaun feudala, haren familia, eta haren zerbitzura zeuden zaldunak eta zerbitzariak, gazteluak bizi ziren.

Nobleak (Bellatores)

Nobleak aberatsak zirenez, zaldun ekipamendua manten zezaketen.

Boteretsuenak, armada propioak sortu zituzten, eta jaun feudalaren zerbitzura jarri zituzten.

Noblea izateko, talde pribilegiodun baten jaio behar zinen. Hala ere, gerra meerituak eta ezkontzen biden, nobleziaren taldea gora egin zitekeen

Bi maila bereizen ziren

BEHE NOBLEZIA eta NOBLEZIA ERTAINAKOAK goi mailetako nobleen zerbitzura zeuden.

GOI NOBLEZIA oso boteretsua zen, lur eremu handiak zituzten eta erresumaren erabakietan parte hartzen zuten.

Noblezia, gainerako gizarte ordenaka babesu behar zituen talde pribilegioduna zen, beraz, gerra zen haien lana eta bizimodua.

Hiru ordenak

Emakumeak gizarte feudalean

Emakume nekazariek, haien senarraren menpekotasuna onartu, seme alaba ugari hazi, eta lanadko lanaren gogrtasuna jasan behar zuten.

Alargun batzuk eta abadesa batzuk baino ez zuten independetzia eta boterea lortu

Haren aitaren edo senarraren menpe zeuden

Ezkontzeko erabiltzen zituzten nobleziako familiek

Bigarren mailan zeuden

Azkenik, pribilegio gabeak zeuden

Nekazariak

Haien lanarekin gizartea mantentzen zuten (Laboratores)

Ondoren pribilegiodunak zeuden

Kleroa

Gizartea zaintzeaz arudaren zen, otoitz eginez (Oratores)

Noblezia

Gizartea babesteaz arduratzen zen borroka eginez (Bellatores)

ERREGEA, piramidearen gailurrean zegoen.

Bi ordena pribilegiatuak ziren, baina biztanleriaren gehiengoa, hirugarren ordena, ez zuten inolako pribilegiorik.

Gizartea hiru ordenatan edo estamentuetan zegoen antolatuta.

Oso talde itxiak ziren, oso zaila baitzen ordea sozialez aldatzea

Estamentu bakoitzak bere betebeharrak eta eskubideak zituen

EUROPA FEUDALAREN OINARRIAK

Jauntasun erregimena

Jopuek jaunaren lurretan egiten zuten lan, eta jauntasun erregimenaren bidez egiten zuten lan han:

Lur komunalak uzten zizkien, ehizarako edo egurra mozteko. Hala ere, berarentzat gordetzen zituen lur onenak.

Jaunaren erreserban lan egin behar zuten bere, jaunak berarentzat gordetako lurretan (lur emankorrenetan)

Manso izeneko lurretan egiten zuten lan. Jopuek, jateko eta zergak ordaintzeko nahikoa atera behar zuten lan eginez.

Horren truke, jopuek jaun feudalen pribilegioak onartu behar zituzten, eta best betebehar batzuk zituzten:

Zerbitzu pertsonalak

Zaintza lanak eta feudoaren harresiak konpondu behar zituzten adibidez.

Lege erregimena

Jauna oso gogorra zen jopuekin, esate baterako, jopuak jotzen ahal zituen.

Morrontza erregimena

Jopuak jaiotzen zirenetik ziren jopuak, eta ez zeukaten feuda uzteko askatasunik.

Jopuek hau jaso behar zuten jaun feudalarengandik:

Feudoko lurretan bizitzeko eta zati bat lantzeko eskubidea.

Jaunaren armadaren babesa kanpo erasoen aurrean.

Jopuen eta jaun feudalen arteko harremanari morrontza erregimena esaten zaio.

Jaunaren aginpidean zeuden.

Haren pribilegioen menpe zeuden.

Haren lurretan bizi ziren

JAUN FEUDALAK:

Jaun feudalek pribilegio asko zituzten, baina garrantzitsuenak hauek ziren:

Jaun eskubideak:

Monopolio ekonomikoak zituzten

Nekazariei jarduerengatik kobratzea

Zubiak gurutzatzeagatik

Labeak erabiltzeagatik

Errotak erabiltzeagatik

Ganadua larreratzeagatik

Egurra mozteagatik

Ehiztatzeagatik

Isunak kobratzea

Ez zituzten zergak ordaintzen, kobratzen zituzten.

Ez zituzten lurrak lantzen, hori nekazarien egiten zuten

Eskubide jurisdikzionala:

Haiek bakarrik banatzen ahal zuten justizian haien lurraldeetan

epaiketan jartzen ziren zergen zati bat hartzen zuten

Nobleen auzitegi baten baino ezin zuen epaitu

Oinordetza bidez jasotzen ziren feudoak, beraz nobleen familiak gora egin zuen eta erregeenak behera.

Erregeek ezin zuten nobleei entregatzen zieten feudoetan haien aginpidea erabili.

Horrela, jaun feudalak, monarkak balira bezala ibiltzen ziren haien lurraldeetan

Zergak kobratzen zituzten

Justizia banatzen zuten

Arauak jartzen zituzten

GIZARTE FEUDALAREN ALDERDIAK

JOPUAK:

MORRONTZA ERREGIMENAK arautzen zuen jopuaren eta jaun feudalaren arteko harremana

Jaunak bere lurretan lan egiten ztuen jopuei babesa ematen zien.

Jopuak jaunaren lurretan lan egiten zuen eta zerga batzuk ordaindu behar zituen

Antolaketa horren oinarrian zeuden feudoetan lan egiten zuten nekazariak.

BASAILUA:

Elizgizon garranztitsu batzuen ere ematen zizkieten feudoak, beraz jaun feudal izan zitezkeen.

Feudoak ematen zizkieten nobleei, eta lurralde horien eta han bizi zirenen JAUN FEUDAL bihurtzen ziren.

BEHE NOBLEZIAKO kideak:

Gainetik zuten jaunari baino ez zioten obeditzen, eta haien armada berari lagunrzeko erabiltzen zuten.

Goi nobloeak haien azpitiek zeuden nobleekin sinatzen zituzten itun feudalak (behe nobleekin), eta beraz, behe noblrak, goi nobleen basailu bihurtzen ziren.

GOI NOBLEZIAKO kideak:

Errege kurian biltzen ziren nobleak eta elizgizonak erregearekin, aholkua emateko.

Erregearen zuzeneko basailuak ziren, eta hari baino ez zioten obeditzen.

ERREGEA:

Bere feudoetan baino ezin zuten justizia banatu eta zergak bildu.

Berdinen arteko lehenegotzat hartzen zuten.

Harreman pertsonalen gailurrean zegoen.

Basailutza harreman feudalak

Monarkiaren ahultasunaren ondorioz, erregeek ezin zituzten armadak sortu eta horregatik, itun feudalak sinatzen zituzten:

Horren truke, basailuak jaunari laguntza eskaintzen zion

Aholkularitza.

Laguntza ekonomikoa

Jaunak entregatutako feudoan, basailuak zergak kobratzen zituen, eta zerga horien zati bat jaunari entregatuko zion.

Laguntza militarra

Jaunak behar zuenean, basailua (noblea) bere armadarekin borrokatzera joango zen

Jaunak nobleari babesa eskaintzen zion:

Babes juridikoa

Basailuak arazoren bat zeukanean, jaunak epaituko zuen, eta babestu egingo zuen.

Babes ekonomikoa

Feudoa entregatzen dio (lur eremu bat) eta hortik bizitzeko aukare izango du basailuak

Babes militarra

Jaunak kanpoko erasoetatik babestuko zuen basailua.

Indarkeria eta ziurgabetasun giroa zabaldu zen Mendebaldeko Europan. Honako prozesu hauek indartu zuten prozesu hori:

Nobleek bere boterea handitzeko zuten grinak. Horregatik haien artean borrokatu egiten zuten, eta nekazarien kontra ere borrokatu zuten.

Inperio Karolingioaren zatiketak eta bigarren inbasioak.

SISTEMA FEUDALA

Ezaugarriak:

Ekonomiaren oinarriak nekazaritza eta abeltzaintza ziren. Nekazariek talde pribilegiatuetako lurrak lantzen zituzten, eta hauek uztaren zati handi bat hartzen zuten.

Talde txikitan zegoen banatuta gizartea, estamentuetan. Nobleek eta elizgizonek gutxiengo pribilegiatu bat osatzen zuten eta ez zuten zergarik ordaintzen.

Errege-erreginek boterea galdu zuten nobleen alde.

IX. eta X. mendeetati aurrera, Mendebaldeko Europan sortu zen feudalisoa, Sistema politiko, sozial eta ekonomikoa zen, eta Aro Modernora arte iraun zuen.