Kattalin eta Ekain, 4.B
Espainia XIV. mendean
1868-1874
Seiurteko iraultzailea
1875
Alfontso XII.a
berrezarri.
Urte hauekin erlazionatuta
dago baina geroago gerta-
tu zen.
1873-1874
Ondorioz, hainbat krisi eragin ziren gobernuaren
barruan, eta Borboikoen monarkia ezarri zen be-
rriro 1874an.
Beste karlistaldi bat, non Kubarekin gerran sartu
ziren eta hainbat udalerri matxinatu ziren, hala
nola Cartagena. Baita ere, errepublika edo kantoi
independienteak aitortu ziren.
Errepublikaren artean
hauek banandu ziren:
Estatu dezentrali-
staren aldeko fede-
ralistak.
Estatu zentralistaren
aldeko uninonistak
Lehen Errepublika ezegonkortasun politiko handiko
garaia izan zen.
1871-1873
1873an abdikatu zuen,
Lehen Errepublika aldarri-
katuz.
Borboikoen eta errepubli-
karen oposizio politikoari
aurre egin zion eta hainbat
matxinada militar pairatu
zituen.
Monarkia demokratikoa
Amadeo Savoiakoa itali-
arraren eskuetan jarri.
1868
1868ko konstituzioa: demokra-
tikoagoa, subiranotasun nazio-
nala, botereen banaketa, eta
Espainako lehen aldiz gizonen
sufragio unibertzalarekin.
"La Gloriosa" iraultzak irabazi
zuen, ondorioz erregina erbes-
teratzen.
1833-1868
Elisabeten garaia.
Elisabet II.aren erreginaldia
1866an Ostendeko ituna sinatu zuten demokratek, errepublikarrek, eta gizonen sufragio unibertsalaren
defendatzaileek.
Boterera iristean hauetako alderdi bakoitza haien ideiak inposatzen saiatu zen:
1856-1868
Liberal moderatuak eta
Union liberalaren zentroko
alderdi berriak boterean txan-
dakatu ziren. Hala ere, erregi-
men liberalaren aurkako alder-
diak sortu ziren, monarkia eze-
ztatu nahi zutenak:
Errepublikarrak.
Gizonen sufragioa
unibertsalaren de-
fendatzaileak
Demokratak
1854-1856
Biurteko Aurrerakoia,
1856ko konstituzioa
idatzi zen, baina ez
zen argitaratu.
1844-1854
Hamarkada moderatua,
1845eko konstituzioa
inposatuta.
Ezegonkortasun politikoa zegoen bi alderdi politiko
liberalen arteko eztabaidarengatik:
Alderdi aurrerakoia
Hirietako erdiko kla-
seek.
Alderdi moderatua
Goi-burguesiako eta
erdiko klaseetako sek-
tore batzuk.
1843an Elisabet II.a erregin gisa jarduten hasi zen,
erregimen liberala sendotzen,
Erregeordetzen aldia
1839an Elisabeten garaipena eta Bergarako
besarkada gertatu ziren.
Ondorioz, gerra zibila gertatu zen: lehen
karlistaldia (1833-1839).
Liberalek Elisa-
beten alde
zeuden.
Absolutistek Karlos
defendatzen zuten.
Fernando VII.a hiltzean haren alaba Elisabet
II.a tronura igo zen, baina hiru urte bakarrik
zituenez beste pertsonek bete zuten erregi-
naordetza:
1840-1843
Espartero Jene-
ralaren erregina-
ordetza.
1833-1840
Elisabet II.aren
ama, Maria Kris-
tinaren errigina-
ordetza.
1814-1833
Fernando VII.ren erregealdia
1823-1833
(Zorigaiztoko Hamarkada)
Karlos, berriz, aldaketa hau
ez zuen onartu.
Fernando VII.aren alaba
Elisabet jaio zenean, lege
sailkoa ezeztatu, emakume-
ei tronua oinordetzea ahalbi-
detzen.
1823ko ondorengotza-
arazoa.
Liberalen errepresioarekin
hasi.
1820-1823
(Hirurteko Liberala)
1823
San Luisen
Ehun Mila
Semeak guda.
Fernando VII.ak
Cádizko konstituzioaren
zina egin, liberalek
honen boterea berrezartzen.
1820
Rafael Riegoren
pronuntziamendua
1815-1825
(Bigarren etapa)
Espainia garaitu zuen Pi-
chincan (1822) eta Aya-
chuchon (1824), haren
kolonia inperioa murrizten.
1824
Ayacucho
1822
Pichincha
Erregeak kolonien
autonomia berriei
uko egin zien.
Fernando VII.aren
erregealdian.
1814-1820
(Seiurteko absolutista)
Cádizko gorteen
lana baliogabetu
1812ko konstituzioa
ezeztatu
1814
Fernando VII.
aren itzulera
1810-1814
(Lehen etapa)
Hala ere,
Fernando
VII.a Espainiara itzul-
tzean zapaldu zituen.
Simón Bolivarren eta
José de San Martínen
gidaritzapean jarrera
independentistak adie-
razi zituzten.
Kreoleek eratutako
junta iraultzaileak
eratu ziren.
Independentzia Gerraren
aldi berean.
Urte hauekin erlazionatuta
dago baina lehenago gerta-
tu zen.
1808-1814
Independentzia Gerra eta iraultza liberala
1813
Antzinako
Erregimenaren
oinarriak eraso.
Inkisizioa
Gremioak ezabatzea.
Valençayko ituna: Napo-
leonek Fernando VII.a
Espainiako eta Indietako
erregea aitortu zuen.
1812
Napoleonen arazoetaz
aprobetxatuta, frantse-
sak garaitu zituzten Ara-
pilez, Gasteiz eta San
Martzial berreskuratu zu-
ten. Ondorioz, Valençay-
ko ituna sinatu zuen Na-
poleonek 1813an.
Espainiako lehen konsti-
tuzioa agertu zen, non
banako eskubideak ai-
tortu ziren eta subirano-
tasun nazionala eta eta
botereen banaketa ezarri
ziren. Horrela, absolutis-
moa sistema politiko li-
beralarekin ordeztu zen.
1811
Jauntasunak
ezabatzea.
1810
Inprimatze-askatasuna ezartzea.
Gorteetan onartutako legeen ondorioz inprimatze-askata-
suna ezarri zen eta jauntasunak, gemioak eta inkisizioa
ezeztatu ziren.
Junta zentralak Cádizko gorteak deitu zituzten boterea
eta gerra koordinatzeko eta erreformak emateko. Gor-
teetako diputatuen artean bi hauek zeuden:
Liberalak
Subiranotasun nazio-
nalaren eta Antzinako
Erregimena ezabatze-
aren alde zeuden.
Absolutistak
Errege-subiranotasuna
eta Antzinako Erregime-
na defendaten zuten.
Lehenengo fasean, frantsesek aurrera egitea eragotzi
zen, Gironan, Zaragozan, Valentzian eta Cádizen jarri-
tako erresistentziaren eta Bailengo garaipenaren bitartez.
Hala ere, Napoleon Espainia osoa berreskuratu zuen.
Frantsesen inbasioak 1808ko maiatzaren 2an Madrilgo
herria altxatzea eragin zuten, eta altxamendua beste
lekuetara hedatu zen. Horrela hasi zen Independentzia
Gerra.
Jose I.a Bona-
parte Espainako
erregea izan zen
1808-1813 urte-
etan zehar.
Honek politika kontserbadorea ezarri zuen, eta
hainbat erreforma ezarri zituen, espainolak bi
talde ideologikotan banatzen:
Abertzaleek
Armen bitartez
inposatutako atze-
rriko monarka onar-
tzeari uko egin zioten.
Herriko jende gehienez
eta liberalez (nagusiki
burgesak eta profesio-
nal liberalak) osatuta.
Frantsestuek
Monarkia berria
onartu eta erre-
formak babesten
zituzten.
Nobleziako eta goi-
apaizeriako kideez
eta funtzionarioen
talde txiki batez
osatuta.
1788-1808
Karlos IV.aren erregealdia eta krisi politikoa
1808
Karlos IV.ak Godoy kar-
gutik kendu eta bere se-
mea Fernandoren alde
abdikatu zuen.
Aranjuezko matxinada
herrikoia, Godoyren
politikaren kontra.
1807
Napoleonekin aliatuta,
Godoyk Fontainebleauko
Ituna sinatu zuen. Portu-
gal inbaditzea hitzartu
zuten, baina armada fran-
tsesak Espainian sartu ziren.
1805
Trafalgarren
guda
1795
Godoyk Basileako
bakea sinatu behar
izan zuen.
1793
Luis XVI.a hil eta
Frantziaren aurkako
gerra aldarrikatu zen.
1788
Ondorioz, Frantziako
Iraultzaren eraginpean
Antzinako Erregimeneko
krisia hasi zen.
Karlos IV.a tronua
eskuratu zuen, baina
boterea Godoyri eman
zion.
