von Iker Ruiz Vor 5 Jahren
592
Mehr dazu
Korronte indartsu horiek Lurraren eremu magnetikoa sortu eta iraunarazi
4.fasea
Jarduera bolkanikoaren bidez atera beroa
3.fasea
Mantuko konbekzioek gainazalerantz garraiatu beroa
2.fasea
Konbekzioek mantuaren oinarriaraino garraiatu beroa
1.fasea
Kanpoko nukleoaren burdina kristaldu eta beroa askatu
Konbekzio-korronteak eragin
6.371 km
5.150 km
"D" geruza
Kanpo-nukleoaren eta mantuaren artean flotatzen dauden hondarrak osatu
Konbekzio-korronteak
"D" geruza osatzen duten materialak eraman
Beheranzkoak
Azpiratzen diren plaka ozeanikoak
Goranzkoak
Gandor termikoak
3.000 ºC
100-400 km-tako lodiera
2.900 km
670 km
10-70 km
Barneko nukleoa
Solidoa
Lehman-en etenetik Lurraren erdigunera
Kanpoko nukleoa
Gutenberg-en etenetik Lehman-en etenera
Likidoa
Behe-mantua
Dentsoagoa
Repetti-ren etenaren eta Gutenberg-en etenaren artean
Goi-mantua
Ez hain dentsoa
Litosferaren oinarriaren eta Repetti-ren etenaren (670 km) artean
Basaltoa
30-50 km
Granitoa
100-200 km
-%10 oxigeno, karbono eta sufre
+%10 nikela
%80 burdina
Perioditazkoa
Mohorovicic-en etenetik Gutenberg-en eteneraino
Mohorovicic-etenean amaitu
Ozeanikoa
10 km
Basaltozkoa
Kontinentala
Lodiera
30-70 km
Granitozkoa
Isostasia eta erliebea:
Subsidentziak
Hondoratzen dira
Gorakada isostatikoak
Goranzko bultzadak
Lurrazalaren hondoratzen eta goratze bertikala azaltzeko
Gandor termikoa litosfera kontinentalaren azpian badago nekez zulatzen da
Rift-ak
Lurrazalaren haustura eremuei esaten zaie
Wilson-en zikloa:
4. Pixkana, ozeanoaren hondoa txikitzen da, eta azkenean, kontinenteek talka egiten dute
3. Litosfera ozeanikoa hausten da kontinenteetatik hurbil, eta subdukzio-eremu bat sortzen da
2. Hausturan barrena, magma basaltikoa sartzen hasten da, eta pixkana, litosfera ozeanikoa osatzen du
1. Distentsio-esfortzuek abiarazten dute kontinenteak hausteko prozesua
Gaur egun, Iberiar penintsula osoa gora egiten ari da rifting-aren ondorioz
Puntu beroa litosfera ozeanikoan badago jarduera bolkanikoa sortzen da
Basaltozko goi-lautadak
Gandor termikoa oso handia bada
Sumendi-uharteak
Litosferak
Bata bestearen gainean geratzen da
Failak
Litosfera kontinentala hautsi egiten denean sortzen dira
Pirinioen iparraldeko faila
Mendikate Betikoetako faila
Gibraltarreko faila
Sedimentuen artean egon daitezke
Deformazioa eta metamorfismoa
Suturaren inguruan dauden arroken arteko konpresioak eta marruskadurak eragiten dute
Talka-orogenoak
Bi plaken arteko suturan sortzen dira
Adibideak:
Mendikate Betikoak
Pirinioak
Plakak azpiratzean litosfera ozeanikotik zati bat erauztea eta litosfera kontinentalean geratzea esaten zaio.
Ofiolitak
Plaka ozeanikoaren eta plaka kontinentalaren arteko konbergentziaren ezaugarriak:
Angelu txikia
Azpiratzen den plakak eratzen du
Magmatismoak eragiten du
Orogenoak
Presio altuetan sortzen dira orogenesi prozesuaren bidez
Akrezio-prismak
Ozeano-fosaren ondoan sortzen dira
Azpiratzen den plaka oso okertuta
Bere pisuak eramaten diolako
Azpiratutako plaka ez du presio handirik goiko plaketatik
Sedimentuak erraz azpiratzen direlako
Ez dagoelako akrezio-prisma handirik
Arroka sedimentarioz eta metamorfikoz osatutako materialak, zeinek kontinentearen kontra jotzen duten
Ozeano fosa: sakonera handiko fosa bi eremuen artean
Azpiratzen den plakako lurrazal ozeanikoan mineralak erraz urtu
Magma-ganberak: gainazalerantz igo daitekeen arroka urtu kantitatea.
Urtze horrek elikatzen ditu magma-ganberak, eta hauek igotzen dira gainazalera
Magnetismo-prozesu handia. Azpiratzen ez den plakan uharte leku bat sorrarazten duena.
Litosferaren oinarrira ailegatzean, berotu eta puntu beroa sortzen da
Puntu beroa: jarduera bolkanikoa sortzen den eremu bat
D' geruzatik askatzen diren material gainberotuak
Urtze partziala
Dentsitate baxukoa denez magma gainazalerantz igotzeko joera du
Erraz urtzen diren mineralak likidotu egiten dira, granitoaren antzeko konposizoa duen magma sortuz
Deshidratazioa
Plakak ozeanoaren hondoan sortzen dira eta mineralak hidratatzen dira
Azpiratzen diren sedimentuak bustitzen dituen ur gehiena galtzen du plaka
Mantuko tenperatura eta presio altuek eragina dute mantuan
Lurraren nukleoan tenperatura hain altua denez gradriente termikoak eragiten ditu eta konbekzioak mantuan ere
Prozesuak
Plaka litosferikoaren higidura
Goi-mantuko higidura: kontinenteak mugitu, lurrazalaren gainazala banandu...
Basaltozko lurrazalaren birziklapena eta material-metaketa lurrazal kontinentalaren gainazalean
Jarduera bolkanikoa
Gasak isurtu atmosferara
Bero kantitate handiak kanporatu
Nukleo metalikoaren kristalizazioa
Barneko nukleoa loditzen ari da
Barneko nukleoa pixkana kristalatzen ari da
Elementu erradioaktiboen desintegrazioa
atomo ezegonkorra ;uranio,plutonio... fisio espontaneoa gertatzen denean, partikula subatomikoak askatzen dira abiadura handiarekin.
Beste atomoen kontra talka egiten dute eta tenperatura gora egiten du.
Faila eraldatzaile deitzen da dortsalean gertatzen den higidura aldaketa
Plaka-ertz pasibo deitzen zaie faila eraldatzailearen plaka-ertzei, non prozesu geolikoak gertztzen dira: jarduera sismiko, bolkaniko...
Dortsal ozeanikoak plaka-ertz eraikitzaile ere deitzen zaie
Prozesua
3. kontinenteak banatzen ditu eta subdukzioa gertatzen da
2. Dortsaletik urruntzen dira eta trinkoagoak dira. hausturak sortzen dira litosfera ozeanikoan eta kontinteak ukitzen dituzten lekuak
1. Lurrazal ozeaniko berria sortzen da: dentsitate txikikoa
Gero eta azkarrago azpiratzen den litosfera gero eta presio handiago duenez, konprimitzen da eta hondoratze-prozesua bizkorrago gertatzen da.
Plaka ozeaniko bat litosfera azpiko mantuan hondoratzeko prozesua da
Plaka batzuk litosfera ozeanikoz bakarrik osatuta daude, beste bazuk ozeanikoz eta kontinentalaz osatuta daude.
Lurreko litosferak banatzen dituzten plakak
Zenbat eta urrunago egon dortsaletik, gero eta lodiagoa
Basaltozko lurrazalak eta mantuaren lehen kilometroek osatzen dute
Kontinentearen arrokak ozeanokoak baino askoz antzinagoak eta dentsoagoak dira, horregatik ezin dira ondoratu
Ezin da hondoratu mantuan, granitoaren dentsitatea nabarmen txikiago delako mantuarena baino.
Litosferaren hausturak dortsalak dira
Bi alboetarantz bultza egiten duenez, kontinenteak urruntzea lortzen dute
Solidotzen denean, lurrazal ozeanikoa osatzen dute
Mantuko materiala ateratzen da
Harry Hess geologoak proposatu zuen 1962an
Zenbat eta urrunago egon basaltozko arrokak dortsaletatik, orduan eta antzinagoak dira
Arroka batek ere ez du 190 milioi urte baino gehiago
Arroka berrienak gertuen daudenak dira, antzinenak, berriz, urrunago daudenak
Zerrenda paleomagnetiko simetrikoa
Lurraren eremu magnetikoaren inbertsioen erregistro modukoa da, arroketan dagoena
Ez daude sedimentuz estalita
Zenbat eta urrunago egon, gero eta sedimentu lodiago
Ia ez daude sendimenturik
Jatorri bolkanikoko goraguneak
Oso jarduera bolkaniko handia pitzaduretan, laba basaltiko kantitate izugarriak isurtzen dira.
Pitzadurak daude
Froga paleontologikoak
Ozeano atlantikoan aztarna hauek aurkitu dira: Glassopteris, Mesasosaurus, Lystrosaurus eta Cynognathus
Pangea sortzerakoan, konturatzen gara bideak sortzen dituztela.
Froga paleoklimatikoak
Pangea I sortzerakoan Antartika zegoen erdialdean
Beste kontineentetan tilita aztarnak geratu dira.
Froga geografikoak
Kontinenteen ertzeak haien artean lotzen dira, Pangea I superkontinentea eratuz
Froga geologikoak
Afrikan, Hego Amerikan, Antartikan aurkitutako frogak
Mendikateak jarraipena daukate haien artean
Hirurak granitoz osatuta daude
Alfred Wegener meterologoaren teoria (1915)
Kontinenteen jitoaren teoria, teoria mobilista
Jende asko haren aurka
"Kontinenteen eta ozeanoen jatorria" liburuan argitartu zen teoria hau
Pangearen sorrerazko teoria, superkontinente baten sorrera (duela 300 milioi urte)
