NUTRIZIOA (I): DIGESTIO ETA ARNAS APARATUAK

NUTRIZIOA (I): DIGESTIO ETA ARNAS APARATUAK

DIGESTIO HODIA

HESTEGORRIA

Faringetik urdaileraino doan hodia. Mugimedu peristaltikoen bidez elikadura-boloa faringetik urdailerantz mugitu eta ez atzeratu.

UZKIA

Digestio-aparatuaren amaierako irekidura. Gure borondateak erabaki noiz kanporatu gorotzak, uzki-esfinterra zabalduz.

FARINGEA

Ahoaren eta hestegorriaren artean. Epigloti izeneko balbula du eta bere funtzioa ezinbestekoa da.

Irensketa arnas- aparatuzko pasabidea ixtu, elikadura-boloa trakea ez sartzeko.

URDAILA

"J" itxurako poltsa bat da. Bere sarrerak kardia izena du eta irteera piloro. Bi ekintza garrantsitzuak:

EKINTZA MEKANIKOA: Elikadura-boloa 3-4 ordu eman irabiaketan, birrintzen jarraitzeko eta digestio mekanikoa urdailean amaitu.

EKINTZA KIMIKOA: Urdailaren paretek urin gastrikoa jariatu. Bi osagai mota:

PEPSINA: Proteinak deskonposatzen hasi, zati txikian eta elikadura-boloa kimo izeneko likido bihurtu, urdailen esker.

AZIDO KLORHIDRIKOA: Substantzia bakterizida izateaz, eragiten dio elikadura-boloa kimikoki.

HESTE LODIA

Xurgatu gabeko substantziak heste lodirantz pasatu, mugimendu peristaltikoen bidez.

ONDESTEA

Diegestio hodiaren azken zatia. Bertan metatzen dira gorotzak, kanporatuak izan arte.

KOLONA: 1,5 m-tako hodia. Hiru zati ditu: goranzko, zeharkako eta beheranzko kolona.

Ez dago digestiorik.

Bakteria sinbionteak bizi dira. Bere elikadurarako xurgatu gabeko zenbait hondar aprobetxatu, bitamina sortu eta nutrizioan heste-gasak sortu.

Ia ur guztia eta gatz mineralak xurgatu odoletik. Digestioaren hondarrak gero eta solidoagoa bihurtu, gorotzak osatu.

HESTEITSUA: Ileonarekin komunikatuta eta apendize izeneko organoa atera.

HESTE MEHARRA

Duodenoa, jejunoa eta ileona ditu. Duodenoan digestio kimiko amaitu eta mantenugaien xurgapena gertatu.

JEJUNOA: Mantenugaiak odolerantz xurgatu. Paretak oso telestuta daude, heste-biloak osatu.

HESTE-BILOAK: Biloen barruan odol hodiak, hauek digeritutako substantziak jaso eta gorputzeko zeluletara eraman.

ILEONA: Azken zatia. Xurgapena bukatu eta balbula-ileozekal bidez heste lodiari loturik dago.

DUODENOA: Pilorotik datorren kimoa jaso, digestio kimikoa amaitzeko.

Ekintza kimiko esker, kimo kilo izena bihurtzen da.

HESTE URINA: Duodenoak sorturikoa eta urin pankreatikoarekin batera lan egin.

PANKREA: Urin pankreatikoa sortu, entzimek kimikoaren deskonposaketa kimikoa amaitu eta mantenugaiak sortu.

GIBELA: Behazuna sortu, gantzak emultsionatzeko. Behazuna gibeletik behazun-xixkuraino, non gorderik egongo da erabili arte.

AHOA

Elikagaiak hodian sartzeko barrunbea.

MIHIA: Elikagaiak listuaz nahastu, faringerantz bultzatu, soinuak artikulatu eta dastamen elikagaiek, elikadura-boloa osatu.

HORTZAK: Elikagaiak mastekatzeko. Gizakiak bizitzan bi hortzeria: esne-horteria (20) eta betiko hortzeria (32).

LETAGINAK: Urratu egiten dute elikagaia (4)

EBAKORTZAK: Elikagaia ebakitu (8)

AURREKO ETA ATZEKO HAGINAK: Elikagaia txikitu eta xehatu egiten dituzte ( 8 edo 12)

LISTU GURUINAK: Listua jariatu eta elikagairekin nahastu. Bere konposizioan: Lisozima eta muzina aurki daiteke.

MUZINA: Karbohidratoen deskonposaketa kimikoa hasi, disakarido bihurtuz.

LISOZIMA: Substantzia bakterizida da.